Η Θεσσαλονίκη μπροστά στα ιστορικά της κτίρια

Της Ελεάννας Ιωαννίδου

Τον τελευταίο καιρό δυο ιστορικά κτίρια της πόλης μας ήρθαν στην επικαιρότητα, το καθένα για διαφορετικούς λόγους, αλλά με δύο κοινά στοιχεία: ότι σώζουν κομμάτια της ιστορίας της Θεσσαλονίκης και κινδυνεύουν άμεσα να χαθούν για πάντα.

Οι Αλευρόμυλοι Αλλατίνη, ένα μνημείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, του οποίου τόσο τα κτίρια, όσο και ο περιβάλλων χώρος έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, θα έπρεπε να είναι ένας χώρος συλλογικής μνήμης, χρήσης και χαράς και όχι ένας χώρος εγκατάλειψης και θανάτου. Μετά την οριστική, όμως, αποτροπή της ανοικοδόμησής του από το Συμβούλιο της Επικρατείας, αφέθηκε από τους ιδιοκτήτες να ρημάζει, με τις πολεοδομικές Αρχές προκλητικά απούσες, παρότι υπήρξε προάγγελος πριν μερικούς μήνες, το ατύχημα ενός παιδιού στο εγκαταλειμμένο κτίριο και παρά το γεγονός ότι οι “Γειτονιές σε δράση” είχαμε προειδοποιήσει τότε, ζητώντας από τις υπηρεσίες του Δήμου να παρέμβουν, πριν θρηνήσουμε νεκρό. Η Δημοτική Αρχή οφείλει, στη μνήμη πλέον και του παιδιού που χάθηκε πάνω στο παιχνίδι του πριν δύο εβδομάδες, να φροντίσει άμεσα για την ασφάλεια, την καθαριότητα και την στατικότητα των διατηρητέων κτιρίων, με την εκτέλεση των απαραίτητων εργασιών και την αποστολή του λογαριασμού στους ιδιοκτήτες, σύμφωνα με το νόμο.

Η τεχνική υπηρεσία του δήμου σε συνεργασία με την πολεοδομία οφείλουν να συντάξουν έκθεση για τις επείγουσες και απολύτως αναγκαίες εργασίες που πρέπει να εκτελεστούν και η εκτέλεση των εργασιών αυτών να ανατεθεί με δημόσιο διαγωνισμό. Δεν αρκεί, όμως, μόνο αυτό. Οι Αλευρόμυλοι Αλλατίνη διασώζουν τη μνήμη της πρώτης βιομηχανικής περιόδου της πόλης μας, ενώ τα κτίριά τους, δημιουργήματα του Ποζέλι, είναι μοναδικά στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο τους, αποτελούν μια έκταση 26 στρεμμάτων που σώθηκε από την επέλαση της εργολαβίας, έναν από τους τελευταίους ιστορικούς και αδόμητους χώρους της πόλης μας που του αξίζει να λειτουργήσει ως συλλογικό αγαθό και όχι ως προνομιακός χώρος για λίγους.

Με δεδομένο ότι σήμερα το 50% του ακινήτου εντάσσεται στα κόκκινα δάνεια, καθώς τελεί υπό κατάσχεση (με άγονους προς το παρόν πλειστηριασμούς), ενώ κατά 50% είναι προσημειωμένο, με κίνδυνο επίσης να κατασχεθεί, επείγει να διασωθεί (και) από το ΤΑΙΠΕΔ. Η τελευταία απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκρινε πως το ακίνητο δεν έχει περίσσευμα συντελεστή δόμησης πλέον των διατηρητέων κτισμάτων, σε συνδυασμό με την παρούσα έλλειψη ιδιωτικού ενδιαφέροντος για την απόκτησή του και το κόστος για την αναστήλωσή του, συνεπάγεται ότι η πραγματική του οικονομική αξία υπολείπεται κατά πολύ της αντικειμενικής, με αποτέλεσμα η απαλλοτρίωσή του από το Δήμο Θεσσαλονίκης να μπορεί να προχωρήσει με προσιτό τίμημα.

Κονδύλια για την απαλλοτρίωσή του μπορούν να βρεθούν από το πράσινο ταμείο, από το υπουργείο πολιτισμού και από διεθνείς χρηματοδοτήσεις, ενώ η αναστήλωσή του μπορεί να χρηματοδοτηθεί με χαμηλότοκο δανεισμό από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, από αναπτυξιακά προγράμματα, αλλά και από ευρωπαϊκά προγράμματα για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Για το ενδεχόμενο της απόκτησή του, ας μην αποκλείσουμε και την ανταλλαγή του με άλλο ακίνητο του δήμου αντίστοιχης αξίας με διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο, αφού πρώτα διερευνήσουμε τη δυνατότητα να προχωρήσει, με δεδομένες τις κατασχέσεις και την προσημείωση. Για τη χρήση του θα ήταν σκόπιμο να γίνει δημόσια διαβούλευση με τους κατοίκους της πόλης. Κύριος στόχος είναι να μην οικοπεδοποιηθεί το μνημείο, να παραμείνει ασφαλές, να διασωθεί από τη φθορά του χρόνου, να αποδοθεί σε κοινή χρήση και να διατηρήσει την ιστορική μνήμη της βιομηχανικής εποχής του.

Το Ορφανοτροφείο “Μέγας Αλέξανδρος” ήρθε στην επικαιρότητα μέσα από την κατάληψή του για την αυτοοργανωμένη στέγαση προσφύγων και μεταναστών που εκδιώχθηκαν από την Ειδομένη και τις διαμαρτυρίες κληρικών που παρέστησαν άμεσα στο χώρο, δηλώνοντας πως το ακίνητο ανήκει στην Εκκλησία που σκοπεύει να το κατεδαφίσει. Πρόκειται για ίδρυμα που στέγασε ορφανά κορίτσια που έχασαν τους γονείς τους στη Μικρασιατική καταστροφή, έχει μικρό όγκο σε σχέση με τα γύρω ακίνητα, διατηρεί κάποια αρχιτεκτονικά στοιχεία των αρχών του προηγούμενου αιώνα και αφήνει πράσινο κι αδόμητο μεγάλο χώρο του οικοπέδου. Ενώ το 2011 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης το ζήτησε από το Υπουργείο Υγείας για τη στέγαση κοινωφελών λειτουργιών της κοινότητας, ωστόσο ο τότε υπουργός το παραχώρησε στη μητρόπολη Θεσσαλονίκης, προκειμένου να το λειτουργήσει, το αργότερο εντός πενταετίας από την παραχώρηση, ως εκκλησιαστικό ίδρυμα χρονίως πασχόντων και ΑμεΑ. Η πενταετία λήγει το Δεκέμβριο του 2016, γεγονός που καθιστά βέβαιο πως η Εκκλησία δεν θα τηρήσει εγκαίρως τους όρους της παραχώρησης, έχοντας, όμως, προηγουμένως κατεδαφίσει ένα (ακόμα) αξιόλογο και χρήσιμο για την κοινότητα ιστορικό κτίριο της πόλης μας. Οι ευθύνες του δημοτικού συμβουλίου που ενέκρινε κατά πλειοψηφία, παρά τις εντονότατες αντιρρήσεις μας, να δοθούν στην Εκκλησία οι μεγαλύτεροι δυνατοί όροι δόμησης που προβλέπονται στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο για την περιοχή (συντελεστής δόμησης 2,4, ποσοστό κάλυψης 60% και μέγιστο ύψος 22,75 μέτρα), είναι μεγάλες, αλλά δεν είναι αργά να σώσουμε το κτίριο του ιστορικού ορφανοτροφείου και να το αποδώσουμε στην τοπική κοινότητα. Το να αποκτήσει ακόμα ένα ακίνητο η Εκκλησία δεν είναι προς όφελος του συνόλου.

Ο δήμος Θεσσαλονίκης μπορεί -και οφείλει στους κατοίκους της πόλης- να διεκδικήσει την ανάκληση της παραχώρησης στην Εκκλησία από τον υπουργό Υγείας, με στόχο να χρησιμοποιηθεί το ακίνητο για κοινωφελείς δημοτικούς σκοπούς. Με την ανάγκη για ανθρωπιστική χρήση των κτιρίων πιο επείγουσα από ποτέ, που εντείνεται από την έλευση προσφύγων στη χώρα, και την παράλληλη διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών κονδυλίων για την επισκευή, συντήρηση και λειτουργία του κτιρίου, ο δήμος θα μπορούσε να λειτουργήσει φιλοξενείο προσφύγων και, μετά τη λήξη του προγράμματος χρηματοδότησής του, να αποδώσει το κτίριο στην τοπική κοινότητα. Η επόμενη χρήση του θα μπορούσε να συναποφασιστεί σε διαβούλευση με τη γειτονιά και το κτίριο να στεγάσει βρεφονηπιακό σταθμό, χώρο πολιτιστικών δραστηριοτήτων, Κ.Α.Π.Η., υπνωτήριο αστέγων ή κοινωνικό ιατρείο, για να αναφέρω μερικές μόνο από τις υποψήφιες χρήσεις του. Πριν από όλα, οφείλουμε να διερευνήσουμε με σοβαρή τεκμηρίωση αν το κτίριο μπορεί να κηρυχθεί διατηρητέο και να μπουν όροι στην αποκατάστασή του. Αν ο Δήμος δεν ενεργήσει άμεσα, το κτίριο και η πράσινη αυλή του κινδυνεύουν να χάσουν για πάντα την κοινοτική λειτουργία που τους αξίζει.

Με αυτές τις σκέψεις και αυτή την αίσθηση του κατεπείγοντος, τρεις δημοτικοί σύμβουλοι, δύο παρατάξεις και ένας πρώην αντιδήμαρχος της συμπολίτευσης, καταθέσαμε στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης την αγωνία και τις προτάσεις μας για τη διάσωση των δύο αυτών ιστορικών κτιρίων και την αίσθηση της ευθύνης πως όσα διαχειριζόμαστε ως κοινωνία σήμερα, μας ξεπερνούν, γιατί αφορούν τις επόμενες γενιές και τη σύνδεσή τους με την ιστορία της πόλης μας. Τώρα που γίναμε όλοι και όλες πιο φτωχοί, τα συλλογικά αγαθά, οι ελεύθεροι χώροι, οι λειτουργίες που προορίζονται για τους πολλούς και όχι για τους λίγους, είναι ακόμα πιο πολύτιμα, πολύ περισσότερο, όταν διατηρούν κομμάτια της Ιστορίας που ανήκει στην πόλη μας. Ας σώσουμε σήμερα ό,τι μπορεί να σωθεί.

+1:

Αυτές τις μέρες ήρθε στην επικαιρότητα ένα ακόμα ιστορικό κτίριο της Θεσσαλονίκης που άνοιξε για το κοινό μετά από 40 χρόνια και, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να είναι το σύμβολο της πόλης μας, αντί για το Λευκό Πύργο, με το βαρύ φορτίο του. Η Ροτόντα είναι μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Είναι σύμβολο των τριών μεγάλων Αυτοκρατοριών, μέσα στις οποίες έλαμψε αυτή η πόλη. Διαχρονικό σύμβολο της διαπολιτισμικότητας, άρα και σύγχρονο σύμβολο της ανοιχτής πόλης. Έχει από μόνη της μια πληθώρα στοιχείων που μαρτυρούν τις χρήσεις της μέσα στην Ιστορία. Δυστυχώς, μια σειρά κινήσεων που είδαν το φως της δημοσιότητας προδίδουν μια προφανή πρόθεση κάποιων κύκλων να εκκλησιαστικοποιήσουν το μνημείο. Ο αγώνας που ξεκινήσαμε με την Ένωση Πολιτών Θεσσαλονίκης για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό το 1995, όταν ρασοφόροι χτύπησαν κάποιους από εμάς κι έσπασαν το πιάνο, παραμένει επίκαιρος. Οι Γειτονιές σε δράση θα ζητήσουμε από τη Δημοτική Αρχή να προσφύγει ο δήμος Θεσσαλονίκης με αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της τυχόν υπουργικής απόφασης που θα αποδεχθεί αυτή την πρόταση. Το οφείλουμε στους αγώνες μας και στον Πολιτισμό μας.

Διαβάστε ακόμη The Allatini Project Βαθμός επικινδυνότητας 10