Σήμερα θυμόμαστε ένα Ολοκαύτωμα που παρέμεινε ξεχασμένο για χρόνια

Πώς η επιστημονική κοινότητα της εποχής νομιμοποίησε ένα Ολοκαύτωμα για το οποίο κανείς δεν τιμωρήθηκε και το οποίο αναγνωρίστηκε μετά από πολλές πιέσεις και δικαστήρια μόλις το 1980.

Η 2η Αυγούστου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά, στη μνήμη όλων των Τσιγγάνων της Ευρώπης που χάθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπολογίζεται ότι τα θύματα ήταν από 250.000 εως 500.000. Η 2η Αυγούστου έχει επιλεγεί ως ημέρα μνήμης μιας και εκείνη την ημέρα θανατώθηκαν ομαδικά οι 3.000 εναπομείναντες Ρομά σε θαλάμους αερίων στο στρατόπεδο του Μπιρκενάου.

Έχουν λεχθεί πολλά σχετικά με το αν το κυνήγι εξόντωσης των Ρομά κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί να θεωρηθεί Ολοκαύτωμα. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η Βικιπαίδεια, με τον όρο Ολοκαύτωμα περιγράφεται ο υποκινούμενος από το κράτος, συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της.

Θεωρητικά, φαίνεται πως οι σκοποί και οι στόχοι της εξόντωσης των Ρομά ταιριάζουν απόλυτα με τον όρο. Παρόλα αυτά, μέχρι και σήμερα παραμένει το ερώτημα γιατί το Ολοκαύτωμα αυτό έμεινε ξεχασμένο για χρόνια, χωρίς να αναγνωρίζεται από τα κράτη, και ειδικά αυτό της Γερμανίας, με τους κύριους σχεδιαστές και υποκινητές του να μένουν ατιμώρητοι, και πώς έγινε τόσο εύκολα αποδεκτή η εν λόγω εξόντωση.

Μια πρώτη απάντηση που ταυτίζει τους Ρομά με τους Εβραίους σε μια κοινή τραγική μοίρα, είναι πως υπήρχε, και δυστυχώς υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις ακόμα, μεγάλη προκατάληψη για τους Εβραίους και τους Ρομά σε όλη την Ευρώπη. Οι τσιγγάνοι ήταν ανεπιθύμητοι και στη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού δεν θα ήταν μεγάλη απώλεια. Αντιθέτως, ίσως θα ήταν και ανακούφιση ο διωγμός τους. Δύσκολα κάποιος θα αντιδρούσε σε ένα σχέδιο αφανισμού των τσιγγάνων από την επικράτεια της Γερμανίας μιας και ήδη από χρόνια είχε καλλιεργηθεί ένα κλίμα φυλετικού μίσους και περιθωριοποίησης προς την μερίδα των περιπλανώμενων Ρομά.

Επιπλέον, το ναζιστικό καθεστώς, έχοντας την υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας, με έντεχνο και σε εισαγωγικά νόμιμο τρόπο, ξεκίνησε αρχικά τις καταγραφές των Ρομά για επιστημονικούς λόγους και σκοπούς, αργότερα τον εγκλεισμό για πιο εκτενή μελέτη και μετά το φακέλωμα, τον εκτοπισμό και μετέπειτα την εξόντωσή τους. Οι γερμανικές αρχές δολοφόνησαν δεκάδες χιλιάδες Ρομά επι Γερμανικού και Πολωνικού εδάφους αλλά και στα υπό γερμανική κατοχή εδάφη της Σερβίας, Ρωσίας, Ρουμανίας.

Η δικαιολογία ήταν πως δεν επρόκειτο για δολοφονίες με στόχο τον αφανισμό της φυλής αλλά πως κάθε ενέργεια είναι μέτρο πρόληψης παραβατικών ομάδων και μάλιστα ακολουθώντας μια σειρά νέων νόμων που πιστοποιούσαν τις κινήσεις αυτές. Στα πρώτα έγγραφα της εποχής οι Ρομά φαίνεται να διώκονται για παραβατική συμπεριφορά και να κρατούνται σε στρατόπεδα στα πλαίσια μελέτης και καταγραφής της συμπεριφορά τους.

Το 1936, ο Ritter ιδρύει το Τμήμα Φυλετικής Καθαρότητας στο Γερμανικό Ίδρυμα Ερευνών, το οποίο συνεχίζει και υφίσταται μέχρι και σήμερα με την ίδια ονομασία. Ο Ritter και οι συνεργάτες του, χωρίς ποτέ να τιμωρηθούν, συνέχισαν και μετά τον πόλεμο μια αξιόλογη επιστημονική καριέρα ως υψηλόβαθμα στελέχη του δημοσίου. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα το σκεπτικό και τις προθέσεις των δικαστών στα εν λόγω δικαστήρια που έδιναν τα συγχωροχάρτια σε βασικούς αρχιτέκτονες των εγκληματικών στρατοπέδων συγκέντρωσης σε μια προσπάθεια να βρεθεί λογική απάντηση που θα μπορούσε να δικαιολογεί τις «δολοφονίες» των ναζί.

Ο Ritter ήταν αυτός που προσέφερε μέσα από το συστηματικό επιστημονικό του έργο την κατάλληλη δικαιολογία που χρειαζόταν το καθεστώς για την εξόντωση των Ρομά. Αναζητώντας συνεχώς χρηματοδοτήσεις για τις έρευνές του, κατάφερε να εξασφαλίσει χρήματα με τα οποία έκανε αναλυτικές έρευνες σε οικισμούς Ρομά, σε οικογένειες, σε ολόκληρες περιοχές. Αυτή ήταν η κύρια ενασχόλησή του. Αρχικά, κατέγραψε, φακελώνοντας ονομαστικά, όλους τους περιπλανώμενους τσιγγάνους από τους χώρους στάθμευσης και φιλοξενίας τους. Αργότερα κατέγραφε τα χαρακτηριστικά τους και εμπλούτιζε τους φακέλους με συμπεριφορές αλλά και με το οικογενειακό ιστορικό που μπορεί να έφτανε και 8 με 9 γενιές πίσω. Έφτιαχνε γενεαλογικά δέντρα τα οποία μετά συνέδεε μεταξύ τους, βγάζοντας διάφορα πορίσματα. Αργότερα, όλο αυτό το υλικό χρησιμοποιήθηκε από το Γερμανικό καθεστώς για την φυλάκιση και την αναγκαστική στείρωση εκατοντάδων Ρομά με την αιτιολογία της προληπτικής καταπολέμησης εγκλήματος.

Ουσιαστικά, ο Ritter προσπαθούσε να πείσει πως υπάρχουν χαρακτηριστικά όπως η παραβατικότητα που προέρχονται από την μίξη του DNA ενός παραβατικού Γερμανού με έναν τσιγγάνο. Η μίξη αυτή δημιουργούσε όπως έλεγε έναν μιγά (που στην γλώσσα τους ονομαζόταν Μπάσταρδος) και ήταν η χειρότερη εκδοχή τσιγγάνου, τόσο επικίνδυνη για τους πολίτες που έπρεπε να στειρωθεί ή να εξοντωθεί. Ακολουθούσαν άλλες υποκατηγορίες ανάλογα με το πόσο μακρινός συγγενής είναι ο αρχικός τσιγγάνος πρόγονος, τι μίξη έχει στο μεταξύ επιτελεστεί με Άριους Γερμανούς, αν υπάρχει ενσωμάτωση και αφομοίωση και ποιο το ιστορικό της κάθε οικογένειας. Κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν μέσα από την σκληρή εργασία και τον σωφρονισμό να ενταχθούν ξανά στην κοινωνία, αν κατάφερναν στο μεταξύ να επιβιώσουν από την πείνα, τις κακουχίες και τις αρρώστιες.

Για πρώτη φορά, μέσα από το Ινστιτούτο Ερευνών, άρχισε η χρήση του όρου φυλή να ερμηνεύει συμπεριφορές και τρόπο ζωής, να δίνεται δηλαδή ξεχωριστή έμφαση στο ότι υπάρχουν στην βιολογία του ανθρώπου διαφορές που τον χαρακτηρίζουν. Η επικίνδυνη και άκρως λανθασμένη επιστημονικά λογική δυστυχώς φαίνεται να επικρατεί και σήμερα όταν ακούγεται από πολλούς για διαφορετικές περιπτώσεις να λέγεται «Αυτοί το έχουν στο αίμα τους».

Η απογραφή, τα πειράματα και η έρευνα για τους Ρομά φαίνεται να χρηματοδοτείται όλα τα χρόνια της κατοχής σε μεγάλο βαθμό από την Γερμανική ερευνητική κοινότητα, η οποία μεταξύ άλλων χρηματοδότησε τα πειράματα του Μένγκελε, συνεργάτες του οποίου υπήρξαν νομπελίστες γιατροί και επιστήμονες. Οι Ρομά ήταν η συχνότερη κατηγορία φυλής από την οποία επιλέγονταν άνθρωποι για πειράματα.

Ακαδημαϊκοί, γιατροί, βιολόγοι, επιστήμονες δεν έχουν καμία δικαιολογία για τα επαχθή εγκλήματά τους. Παρόλα αυτά, όλα τα δικαστήρια μέχρι και το 1980 αθώωσαν κάθε εμπλεκόμενο σε τέτοιες ενέργειες με την αιτιολογία ότι όλοι αυτοί διεξήγαγαν απλά επιστημονικό έργο, δεν ήταν αυτοί που έδιναν την εντολή για την στείρωση και τον εγκλεισμό, απλά διεξήγαγαν κάποια συμπεράσματα. Ότι χωρίς το δικό τους επιστημονικό έργο αυτό θα ήταν δύσκολο να γίνει δεν μέτρησε ως σοβαρό επιχείρημα. Ακριβώς αυτή την δικαιολογία χρησιμοποίησε και το Γερμανικό κράτος για να μην δώσει αποζημιώσεις στους Ρομά. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας αποφάσισε ότι όλα τα μέτρα που ελήφθησαν κατά των Ρομά πριν το 1943 ήταν μέτρα κατά ατόμων που διέπραξαν εγκληματικές ενέργειες και όχι αποτέλεσμα πολιτικής λόγω φυλετικής προκατάληψης. Η απόφαση αυτή ουσιαστικά έκλεισε την πόρτα για την αποκατάσταση χιλιάδων θυμάτων Ρομά, οι οποίοι φυλακίστηκαν, στειρώθηκαν δια της βίας και εκτοπίστηκαν από τη Γερμανία χωρίς να έχουν διαπράξει συγκεκριμένο έγκλημα. Έστω όμως ότι θα στηριχτούμε στην λανθασμένη θεωρία του Ritter πως η συμπεριφορά και η ροπή προς το έγκλημα είναι χαρακτηριστικό στο DNA της φυλής, και πάλι μιλάμε για φυλετική προκατάληψη μιας και μια ολόκληρη κατηγορία απειλείται και έχει καταδικαστεί σε αφανισμό.

Μόλις την δεκαετία του 1980 το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Δυτικής Γερμανίας αναγνώρισε πως η δίωξη των Ρομά ήταν ένα σχεδιασμένο Ολοκαύτωμα αφανισμού, δημιουργώντας για πρώτη φορά τις προϋποθέσεις ώστε και οι Ρομά να αποκατασταθούν ηθικά και οικονομικά. Δυστυχώς, πολλοί από αυτούς δεν κατάφεραν να νιώσουν την ικανοποίηση της δικαίωσης μιας και είχαν ήδη αποβιώσει.

Διαβάστε ακόμα:

2η Αυγούστου: Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά