Μαγνητικά Πεδία στο Σπίτι των Ρόδων

Τι σχέση έχουν τα «Μαγνητικά Πεδία» του Μπρετόν με τα «Μαγνητικά Πεδία» της Μαρίας Πασχαλίδου; Τι φέρνει κοντά τα συμπαγή και συνεκτικά έργα της με τον διαρκώς «ανοιχτό» σουρεαλιστικό αυτοματισμό; Πέρα από την τεχνική επάρκεια και τη μορφολογική καθαρότητα, το έργο «χτίζεται» και αλλού: το σύμπαν της Μαρίας Πασχαλίδου τείνει σταθερά προς τον υπαρκτό σουρεαλισμό, όπως αυτός εκφράζεται στην επίμονη ανάσυρση της πραγματικής ιστορίας ενός πραγματικά γκρεμισμένου σπιτιού. Η Πασχαλίδου χτίζει με υλικά παλιά. Αναστρέφει τη διάλυση και ανακαινίζει τα ερείπια. Με άλλα λόγια, διασώζει το μέλλον μέσα από το παρελθόν, γεγονός αρκούντως σουρεαλιστικό στις νεολάγνες μέρες μας. Το έργο της δεν μιλά απλώς για μια αρχαιολογία: πρόκειται για τη συναισθηματική αρχαιολογία του μέλλοντος μέσα από τα μάτια (και τα χέρια) μιας νέας ζωγράφου.

Θούλη Μισιρλόγλου, Επιμελήτρια έκθεσης

Η Nitra Gallery υποδέχεται το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με τα εγκαίνια της έκθεσης της Μαρίας Πασχαλίδου σε επιμέλεια της Θούλης Μισιρλόγλου.

Δομικά στοιχεία και υλικά -μπάζα, τσιμέντα, τούβλα ενός κατεδαφισμένου νεοκλασικού της Άνω Πόλης γίνονται πρώτες ύλες στα χέρια της Μαρίας Πασχαλίδου, η οποία με τη σειρά της μεταπλάθει την ενέργεια, την έννοια του χρόνου και της Ιστορίας πάνω στον καμβά. Το σπίτι αυτό στην οδό Θεοφίλου 18 της Άνω Πόλης, που αποτέλεσε και την πρώτη ύλη στην έκθεση αυτή της Μαρίας Πασχαλίδου, συνοδεύτηκε από μια ενδελεχή έρευνα της δημιουργού σχετικά με την ιστορία του.

Όπως προκύπτει από αυτήν, το “Σπίτι των Ρόδων” όπως ονομαζόταν, χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, κατοικήθηκε από Τούρκους, οι οποίοι με την ανταλλαγή των πληθυσμών έφυγαν και το κτίσμα περιήλθε στην Εθνική Τράπεζα.Το 1929 το αγόρασε ο Κωνσταντινουπολίτης Εμμανουήλ Παπαδόπουλος. Το σπίτι εγκαταλείφθηκε το 1981 και δεν ξανακατοικήθηκε. Με υπουργική απόφαση το 1979 χαρακτηρίστηκε έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία καθώς παρουσιάζει ιδιαίτερο μορφολογικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, συνδυάζοντας τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική με νεοκλασικά στοιχειά και έχει μεγάλη ιστορική αξία γιατί αποτελεί παράδειγμα της εξέλιξης του αρχιτεκτονικού τύπου στην Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης. Το 2012 ωστόσο, το σπίτι κατεδαφίστηκε λόγω επικινδυνότητας.

Με αφορμή την έκθεση αυτή, η επιμελήτρια της έκθεσης Μαγνητικά Πεδία, η ιστορικός τέχνης Θούλη Μισιρλόγλου, συζητά με τη καλλιτέχνη Μαρία Πασχαλίδου ανάμεσα σε άλλα για τη φθορά, την απώλεια, τον Αντρέ Μπρετόν και το Νίκο Καρούζο.

1. Μαρία, έχεις την αίσθηση ότι, με κάποιο τρόπο, ξαναέφτιαξες το Σπίτι των Ρόδων;

Δεν ξαναέφτιαξα το σπίτι των Ρόδων, αλλά θέλησα να του δώσω μια νέα διάσταση για να πορευθεί στο μέλλον. Είχα την ανάγκη να αναδείξω την ιστορία του σπιτιού, του οποίου τα υλικά χρησιμοποίησα. Οι πίνακές μου έχουν ένα βιωμένο παρελθόν, το οποίο έψαξα και βρήκα. Κρύβουν μία πραγματική ιστορία από πίσω ανθρώπων που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους κι έφυγαν το 1922, άλλων που ήρθαν και το κατοίκησαν, προσδοκώντας ένα καλύτερο μέλλον. Αυτοί λοιπόν, είχαν όνομα κι επίθετο, δεν ήταν αφηρημένες οντότητες.

2. Υπάρχει τελικά η δυνατότητα για συναισθηματική αντήχηση μέσα στον κόσμο της πόλης; Μπορεί κανείς, και ειδικά ένας ζωγράφος σήμερα, να βρει εκεί το ψυχικό υλικό για να συνεχίσει το έργο του;

Κατά τη γνώμη μου, ο ζωγράφος το ψυχικό υλικό το βρίσκει μέσα του, όχι κάπου εξωτερικά. Αλλά ό,τι συμβαίνει μέσα του είναι πάντα αποτέλεσμα και εξωτερικών ερεθισμάτων. Η φθορά ήταν το θέμα που με απασχολούσε πάντα. Και τη φθορά, την πατίνα του χρόνου, την έβρισκα παντού γύρω μου και με γοήτευε. Όταν είδα να κατεδαφίζουν το σπίτι στην οδό Θεοφίλου 18, ένιωσα το τραύμα και την απώλεια και ήθελα να κάνω κάτι για να το «σώσω» με τα δικά μου μέσα.

3. «Το μυαλό του ανθρώπου που ονειρεύεται είναι πλήρως ικανοποιημένο από αυτό που του συμβαίνει» λέει ο αγαπημένος σου Αντρέ Μπρετόν. Πώς θα το ερμήνευες;

Με έναν άλλο στίχο του Νίκου Καρούζου που λέει: «Θα περάσουν από πάνω μας όλοι οι τροχοί, στο τέλος τα ίδια τα όνειρα μας θα μας σώσουν». Και το όνειρο ας μην νοηθεί ως ονειροπόληση, αλλά ως προσδοκία για το μέλλον, η οποία περιλαμβάνει τα ουσιαστικά πράγματα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να είναι ευχαριστημένος: τον έρωτα, τη δημιουργία, την ελπίδα, το όραμα.

4. Πώς ήταν η αίσθηση της πρώτης ατομικής σου έκθεσης; Τι σου άφησε, όχι ως πραγματικό και κοινωνικό, αλλά ως εσωτερικό γεγονός;

Την ανάγκη μου να επικοινωνήσω με τους άλλους. Η πορεία ενός ζωγράφου είναι απέραντα μοναχική. Έρχεται όμως η στιγμή να επικοινωνήσει με τους άλλους μέσω του έργου του. Και χαίρεται όταν υπάρχουν κάποιοι που συγκινούνται ή προβληματίζονται από αυτό. Πραγματικά, με ενδιαφέρουν οι ερμηνείες που δίνουν οι άλλοι στα έργα μου και που κάποιες φορές είναι εντελώς διαφορετικές από τη δική μου. Έχω την αίσθηση ότι το έργο τέχνης απευθύνεται στον καθένα χωριστά και καθένας το αντιμετωπίζει με άλλον τρόπο, ανάλογα με το ποιος είναι και τι κρύβει μέσα του.

5. Ένιωσες ότι αποχωρίστηκες έργα σου ή τελικά ένας ζωγράφος τα αποχωρίζεται ήδη από τη στιγμή που τα ολοκληρώνει;

Ένας ζωγράφος δεν αποχωρίζεται τα έργα του ποτέ. Τα κουβαλάει μέσα του και τα αγαπάει. Κι αυτά τον «κουβαλούν», όσα χρόνια και να περάσουν. Θέλει όμως,να τον φέρουν σε επαφή με τους άλλους. Θέλει να τα αγαπήσουν κι άλλοι με το δικό τους τρόπο και να τα μοιραστεί μαζί τους. Δεν ξέρω τι θα πει «ολοκληρώνω» ένα έργο τέχνης, αλλά έχω την αίσθηση όταν δουλεύω ότι έρχεται η στιγμή που δεν έχω τίποτα άλλο να πω και θέλω να σταματήσω και να το αφήσω να πάρει το δρόμο του…

*Διάρκεια έως 24 Μαρτίου 2017 – Μαγνητικά Πεδία της Μαρίας Πασχαλίδου NITRA GALLERY, Φιλίππου 51 τηλ.  231 028 5890

Επιμέλεια: Θούλη Μισιρλόγλου