7 στάσεις με το Open House Thessaloniki στην Άνω Πόλη

Εικόνες: Αργύρης Καράγιωργας

Είναι η παλιότερη συνοικία της πόλης. Οι πρώτες μαρτυρίες κατοίκησης στην Άνω Πόλη ανάγονται κυρίως στον 4ο και 5ο αιώνα, όταν άρχισε να κατοικείται από χριστιανούς. Μετά την κατάκτηση της πόλης από τους Τούρκους (1430) ο πληθυσμός της μειώνεται σημαντικά, ενώ από τον 16ο αιώνα και μετά διαμορφώθηκε σε τουρκική συνοικία και κυρίως περιοχή κατοικίας. Τα κτίσματα, που κατασκευάστηκαν εδώ έχουν τα χαρακτηριστικά της βαλκανικής αρχιτεκτονικής, ενώ οι επί μέρους αρχιτεκτονικές διαφοροποιήσεις οφείλονται σε οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 δεν επηρέασε τη δόμηση της περιοχής, αφού η φωτιά ξεκινώντας από την οδό Ολυμπιάδος προχώρησε προς την κάτω πόλη. Το οικιστικό πρόβλημα γεννήθηκε μεταπολεμικά, με το σύστημα ανοικοδόμησης νέων κατοικιών με αντιπαροχή. Σήμερα απαγορεύεται δια ροπάλου η διαφοροποίηση στην αρχιτεκτονική από την παραδοσιακή και στα νεόκτιστα κι έτσι καταφέρνει να διατηρήσει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Όσες φορές κι αν έχεις περπατήσει στην υπέροχη και γραφική Άνω Πόλη δύσκολο να έχεις ανακαλύψει όλα της τα μυστικά. Στο πλαίσιο του Open House Thessaloniki οι Θεσσαλονικείς ξεναγήθηκαν σε αρκετά από τα παραδοσιακά κτίρια που ομορφαίνουν την περιοχή.

1. Καρίπειον Μέλαθρον: Από το 1993 στεγάζεται εκεί το Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού (Ι.Ε.Θ.Π.). Ολυμπάδος με Φ. Δραγούμη, περιοχή Διοικητηρίου.

   Το ακίνητο της οδού Ολυμπιάδος (35) χρονολογείται στα τέλη του 19ου αι.(1870-1880). Καταγράφεται στο α΄ βασικό φορολογικό βιβλίο Θεσσαλονίκης(Εσάς) του Οθωμανικού έτους 132 3(χριστιανικό έτος 1907) ως τριώροφη οικία με αυλή, επτά δωμάτια και δύο χώρους υποδοχής. Ιδιοκτήτης αναφέρεται ο Αβδουραχμάν Μπέης, γιός του Σουλεϊμάν.

   Το 1928 το ακίνητο αγοράζει ο επιπλοπώλης Σ.Νοτταρίδης αντί 425.000 δρχ. Από τον κληρονόμο του ανωτέρω, το ακίνητο περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Α.Καρίπη, με ευθύνη και πρωτοβουλία του οποίου, σε συνεργασία με το Ι.Ε.Θ.Π., εκπονήθηκε μελέτη αποκαταστάσεως από το Υπουργείο Πολιτισμού (Δ’ Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων).

   Σήμερα είναι ιδιοκτησία του Ιδρύματος. Ο χαρακτηρισμός του ως έργο αρχιτεκτονικής χρίζον ειδικής προστασίας έγινε το 1980.

   Ο εσωτερικός διάκοσμος αποκατεστάθη από την ανωτέρω εφορεία μεταξύ των ετών 1995-2003. ΠΡΟΣΒΑΣΗ: ΟΑΣΘ γραμμή 22:στάση Παϊσιου Μοναχού / Ρακτιβάν 2.

2. Βυζαντινό Λουτρό: Βρίσκεται στην περιοχή Κουλέ Καφέ, στις παρυφές  του οικισμού της Άνω Πόλης. Η αναστήλωσή του ολοκληρώθηκε το 2014 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης. ΠΡΟΣΒΑΣΗ: 22:στάση Διεύθυνση Πολιτισμού, 23: στάση Κουλέ-Καφέ.

3.  Βιβλιοθήκη στην Άνω πόλη ή Βίλλα Βαρβάρα: Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο κτίριο 110 χρόνων, που παντρεύει στοιχεία παραδοσιακής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής.

 Από το 2000 στεγάζει Περιφερειακή Βιβλιοθήκη Άνω Πόλης. ΠΡΟΣΒΑΣΗ 22: στάση Διεύθυνση Πολιτισμού, 23: στάση Κουλέ-Καφέ.

4.   Διατηρητέο κτίριο ΣΑΘ: Χτίστηκε στο Α’ μισό του 19^ου αιώνα και αποκαταστάθηκε το 1995. Σήμερα φιλοξενεί τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης και πολιτιστικών και επιστημονικών συλλόγων.

Βρίσκεται στην οδό Επιμενίδου 19 στο άμεσο περιβάλλον του Όσιου Δαυίδ. Μια πλατυμέτωπη οικία χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής του Βαλκανικού χώρου στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το ακίνητο αγοράστηκε το 1927 από τον Γεώργιο Αποστολίδη ύστερα από πλειοδοτική δημοπρασία κα αναπτύσσεται σε δύο στάθμες.

Ο όροφος οδηγεί στην πίσω αυλή που συνορεύει με την αυλή του Όσιυ Δαυίδ. Το κτίσμα παρέμενε ακατοίκητο με άσχημη κατάσταση συντήρησης για πολλά χρόνια μέχρι που εξαγοράστηκε από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ’97 και αποκαταστάθηκε πλήρως.  ΠΡΟΣΒΑΣΗ 22: στάση Όσιος Δαυίδ.

5. Τουρμπές Μουσά Μπαμπά: Πρόκειται για οθωμανικό ταφικό μνημείο (μαυσωλείο), το οποίο χρονολογείται από το 16ο αιώνα.

Η αποκατάσταση του ολοκληρώθηκε το 2015 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης. ΠΡΟΣΒΑΣΗ 22: στάση Πλατεία Τερψιθέας

6. Η μονοκατοικία στην Οδό Μουσών 47: Αντιπροσωπευτικό δείγμα κατοικίας του 19^ου αιώνα: ημιισόγειο και δυο όροφοι με σάλα, τρία δωμάτια, κουζίνα και WC. Κτίστηκε το 1875, σε μικρή απόσταση από την εκκλησία των Ταξιαρχών στη συνοικία (των Ταξιαρχών ή Iki Serife) που μετά τον 17^ο αιώνα και μέχρι την δεύτερη δεκαετία του 20^ου κατοικήθηκε από Τούρκους.

Ο χαρακτηρισμός του ως έργο τέχνης αντιμετωπίστηκε ξεχωριστά από τα υπόλοιπα 48 που χαρακτηρίστηκαν στην Άνω Πόλητο 1982. Το κτίσμα σύμφωνα με την δημόσια  διαθήκη της ιδιοκτήτριας Ιφιγένειας Βασιλειάδου, διασώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού με στόχο την διάσωση από την κατεδάφιση, ενώ μετά το θάνατό της, το 1980 παρέμενε εγκαταλελειμμένο.

Το κτίριο αφού περιήλθε στο Δημόσιο ανασχεδιάστηκε ως κέντρο προβολής των δραστηριοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και του έργου της τότε 4^ης Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων στο πεδίο της συντήρησης. ΠΡΟΣΒΑΣΗ, γραμμή ΟΑΣΘ 23: στάση Ταξιαρχών

7. Μια μοντέρνα μονοκατοικία

Πρόκειται για μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μονοκατοικίες της Άνω Πόλης, η οποία σχεδιάστηκε το 1995, από τους Α. Κωτσιόπουλος, Ε. Χαλκιοπούλου (Α.Μ. Κωτσιόπουλος και συνεργάτες αρχιτέκτονες). Τιμοθέου & Λυσία, Άνω Πόλη.