Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης: Ενάντια στη φθορά

Με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του Διασυρμός, ο Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης μιλά για την αξία της φιλίας, την Αθήνα που αγάπησε αλλά και την Αθήνα της φθοράς και τον τρόπο που εισχωρούν στην καθημερινότητα «τα παλιά, τα τωρινά και τα μελλούμενα». Ο Διασυρμός είναι το βιβλίο με το οποίο ο συγγραφέας εγκαινιάζει την Τριλογία του Χάους.

– Διαβάζοντας τον «Διασυρμό» σκέφτηκα, πως είναι κυρίως, ένα βιβλίο για τη φιλία, τη φιλία που αντέχει στον χρόνο. Πέφτω έξω;

Καθόλου έξω. Πράγματι, ο Διασυρμός, και σχεδόν όλα όσα γράφω, ακόμα και σημειώματα για βιβλία ή άρθρα, έχουν να κάνουν με τη Φιλία. Με φι κεφαλαίο. Και με τον Έρωτα, με έψιλον κεφαλαίο. Ο Έρωτας και η Φιλία είναι οι δύο μεγάλες δυνάμεις ενάντια στη Φθορά και στο Θάνατο, είναι τα τραγούδια εκείνα που, όπως έλεγε ο Αντρέ Μπρετόν, ξεγελάνε το χρόνο. Είναι ο τρόπος μας να ονειρευόμαστε με τα μάτια ανοιχτά και μάλιστα να κάνουμε πραγματικότητα ορισμένα τολμηρά όνειρά μας. Διατηρώ για τη Φιλία την άποψη ότι «Φιλία είναι western Όμηρος». Γίνομαι αντιληπτός, φαντάζομαι. Προσφάτως, κυκλοφόρησε από τις ωραίες εκδόσεις Περισπωμένη το βιβλίο μου Η Λεγεώνα των Φίλων, πενήντα ολιγόλεκτα τεκμήρια Φιλίας. Μπορείς να τα διαβάσεις σαν συμπλήρωμα του Διασυρμού.

-Ταυτόχρονα ο Διασυρμός είναι και  ένα βιβλίο για την Αθήνα, όχι μόνο ως σκηνικό στις περιπέτειες των χαρακτήρων σας, αλλά σαν μια πόλη που γίνεται ένα μαζί τους, που τους θρέφει και τους διαμορφώνει που ευνοεί την περιπλάνησή τους σε σχέσεις, λέξεις, εικόνες και ήχους. Μπορείτε να φανταστείτε τον Βελή, τον Γιαννόπουλο και τον Άλλο να ζουν κάπου αλλού;

Ναι, για την Αθήνα είναι οι λέξεις μου, για την Αθήνα που πράγματι γίνεται ένα με τους ήρωές μου, με τις περιπέτειες στο λαβύρινθο του αστικού τοπίου, της Αθήνας που είναι μπετόν αλλά και αιθρία, τσιμέντο αλλά και ουρανός, αγριεμένες φρίκες αλλά και λυτρωτική θαλπωρή. Όχι, δεν μπορώ να φανταστώ αλλού τον Βελή, τον Γιαννόπουλο, τον Άλλο, και τους άλλους, και τις άλλες του Διασυρμού. Κάθε συγγραφέας χρεώνεται μια πόλη. Ο Πεντζίκης χρεώθηκε τη Θεσσαλονίκη, ο Αρανίτσης την Κέρκυρα, εγώ την Αθήνα – μια φέτα της Αθήνας, μάλλον, το Τρίγωνο του Διαβόλου, όπως λέω, δηλαδή Εξάρχεια / Κυψέλη / Κολωνάκι, με ολίγο από Πατήσια και πολύ από Κολωνό. Μικρός, όταν διάβασα τη Χαμένη Άνοιξη του Τσίρκα, έτρεχα να δω από κοντά τα μέρη που περιγράφονται σ’ αυτό το τόσο ζωντανό μυθιστόρημα, τη Χαμένη Άνοιξη. Έκτοτε, ερωτευμένος με γωνιές και απλωσιές και στέκια και μέλαθρα της Αθήνας άλλο δεν κάνω απ’ το να παριστάνω τον ερασιτέχνη εθνογράφο των δρόμων, τον ρακοσυλλέκτη στιγμών στο χάος της Αθήνας. Ο φίλος μου, ο Νίκος ο Φατούρος, δεν έπαυε να μου θυμίζει ότι άλλο δεν καταφέραμε να γίνουμε από χαμερπείς Χάιντεγκερ του Πεζοδρομίου.

-«Δεν καταδεχόμαστε να γράψουμε ό,τι δεν έχουμε ζήσει», μας λέει ο Βελής. Να υποθέσω πως αυτή είναι και μια δική σας άποψη;

Ναι, ας θεωρηθεί και δική μου αντιμετώπιση του γραψίματος. Φυσικά, επινοώ πράγματα, σκαρώνω ιστορίες, γράφω δοκίμια επίσης, αλλά πάντα, μα πάντα, κάθε στιγμή, με κάθε λέξη, βρίσκομαι κοντά σε ό,τι έχω ζήσει και ζω. Γαντζώνομαι από ιερές αλλά και τρελές και ευτράπελες και υψηλές και χθαμαλές, και ό,τι βάζει ο νους του ανθρώπου, καταστάσεις που έχω  ζήσει, και εξακολουθώ να ζω, και από τις καταστάσεις αυτές αντλώ ιδέες. Εξάλλου, σε έναν κόσμο που καλπάζει στα ολισθηρά εδάφη της υπερπληροφόρησης, της αβαθούς, αβαθέστατης κατανάλωσης εικόνων και λέξεων, χωρίς επεξεργασία, είναι επιτακτική άσκηση το να εμμένεις στις έμμονες εμμονές σου, στα τραγούδια που σημαίνουν πολλά για σένα, στις σελίδες που έχεις διαβάσει δεκάδες φορές, στα πρόσωπα που σε έχουν σημαδέψει, στα περιστατικά που στριφογυρίζουν αενάως στο μυαλό σου, σε όλα εκείνα που σε έκαναν να είσαι αυτό που έγινες.

– Από την πρώτη την πρώτη μόλις πρόταση μαθαίνουμε πως ένας από τους κεντρικούς χαρακτήρες σας είναι νεκρός. Μιλούν γι’ αυτόν τα χειρόγραφα που άφησε πίσω. Τι επιθυμείτε να πετύχετε με μια τέτοια επιλογή;

Πρόκειται για έναν φόρο τιμής στους φίλους που έχω χάσει, που τους πήρε αυτός ο ατάλαντος ο Χάροντας. Πρόκειται για μια προσευχή, και μάλιστα όλο το βιβλίο, όλος ο Διασυρμός μπορεί να εκληφθεί σαν προσευχή, ναι, πρόκειται για μια προσευχή που θέλει να θυμηθεί, και να θυμίσει, τον Χρήστο Βακαλόπουλο, τον Ηλία Λάγιο, τον Νίκο Καρούζο. Και άλλους.

– Αν και γυρίζετε πίσω στον χρόνο και δουλεύετε με ένα θερμό και βιωματικό υλικό, διαπιστώνει ο αναγνώστης πως δεν νοσταλγείτε. Έχει αξιοπιστία η νοσταλγία;

Χρόνια τώρα με απασχολεί η διαλεκτική παρελθόντος/παρόντος/μέλλοντος. Πώς κουβαλάμε το παρελθόν, πώς ζούμε την κάθε παρούσα στιγμή, πώς ονειρευόμαστε το μέλλον. Δεν είμαι νοσταλγός. Ζω στο παρόν, φορτωμένος με παρελθόν, και με τα μάτια να κοιτάζουν το μέλλον. Το ένα, πάντως, μπαίνει μέσα στο άλλο, μες στην καθημερινότητα, συνυπάρχουν σχεδόν όλη την ώρα τα παλιά, τα τωρινά, τα μελλούμενα.

– Το χιούμορ ωστόσο στο γραπτό, ίσως και στη ζωή σας έχει το ρόλο του «σωματοφύλακα». Έχει το χιούμορ αξιοπιστία;

Το χιούμορ είναι το ρεβόλβερ, το σαρανταπεντάρι μου, το οπλοπολυβόλο μου,  ενάντια στην ανοησία, την κουτοπονηριά, τη φθορά, την πεζότητα. Το χιούμορ είναι μεγάλη λύτρωση, μεγάλη αποθήκη με πολεμοφόδια έτοιμα για χρήση ανά πάσα στιγμή. Χωρίς χιούμορ χρεώνομαι χαμένος. Το χιούμορ είναι εγελιανή φιλοσοφία,  είναι νιτσεϊκή περίπολος, είναι υπόκλιση στις αποφθεγματικές διδαχές του Βίτγκενσταϊν. Το χιούμορ είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στους χιουμορίστες.  Μόνο αξιοπιστία έχει το χιούμορ. Χιούμορ άνευ αξιοπιστίας δεν είναι παρά φρικαλέος ξεδοντιάρης λαζοπουλισμός, φρίκη, φρίκη!

-Η Αθήνα είναι, γράφετε, αιχμάλωτη «μιας καλπάζουσας φθοράς». Πώς αντιστέκεται κανείς σε αυτή τη φθορά;

Προφανώς με την επίμονη υπεράσπιση των αξιών που άνθησαν σ’ αυτή την πόλη, στην Αθήνα. Καμία πόλη δεν μπορεί να υπάρξει ανθρώπινα αν δεν έχει φωλιές, κρύπτες, κατακόμβες και ταράτσες γλεντιού, φιλοσοφίας, ποίησης, γέλιου, πένθους, όλων αυτών που τα κάνεις με άλλους, και ύστερα εκούσια κλείνεσαι στο άντρο σου για να τα στοχαστείς, να τα δεις ξανά, να τα αποτιμήσεις. Εδώ και χρόνια, χάνονται πολλά από κείνα τα στέκια που ήσαν φυτώρια πολιτισμού, εργαστήρια παραγωγής και επεξεργασίας ιδεών. Απότσος, Ορφανίδης, Ζόναρς, όλη η Σόλωνος ρημαδιό, με αποκορύφωμα το κλείσιμο του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, μια σφαγή στεκιών! Πάμε για τον πάτο. Ίσως όταν φτάσουμε στον πάτο, να κάνουμε κάτι πιο δραστικό. Για την ώρα, η αντίσταση συνίσταται στην υπεράσπιση αξιών, όπως είπα, και στις συνεχείς υπενθυμίσεις σχετικά με το πόσο χρειάζονται τα στέκια για να ανταλλάσσουμε ιδέες, να καβγαδίζουμε, να πλουτίζουμε τα συναισθήματά μας, να τραγουδάμε τις συγκινήσεις μας. Στις εκδόσεις Γαβριηλίδης ξεκινάω μια σειρά μικρά σε όγκο βιβλία, σαν pamphlets του παλιού καιρού, σαν περίεργες προκηρύξεις, μ’ αυτό το θέμα. Η σειρά λέγεται Αιφνίδια Ντοκιμαντέρ / Η Άλλη Όψη των Πραγμάτων, και θα είναι το όχημα για να τραγουδήσω έναν τρόπο ζωής που βλάστησε και βλασταίνει όταν οι παρέες βρίσκουν χώρο και χρόνο για να ξετυλίξουν τα ερωτήματα της ζωής και της ύπαρξης, βρίσκουν τρόπους να μετατρέψουν την κλίκα σε γλύκα, να κάνουν  τις αγριοφωνάρες του καβγά ν’ ακούγονται σαν μελωδίες, να τροχίσουν ξανά και ξανά την σπάθη του χιούμορ. Ήδη κυκλοφορεί το πρώτο τομίδιο της σειράς, και ετοιμάζονται πυρετωδώς τα επόμενα, με την πολύτιμη συνεργασία της ζωγράφου Ελεάννας Μαρτίνου, που ανέλαβε τις εικαστικές τεκμηριώσεις των  κειμένων.

– Ο «Διασυρμός» διαβάζεται με μια ανάσα. Γράφτηκε με τον ίδιο τρόπο;

Όχι, καθόλου με μιαν ανάσα. Με πολλές ανάσες, πολλές ώρες τη μέρα, πολλές μέρες το μήνα, πολλούς μήνες το χρόνο, εδώ και μερικά χρόνια. Θέλησα να μιμηθώ τον γοργό αβίαστο λαλημένο και λωλαμένο προφορικό λόγο, να λαχανιάζουν οι λέξεις μου. Σχεδόν κάθε φράση γράφτηκε, ή εξετάστηκε και λειάνθηκε, ξανά και ξανά, πέρασε μέσα από μια συστηματική επεξεργασία. Παρεμπιπτόντως, να ευχαριστήσω και από εδώ, την θρυλική και υπέροχη κυρία Μάνια καθώς και την Εύα Καραϊτίδη για τη φροντίδα με την οποία αντιμετώπισαν τον Διασυρμό και τους συγγραφικούς μου τρόπους.

-Δίνετε την εντύπωση πως υπάρχουν κι άλλα χειρόγραφα του Νίκου Βελή. Ο Διασυρμός θα έχει και συνέχεια;

Ναι, ο Διασυρμός είναι το πρώτο επεισόδιο της Τριλογίας του Χάους. Τα άλλα δύο μέρη δεν στηρίζονται εξ ολοκλήρου στα χειρόγραφα του Νίκου Βελή, πάντως συμπληρώνουν τον Διασυρμό και λένε λίγα πράγματα για τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Αθήνα, για την ιστορία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.

* Το βιβλίο του Γιώργου- Ίκαρου Μπαμπασάκη Διασυρμός κυκλοφορεί από το βιβλιοπωλείον της Εστίας