Πλατεία Αριστοτέλους : Η σκηνογραφία του κενού

Λέξεις: Σπύρος Βούγιας

Η πλατεία Αριστοτέλους σηματοδοτεί εμφατικά το κενό.

Οπως διασώθηκε από την εποχή του Εμπράρ και, παρά τον περιμετρικό της εναγκαλισμό από άθλιες κατασκευές, παραμένει μια όαση ελεύθερου χώρου, σε απόλυτη αντίθεση με το (υπερ)πλήρες και ασφυκτικά δομημένο περιβάλλον της αντιπαροχής που κυριαρχεί στην υπόλοιπη πόλη. Διαισθητικά, ίσως και συμπτωματικά, κάθε βουλιμική προσπάθεια να «αξιοποιηθεί» η πλατεία με διάφορους τρόπους (πεζούλια, πράσινο, γλυπτά ή τραπεζοκαθίσματα) απετράπη εγκαίρως και το κενό της Αριστοτέλους χάσκει θριαμβευτικά και κραυγάζει εκκωφαντικά την ιδιαιτερότητά του.

Αν θεωρήσουμε οτι το κενό συμβολίζει την απουσία νοήματος, αυτό καλύπτεται καθημερινά με τις εκδηλώσεις και την παρουσία των ανθρώπων που φιλοξενεί η πλατεία. Στην Αριστοτέλους γίνονται πάντα οι τεράστιες πολιτικές και κοινωνικές συγκεντρώσεις, οι ανοιχτές λαικές συναυλίες και οι διάφορες θεματικές εκθέσεις, σ αυτήν γιορτάζονται δημόσια τα Χριστούγεννα και η αλλαγή του χρόνου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Ομως, ακόμη και τα πρωινά της Κυριακής, νέοι γονείς φωτογραφίζονται χαμογελαστοί με τα παιδιά τους να κρατούν πολύχρωμα μπαλόνια, ενώ τα βράδια του Σαββάτου δίνονται τα εφηβικά ραντεβού και οι παρέες ξεκινούν τις ατέλειωτες βόλτες τους μέχρι αργά. Τις καθημερινές, πάλι, στα γύρω παγκάκια, ηλικιωμένοι ή άστεγοι ταϊζουν τα περιστέρια ή ξεφυλλίζουν μια παλιά εφημερίδα, αποκαρωμένοι από τον δυνατό ήλιο.

Έτσι, η άδεια Αριστοτέλους αποκτά το περιεχόμενο που της δίνουν κάθε φορά οι άνθρωποι που την επισκέπτονται και οι ιστορίες τους που, σημαντικές ή ασήμαντες, ατομικές ή συλλογικές, γεμίζουν με το νόημά τους την μεγάλη πλατεία.

Ο Απόστολος Βέττας, στον οποίο ανατέθηκε φέτος από το Δήμο Θεσσαλονίκης η Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση της Αριστοτέλους, είναι ένας έμπειρος και καταξιωμένος αρχιτέκτονας και σκηνογράφος, καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών και του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.

Οι θεατρικές σκηνογραφίες του, σε παραστάσεις της Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης και άλλων ποιοτικών σχημάτων, λειτουργικές και λιτές, εξυπηρετούσαν πάντοτε διακριτικά τη δραματική εξέλιξη του έργου, χωρίς να επισκιάζουν τη δουλειά του σκηνοθέτη ή το παίξιμο των ηθοποιών.

Αυτό επιχείρησε, ίσως, να κάνει και στην περίπτωση της Αριστοτέλους. Σεβάστηκε, κατά τη γνώμη μου υπερβολικά, το κενό στη μέση της πλατείας και έστησε περιμετρικά τα βασικά θέματα της σκηνογραφικής του αφήγησης, με σαφείς αναφορές σε γενικότερους ανθρωπιστικούς συμβολισμούς πάνω στην αλληλεγγύη, τη μετανάστευση, την αναγέννηση και τη σωτηρία του κόσμου. Ομως, στην περίπτωση του Χριστουγεννιάτικου διακόσμου, η σκηνογραφία δεν αρκεί απλώς να σχολιάζει. Αποτελεί ή ίδια το βασικό κείμενο του έργου, που περιλαμβάνει την αναπαράστασή της γέννησης του Χριστού, με όλους τους συμβολισμούς και τα συναισθήματα που αυτή φέρει. Δεν είναι εύκολο, στο όνομα της αισθητικής λιτότητας και του ορθολογικού μινιμαλισμού, να αφαιρέσει κανείς τα μαγικά στοιχεία της ιστορίας, την παραμυθένια πολύχρωμη ατμόσφαιρα, την οικεία για πολλούς θαλπωρή της θρησκευτικότητας, την ονειρική αίσθηση μιας φαντασμαγορίας που βγάζει τους ανθρώπους για λίγο από το στενάχωρο κλίμα της εποχής και τους κάνει να αισθάνονται πάλι παιδιά.

Εκεί μου φαίνεται οτι χάθηκε (και) φέτος το παιχνίδι της γενικής αποδοχής, παρατηρώντας τη σχετική επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η διακόσμηση της πλατείας από τους καλόπιστους πολίτες και τους επισκέπτες που περιεργάζονται με ενδιαφέρον τις κατασκευές και συζητούν έντονα, προσπαθώντας να τις κατανοήσουν. (Δεν συμπεριλαμβάνω σ αυτούς, τους κακόπιστους συμπλεγματικούς επικριτές των πάντων που καταστροφολογούν μονίμως, ούτε και τους μόνιμους αυλοκόλακες που, νομίζοντας οτι προσφέρουν καλές υπηρεσίες, χαρακτηρίζουν κουτό, αμόρφωτο και επαρχιώτη όποιον ασκεί κάποια κριτική.

Με όλα αυτά που υποστηρίζω παραπάνω, είναι φανερό πως δεν νοσταλγώ, διόλου μάλιστα, την περυσινή θλιβερή εμποροπανήγυρη, ούτε παλιότερες τριτοκοσμικές, δήθεν Χολλυγουντιανές υπερπαραγωγές. Η φετεινή προσπάθεια παρουσιάζει, τουλάχιστον, σημειολογικό και αισθητικό ενδιαφέρον, και μπορεί να ενισχυθεί περισσότερο με εκδηλώσεις ή συμπληρωματικό διάκοσμο (όπως έγινε με το αστέρι στη θάλασσα) μέχρι το βράδυ της Πρωτοχρονιάς.

Τι θα πρότεινα (παρότι θεσμικά δεν μου πέφτει λόγος) για την επόμενη χρονιά, με βάση την πρόσφατη εμπειρία:

Ζητούμε ιδέες και προτάσεις όχι μόνο από έναν (όσο καλός κι αν είναι) αλλά από περισσότερους σκηνογράφους, αρχιτέκτονες ή εικαστικούς της πόλης, με μια βραχεία λίστα επιλεγμένων υποψηφίων ή και ανοιχτό διαγωνισμό (αν ξεκινήσουμε αμέσως με τον καινούργιο χρόνο). Μια επιτροπή που αποτελείται από τον δήμαρχο, τους πιο εξειδικευμένους δημοτικούς συμβούλους (της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας), εκπρόσωπο του εμπορικού συλλόγου και, ίσως, κάποιους καταξιωμένους εικαστικούς της πόλης, αξιολογεί τις ιδέες και εισηγείται στο δημοτικό συμβούλιο που αποφασίζει τελικά, επιλέγοντας ανάμεσα σε πολλές προτάσεις και όχι μόνο μία όπως έγινε φέτος.

Εύχομαι σε όλους καλές γιορτές και του χρόνου λιγότερη γκρίνια και περισσότερη λάμψη στον Χριστουγεννιάτικο εορτασμό της Αριστοτέλους, για να γεμίσει με χαρά και συγκίνηση η άδεια πλατεία αλλά και η καθημερινή μας ζωή.