Ακίρα Κουροσάουα, ο Γιαπωνέζος Αυτοκράτορας (22-25/1)

ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ «ΑΚΙΡΑ ΚΟΥΡΟΣΑΟΥΑ, Ο ΓΙΑΠΩΝΕΖΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ»

Κριστόφ Κισλόφσκι, Λουκίνο Βισκόντι, Μίκαελ Χάνεκε, Λαρς φον Τρίερ, Ακίρα Κουροσάουα αλλά και σκηνοθέτες της Ρωσικής Πρωτοπορίας: Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης μυεί το σινεφίλ κοινό στα άδυτα της έβδομης Τέχνης, παρουσιάζοντας το έργο κορυφαίων εκπροσώπων του παγκόσμιου σινεμά. Ο νέος κύκλος αφιερωμάτων της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης ξεκινά στις 22 Ιανουαρίου και ολοκληρώνεται στις 4 Μαρτίου 2015.

Η αρχή για το 2015 γίνεται, έπειτα από επιθυμία των θεατών και μελών της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης, με το αφιέρωμα «Ακίρα Κουροσάουα: ο Γιαπωνέζος αυτοκράτορας», το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία την προηγούμενη σεζόν και θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 22 έως και την Κυριακή 25 Ιανουαρίου 2015 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι).

Η φιλμογραφία του Κουροσάουα περιλαμβάνει ορισμένες από τις πιο δημοφιλείς κλασικές ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, έργα-σταθμούς που άσκησαν επίδραση σε ομότεχνούς του και αγαπήθηκαν από το σινεφίλ κοινό. Στο πλαίσιο του αφιερώματος, θα προβληθούν οι εξής ταινίες: Σιωπηλή μονομαχία (1949), Ρασομόν (1950), Ο θρόνος του αίματος (1957) και Ραν (1985).

Αξίζει να θυμηθούμε ότι: – Αδιαφιλονίκητο αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, το φιλμ Ρασομόν, όταν πρωτοπροβλήθηκε το 1950 στο Φεστιβάλ Βενετίας, κερδίζοντας το Χρυσό Λέοντα, και λίγο αργότερα το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, αποκάλυψε στο δυτικό κοινό μια άγνωστη κινηματογραφική ήπειρο – αυτή της Ιαπωνίας. – Η ταινία Ραν είναι η ακριβότερη παραγωγή, μέχρι και σήμερα, του ιαπωνικού κινηματογράφου, με χιλιάδες κομπάρσους, χειροποίητα αυθεντικά κοστούμια, άλογα που μεταφέρθηκαν στην Ιαπωνία από την Αμερική και γυρίσματα που έγιναν στο βουνό Άσο, ένα ενεργό ηφαίστειο. – Στις ταινίες Σιωπηλή μονομαχία, Ρασομόν και Ο θρόνος του αίματος, ο Toσίρο Μιφούνε, ηθοποιός-φετίχ του Ακίρα Κουροσάουα, συγκλονίζει με την ερμηνεία του.

Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, cinematheque@filmfestival.gr) Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη). Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Πέμπτη, 22 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Σιωπηλή μονομαχία 21:00  Ο θρόνος του αίματος

Παρασκευή, 23 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:00  Ραν 21:00  Ρασομόν (Η Γκέισα κι ο Σαμουράι)

Σάββατο, 24 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Ρασομόν (Η Γκέισα κι ο Σαμουράι) 21:00  Ραν

Κυριακή, 25 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Ο θρόνος του αίματος 21:00  Σιωπηλή μονομαχία

Οι ταινίες αναλυτικά:

Σιωπηλή μονομαχία / Shizukanaru kettô / The Quiet Duel Ιαπωνία, 1949 Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα Με τους: Toshiro Mifune, Takashi Shimura, Miki Sanjo. Ασπρόμαυρη, 95΄.

Λίγο πριν το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Κιότζι, ένας αναγνωρισμένος χειρουργός, κατά την διάρκεια μιας επέμβασης σε έναν τραυματισμένο στρατιώτη, επιδεικνύοντας σθένος για να τον σώσει από βέβαιο θάνατο, δεν θα λάβει μέτρα προφύλαξης και θα μολυνθεί από την σύφιλη. Γνωρίζοντας καλά το μέγεθος του κινδύνου που φέρει μέσα του, μετά την παύση των εχθροπραξιών και την επιστροφή του από το μέτωπο στην κλινική του πατέρα του, χωρίς να πει σε κανέναν την αλήθεια, διακόπτει τον μακροχρόνιο αρραβώνα του με την αγαπημένη του Μισάο, δίχως να της εξηγήσει τους πραγματικούς λόγους του χωρισμού, απόφαση που θα τον συνταράξει ψυχικά. Εντωμεταξύ, ξανασυναντώντας τον στρατιώτη που τον μόλυνε, προσπαθεί να τον θέσει προ των ευθυνών του, καθώς ο ασυνείδητος αυτός άνθρωπος, όχι μόνον δεν άκουσε τις συμβουλές του για να ολοκληρώσει τη θεραπεία, αλλά δημιούργησε οικογένεια εξακολουθώντας να μολύνει τους γύρω του με την επιπόλαια συμπεριφορά του.

Γυρισμένη μόλις έναν χρόνο πριν την καταξίωση του και στον υπόλοιπο, πέραν της Ιαπωνίας, κόσμο, με το εκθαμβωτικό Ρασομόν, ο Ακίρα Κουροσάουα διασκευάζει κινηματογραφικά ένα σύγχρονο και πασίγνωστο στην πατρίδα του, θεατρικό έργο. Η ταινία, βαθύτατα ουμανιστική, θέτει με σαφήνεια το θέμα της ατομικής ευθύνης, της συνέπειας λόγων και έργων και της ηθικής στάσης του ανθρώπου, όταν βρεθεί «χτυπημένος» από το κακό. Η μόλυνση στην ιστορία της ταινίας είναι μεν εξατομικευμένη, αλλά ταυτόχρονα αφορά (και όχι μόνον σε συμβολικό επίπεδο) ολόκληρη την κοινωνία, καθώς είναι γυρισμένη τέσσερα μόλις χρόνια από το τέλος του πολέμου και οι πληγές της χώρας (που βρίσκεται υπό αμερικανική κατοχή) είναι ακόμα ανοιχτές και αιμορραγούν: ο αέρας και το νερό εξακολουθούν  να είναι βρώμικα και μολυσμένα από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Υπό αυτή την έννοια, το προσωπικό δράμα του έντιμου και αλτροϋιστή γιατρού αποκτά μια οικουμενική διάσταση. Το θετικό πρόσημο με το οποίο ο Κουροσάουα στεφανώνει τον, δοσμένο ολόψυχα στο καθήκον και στη αξία της ανθρώπινης ζωής Κιότζι, υποδεικνύει πως μονάχα μέσα από την αυτοθυσία και την προσφορά στους άλλους, μπορεί να γεννηθεί εκείνο το ηθικό μονοπάτι εξόδου από την βαθιά μεταπολεμική κρίση της ιαπωνικής κοινωνίας. Ο Toσίρο Μιφούνε, ηθοποιός-φετίχ του Κουροσάουα, όπως πάντα, είναι συγκλονιστικός, σ΄ έναν κόντρα ρόλο. 

Ρασομόν (Η Γκέισα κι ο Σαμουράι) / Rashômon / Rashomon Ιαπωνία, 1950 Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα Με τους: Toshiro Mifune, Machiko Kyo, Masayuki Mori. Ασπρόμαυρη, 88΄.

Ένας ιερέας κι ένας ξυλοκόπος συζητάνε έντονα στο ξέφωτο της Πύλης Ρασομόν. Όταν ένας χωρικός πλησιάζει προκειμένου να προστατευθεί από τη βροχή και συμμετέχει στη συζήτησή τους, μαθαίνει ότι ένας σαμουράι δολοφονήθηκε, η σύζυγός του βιάστηκε και ένας περιβόητος ληστής της περιοχής είναι ύποπτος. Και οι τρεις μέσα από αλληλοδιαδοχικά φλας-μπακ, αφηγούνται όσα γνωρίζουν και αυτά που είδαν ή αυτά που νομίζουν ότι είδαν, ενώ στη συνέχεια ένα μέντιουμ εντοπίζει το πνεύμα του νεκρού σαμουράι για να αφηγηθεί κι αυτός την δική του εκδοχή της ιστορίας. Οι ιστορίες του καθενός είναι σε πλήρη ασυμφωνία με των υπολοίπων. Ποια απ’ όλες είναι η αληθινή;

Αδιαφιλονίκητο αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, το Ρασομόν (σημαίνει πύλη των δαιμόνων), όταν πρωτοπροβλήθηκε το 1950 στο Φεστιβάλ Βενετίας, κερδίζοντας το Χρυσό Λιοντάρι και λίγο αργότερα το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, αποκάλυψε στο δυτικό κοινό μια άγνωστη κινηματογραφική ήπειρο – αυτή της Ιαπωνίας. Η δωδέκατη ταινία του Ακίρα Κουροσάουα, μ’ ένα απαράμιλλο σκηνοθετικό στυλ κι ένα σενάριο «κεντημένο ψιλοβελονιά» που εδώ και δεκαετίες διδάσκεται στις κινηματογραφικές σχολές όλου του κόσμου, έχει ως θέμα την σχετικότητα της αλήθειας και τις πολλαπλές υποκειμενικές εκδοχές της, με βάση τις διαφορετικές αφηγηματικές οπτικές γωνίες του καθενός από τους εμπλεκόμενους ήρωες. Πολύ συχνά συναντούμε την ταινία στις διάφορες λίστες για τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, ενώ ο Toσίρο Μιφούνε, όπως πάντα, είναι εξαιρετικός στον ρόλο του ληστή – όπως και όλοι οι υπόλοιποι.

Ο θρόνος του αίματος / Kumonosu-jô / Throne of Blood Ιαπωνία, 1957 Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα Με τους: Toshiro Mifune, IsuzuYamada, Takashi Shimura. Ασπρόμαυρη, 110΄.

Στην Ιαπωνία του 16ου αιώνα, ο στρατηγός Ουασίτζου παρακινούμενος από την προφητεία μιας μάγισσας δολοφονεί τον τοπικό άρχοντα και ανεβαίνει στο θρόνο. Με την παρότρυνση της φιλόδοξης και ματαιόδοξης γυναίκας του, ανοίγει έναν κύκλο αίματος προκειμένου να κρατηθεί στην εξουσία. Η απληστία και η ακόρεστη δίψα για δύναμη, καθώς και η αρχομανία του τον τυφλώνουν, ενώ τα εγκλήματα και η ωμή βία συνεχίζονται, χωρίς ο ήρωας να συνειδητοποιεί ότι απεργάζεται την αυτοκαταστροφή του…

Βασισμένος στον «Μάκβεθ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Ο θρόνος του αίματος είναι μια αριστουργηματική ταινία μεγάλης υποβλητικής δύναμης και εικαστικής τελειότητας. Χρησιμοποιώντας τις τελετουργικές παραδόσεις του θεάτρου Νο και του Καμπούκι, ο Ακίρα Κουροσάουα κατορθώνει να ανασυστήσει έναν Μάκβεθ ελάχιστα αλλοιωμένο σε σχέση με το αυθεντικό αρχέτυπο και απόλυτα εναρμονισμένο με τις επιταγές της ανατολικής τεχνοτροπίας. Η βία που υπάρχει στον Σαίξπηρ, η προβληματική του γύρω από την δίψα της εξουσίας και τις αυτοκαταστροφικές τάσεις του ανθρώπου, ταιριάζουν απόλυτα στον γενικότερο προβληματισμό του Kουροσάουα σχετικά με την ανθρώπινη φύση και μοίρα. Η ταινία στηρίζεται σκηνοθετικά σε μετωπικά πλάνα, ενώ δημιουργεί μια αντίθεση ανάμεσα σε σκηνές βίαιης αναταραχής και άγριας κίνησης με σκηνές στατικές, αλλά μεγάλης δραματικής έντασης. Μια αντίθεση που «λιώνει» στην τελική σεκάνς, όπου το κινούμενο και το στατικό γίνονται ένα, με τη μετα-κίνηση του «ανθρώπινου» δάσους του «ιστού της αράχνης» και το θάνατο του Ουασίτζου/Μάκβεθ από τα βέλη των στρατιωτών του. Ξαναδιαβάζοντας με τον δικό του τρόπο τον Σαίξπηρ, ο Kουροσάουα, όχι μόνον τον απογυμνώνει από τα μεταφυσικά του στοιχεία, αλλά δίνει στο δράμα τη διαλεκτική και ιστορική διάσταση του, κάνοντας μια σπουδαία ταινία πάνω στην «μετάλλαξη» που προκαλεί η εξουσία.

Ραν / Ran Ιαπωνία–Γαλλία, 1985 Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα Με τους: Tatsuya Nakadai, Akira Terao, Jinpachi Nezu. Έγχρωμη, 162΄.

Μετά από 70 χρόνια απόλυτης ηγεμονίας, ο πανίσχυρος άρχοντας Χιντετόρα αποφασίζει να παραιτηθεί από τα αξιώματά του και να μοιράσει το βασίλειο στους τρεις γιους του, υπό τον όρο να μείνουν ενωμένοι. Σύμφωνα με τις πατρικές εντολές, ο πρωτότοκος θα ηγείται, ενώ οι άλλοι δύο θα έχουν ίσα μερίδια, οφείλοντας όμως να υπακούν και να στηρίζουν τον μεγαλύτερο αδελφό τους. Ενώ οι δυο μεγαλύτεροι γιοι κολακεύουν τον πατέρα τους με σκοπό να τον απογυμνώσουν από πλούτη και αξιώματα, ο μικρότερος προσπαθεί να τον προειδοποιήσει ότι το σχέδιό του είναι λανθασμένο και άστοχο. Ο πατέρας εξοργισμένος με την αυθάδειά του, τον αποκληρώνει και τον διώχνει, σύντομα όμως θα αποδειχτεί ότι ο μικρός γιος είχε απόλυτο δίκιο. Τα δύο αδέλφια ξεκινούν πόλεμο μεταξύ τους και ο γερο-πατέρας βρίσκεται παγιδευμένος στη δίνη μιας μάχης για την εξουσία, την δύναμη και τον πλούτο.

Ο Κουροασάουα στο Ραν (που στα ιαπωνικά σημαίνει χάος), βασίζεται στην κορυφαία τραγωδία Βασιλιάς Ληρ, και διασκευάζει το έργο τoυ Σαίξπηρ περισσότερο σε μια λογική των καταστροφικών επιπτώσεων που προκαλεί η δίψα και η απληστία για εξουσία και λιγότερο για το «κενό της αγάπης» και της αφοσίωσης ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, το οποίο διαλύει εκ θεμελίων την κραταιά οικογένεια του τραγικού βασιλιά. Ο ιάπωνας δημιουργός προετοίμαζε την ταινία για δέκα χρόνια, φτιάχνοντας χιλιάδες σχέδια για κάθε πλάνο χωριστά και κατάφερε να την πραγματοποιήσει μονάχα χάρη στην ουσιαστική χρηματοδότηση των γάλλων παραγωγών. Με χιλιάδες κομπάρσους, χειροποίητα αυθεντικά κοστούμια, άλογα που μεταφέρθηκαν στην Ιαπωνία από την Αμερική και γυρισμένη στο βουνό Άσο, ένα ενεργό ηφαίστειο, το Ραν είναι η ακριβότερη παραγωγή, μέχρι και σήμερα, του γιαπωνέζικου  κινηματογράφου. Μέσα από μεγαλοπρεπείς αναπαραστάσεις του ιαπωνικού Μεσαίωνα, είναι ένα λαμπρό κινηματογραφικό επίτευγμα, ένα χορταστικό (για τα μάτια) υπερθέαμα και ταυτόχρονα ένα καίριο σχόλιο για την τρέλα και την λαγνεία της εξουσίας, που οδηγεί κατευθείαν στην άβυσσο του χάους.

*22-25/1, Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι