Αριγκάτο θα πει ευχαριστώ

Του Γιώργου Τούλα

Το κλασικό κλισέ που λες για το Τόκιο στις κουβέντες είναι το ‘’Άλλος πλανήτης’’. Όχι άδικα. Η πρωτεύουσα της Ιαπωνίας δεν μοιάζει με τίποτε από ότι έχεις δει. Ένα άλλο κλισέ για την Ιαπωνική πρωτεύουσα που καταρρέει όμως καθώς προσγειώνεσαι στο Ναρίτα είναι πως θα τα βρεις μπαστούνια. Θα χαωθείς. Λόγω γλώσσας, σημάνσεων, ανάποδου τρόπου λειτουργίας των πάντων. Αν αποδεχθείς τον ανάποδο τρόπο που οι Ιάπωνες κινούνται, διαβάζουν, τυπώνουν τα περιοδικά τους κλπ, τα υπόλοιπα δεν ισχύουν πια στην πολύβουη megacity. Τα αγγλικά είναι μέρος της ζωής των νεώτερων πια και αρκετών μεγαλύτερων, υπάρχουν σε όλες τις ταμπέλες των συγκοινωνιών και η απίστευτη ευγένεια τους σε σκλαβώνει. Μια μέρα σε ένα κέντρο πληροφοριών αστικών λεωφορείων ρώτησα για ένα δρομολόγιο. Μου υπέδειξε η υπάλληλος που θα πήγαινα και μετά χάθηκα στο πλήθος. Τελικά το αστικό τέλειωνε τα δρομολόγια νωρίτερα και τσάμπα θα το περίμενα. Μετά από τρία λεπτά φάνηκε να τρέχει μέσα στο πλήθος, πεντακόσια μέτρα μακριά η υπάλληλος που στεναχωρεμένη για τη λάθος πληροφορία που μου έδωσε με έψαξε να με βρει και να επανορθώσει. Έμεινα να την κοιτώ εμβρόντητος.

Το Τόκυο λοιπόν είναι το πιο παράξενο μέρος που πήγα ποτέ. Για έναν Ευρωπαίο μοιάζει με μια γιγάντια Ντίσνεϊλαντ που θέλει να εξερευνήσει εντός της όλα τα μυστηριώδη κουμπιά της λειτουργίας της. Ξεκινώντας από το πιο high tech αξεσουάρ που σε υποδέχεται ακόμα και στο αεροδρόμιο. Τη λεκάνη της τουαλέτας. Η σχέση των Ιαπώνων με την τουαλέτα είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Ένα βράδυ στην τηλεόραση βλέπαμε επί μιάμιση ώρα μια εκπομπή αφιερωμένη στη λεκάνη και την ορθή χρήση της με δεκάδες ομιλητές. Άφωνοι. Αφού περιεργαστείς τα δεκάδες κουμπιά της και πατήσεις εκείνο με τη φωνή της πριγκίπισσας που την κατάλληλη στιγμή επιστρατεύεται για να σκεπάσει τους ενοχλητικούς θορύβους που πιθανά παράγει το ανθρώπινο σώμα την ώρα της απομόνωσης του στο εσωτερικό προχωράς στα πιο ουσιώδη. Σε μια πόλη 24 ωρών που δεν κοιμάται ποτέ και δεν ησυχάζει ποτέ. Που ταρακουνιέται διαρκώς από σεισμούς, που υιοθετεί ακραίες μόδες, που κοιτάζει πια μόνο στο μέλλον. Αριθμεί περίπου 13 εκατομμύρια κάτοικους- 10% του πληθυσμού της χώρας, ενώ στη μητροπολιτική του περιοχή ζουν περίπου 36 εκατομμύρια άνθρωποι, κάνοντάς την έτσι την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη του κόσμου.

Τα μεγέθη. Η διασταύρωση της Σιμπούγια είναι η πολυπληθέστερη διασταύρωση στον κόσμο. Κάθε φανάρι μοιάζει με τυφώνας. Οι ουρανοξύστες συναγωνίζονται σε όγκο, στιλ και ορόφους το διπλανό τους. Το σύστημα συγκοινωνιών της πρωτεύουσας μοιάζει με το πιο λαβυρινθώδες πράγμα που έχει σχεδιαστεί ποτέ. Και όμως λειτουργεί στην εντέλεια. Η απόλυτη τάξη στο χάος.

Η αρχιτεκτονική. Το Τόκυο που καταστράφηκε ολοσχερώς στον πόλεμο και τη φωτιά του 1923 όφειλε να επιδείξει το νέο του πρόσωπο συγκεντρώνοντας εδώ τα σημαντικότερα ονόματα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής και αναθέτοντας τους κτίρια. Απίστευτης πρωτοπορίας σταθμοί, δημαρχεία, ξενοδοχεία και κυρίως μπουτίκ. Οι οίκοι μόδας διαγωνίζονται στην Ayoyama να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον με ναούς. Η μόδα εκεί είναι το Παρίσι, το Μιλάνο, η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο μαζί συν τους Ιάπωνες σχεδιαστές που έχουν ξεφύγει. Υπάρχουν τα πάντα για τους πάντες. Σαν να πηγαίνεις σε πέντε πρωτεύουσες ταυτόχρονα. Η Ayoyama είναι ο ιδανικός τόπος για να κάνεις shopping. Έκτος ουρανοξυστών μια γειτονιά με χαμηλά κτίρια, δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, εξαιρετικά μπαρ και εστιατόρια και κομμωτήρια, που τα λατρεύουν εδώ και μπουτίκ με γεωμετρικά ρούχα και παράξενα υφάσματα. Ποίηση.

Οι γεύσεις. Ότι ήξερες από κουζίνα να το ξεχάσεις. ΟΚ υπάρχει το σούσι και το σασίμι αλλά εδώ η μαγειρική είναι θρησκεία. Εκατό χιλιάδες εστιατόρια στην πόλη, στα πιο απίθανα σημεία με τα πιο απίθανα πιάτα αλλά και τρόπους να τα δοκιμάσεις. Από κυκλικούς μπουφέδες που περνούν μπροστά σου πιάτα ατέλειωτα μέχρι τον τυπικό γιαπωνέζικο τρόπο των σεπαρέ δωματίων που κάθεσαι στο πάτωμα αφού έχεις βγάλει τα παπούτσια στην πόρτα. Από τιμημένα με Μισελίν εστιατόρια, τα πιο πολλά στον κόσμο μέχρι τα χαμαιτυπεία πίσω από το σταθμό του Σιντζούκου που τρως στη λαδόκολα και γλύφεις τα δάκτυλα σου. Όλα ξεχωριστά, όλα αξίζουν. Το δίλημμα τι να αγοράσω σε μια αγορά τροφίμων θα σε κυνηγά για πάντα. Το 90% των προϊόντων σου είναι εντελώς άγνωστα.

Οι άνθρωποι. Ευγενικοί ως εκεί που δεν πάει, κλειστοί στον ιδιωτικό τους βίο, δεν θα δεις καρέκλα σε κανένα μπαλκόνι και όλες τις βαριές κουρτίνες φυσικά τραβηγμένες, δεν θα ανοιχτούν ποτέ σε ξένους, όπως μου έλεγε η Έμιλυ, Θεσσαλονικιά που έζησε όλη της τη ζωή εκεί. Με ένα θεατρινισμό στις κινήσεις που μοιάζει με παράσταση ώρες ώρες, περιμένουν υπομονετικά παντού, τηρούν σχολαστικά κανόνες, ιεροτελεστικά την καθαριότητα, δεν θα συναντήσεις ούτε ψίχουλο, λες και κάποιος σφουγγαρίζει κάθε πέντε λεπτά αποβάθρες, πεζοδρόμια, τρένα, οπαδοί της τάξης. Αν παρατηρήσεις τα απλωμένα ρούχα στα μπαλκόνια μοιάζουν με άσκηση γεωμετρίας. Εξαιρετικά αδύνατοι. Τα νούμερα στα καταστήματα ρούχων τελειώνουν στο δικό μας medium. Ο σεβασμός στους ηλικιωμένους. Ιεροτελεστικός. Η είσοδος στα περισσότερα θεάματα και όχι μόνο πάνω από 65 είναι δωρεάν και το να παραμερίσεις για κείνους τουλάχιστον υποχρέωση και τιμή. Οι γυναίκες κατακτούν ακόμα σταδιακά δικαιώματα, στις νέες γενιές είναι πια αυτονόητη εργασία σήμερα αλλά στις παλαιότερες μόλις τώρα έγιναν της μόδας τα διαζύγια και η απαίτηση μέρους της σύνταξης.

Η τεχνολογία. Το φετίχ. Στο μετρό παλιά ο θρύλος ήθελε τους ανθρώπους να διαβάζουν διαρκώς. Σήμερα είναι απλά on line. Όλοι; Όλοι. Τα gadget που πουλούν τα καταστήματα της Αχικαμπάρα δεν τα χωράει ο νους. Από ειδικές θήκες υποδοχής ομπρελών την ώρα που οδηγείς ποδήλατο με ανοιχτή ομπρέλα μέχρι χώρους να κλειδώσεις με ασφάλεια την ομπρέλα σου με συνδυασμό στο εστιατόριο! Και το εστιατόριο να έχει ρομπότ που συγκρούονται στην πίστα του με κοπέλες που καβαλούν φλεγόμενους δράκους. Το κιτς φλερτάρει με την τεχνολογία και όλα μαζί με την υπερβολή.

Το βιοτικό επίπεδο. Σε γενικές γραμμές εξαιρετικό. Θα συναντήσεις σίγουρα homeless έξω από πολυτελή καταστήματα, εξουθενωμένους γιάπι να κοιμούνται σε πεζοδρόμια, πολυάριθμα ξενοδοχεία καψούλες που χωρούν εντός τους μόνο έναν άνθρωπο που δεν προλαβαίνει να επιστρέψει σπίτι του, τις νεαρές κοπέλες από την επαρχία που γίνονται κορίτσια συντροφιάς, μαμα-σαν, μετεξέλιξη της γκέισας που κάνει παρέα σε κουρασμένους αστούς τα βράδια στο Σιντζούκου, θα δεις όμως και μισθούς της τάξης των 2500 χιλιάδων το μήνα και ανεργία στο 1,4% και ποιότητα υπηρεσιών ασύγκριτη σε σχέση με ότι έχεις συνηθίσει.

Το Τόκιο είναι ένα υπερθέαμα. Υπάρχουν σημεία του που θυμίζουν το λυρισμό του Όζου και του Κουροσάβα και σημεία που μοιάζουν με ταινία επιστημονικής φαντασίας. Είναι το χθες, το σήμερα και το αύριο στη συσκευασία μιας πόλης. Μια λέξη για να το χαρακτηρίσω: Άφωνος.