Η Θεσσαλονίκη παλιά: Μια συναγωγή με ιστορία

Στη διασταύρωση των οδών Βασιλίσσης Όλγας με Καλλιδοπούλου υπάρχει ένας μεγάλος ακάλυπτος χώρος που χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ. Μεταξύ του χώρου αυτού και της οδού Δελφών υπήρχε η συναγωγή Μπεθ Σαούλ. Παλιότερα η περιοχή συμπεριλαμβανόταν στη λεγόμενη «Συνοικία των Εξοχών», η οποία στην αρχή υπήρξε τόπο κατοικίας των εύπορων οικογενειών της πόλης με τα ξεχωριστά αρχοντικά σπίτια. Όμως μια σειρά γεγονότων όπως η μεγάλη πυρκαγιά του 1890 και η κατεδάφιση των τειχών της πόλης, θα συμβάλει στην πυκνοκατοίκηση και των περιοχών εκτός των τειχών της Θεσσαλονίκης.

Έτσι για τις λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων αυτών των περιοχών της Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκαν νέοι τόποι λατρείας με κυριότερους μεταξύ άλλων τις Εκκλησίες της Αγίας Τριάδας, και της Αναλήψεως, το Γενί Τζαμί, και τη συναγωγή Μπεθ Σαούλ.

Σύμφωνα με μια εκδοχή, η συναγωγή Μπεθ Σαούλ φέρεται πως ήταν έργο του αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι που άφησε έντονο το αποτύπωμα του στην πόλη, και μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται τόποι λατρείας όπως η Αρμενική Εκκλησία Θεσσαλονίκης, η Καθολική Εκκλησία και το Γενί Τζαμί. Η συγκεκριμένη συναγωγή ολοκληρώθηκε στα 1898, και στην ανέγερση της σημαντική συμβολή είχε η Φακίμα Μοδιάνο, η οποία και την αφιέρωσε στη μνήμη του ανδρός της Σαούλ Ιακώβ Μοδιάνο, έτσι η συναγωγή αυτή ονομάστηκε Cal de la Tria Fakima ή αλλιώς «η συναγωγή της θείας Φακίμα». Άλλωστε η περιοχή που βρισκόταν η συναγωγή, κατοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από Εβραίους πολίτες της Θεσσαλονίκης, που είχαν πληγεί από την πυρκαγιά του 1890 και χαρακτηριζόταν εκτός των άλλων και από την παρουσία του Νοσοκομείου Χίρς(Ιπποκράτειο)

Μερικές δεκαετίες αργότερα η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 θα καταστρέψει σημαντικό μέρος του κέντρου της Θεσσαλονίκης, και μεταξύ των καταστροφών που προκλήθηκαν συμπεριλαμβανόντουσαν και πάρα πολλές συναγωγές που καταστράφηκαν ολοσχερώς. Έτσι η Μπεθ Σαούλ μετά την Πυρκαγιά του 1917 θα καταστεί ο κυριότερος τόπος λατρείας, και η επίσημη κοινοτική συναγωγή της Θεσσαλονίκης. Στους χώρους αυτής της συναγωγής, θα βρουν για ένα διάστημα κατάλυμα άστεγες εβραϊκές οικογένειες που είχαν πληγεί από την πυρκαγιά του 1917. Επίσης λόγω της επιβλητικότητας και της έκτασης του κτιρίου, στους χώρους της θα φιλοξενηθούν οι κυριότερες τελετές της κοινότητας, με χαρακτηριστική την τελετή που θα γίνει προς τιμήν του βασιλιά Γεωργίου Β’ στις 29 Νοεμβρίου 1935, κατά την επίσκεψη του στη Θεσσαλονίκη.

Όμως η είσοδος των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής θα σηματοδοτήσει μια νέα τραγική περίοδο στην μακραίωνη ιστορία της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, καθώς 50.000 Έλληνες εβραίοι θα ξεριζωθούν από τις πατρογονικές τους εστίες και θα βρουν τραγικό θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επίσης θύματα της ναζιστικής βαρβαρότητας θα πέσουν και οι συναγωγές «Μπεθ Ισραέλ» και «Μπεθ Σαούλ», οι οποίες ανατινάχτηκαν από τις δυνάμεις κατοχής, ενώ η σημερινή συναγωγή της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης «Συναγωγή των Μοναστηριωτών» διασώθηκε καθώς χρησιμοποιούνταν τότε σαν αποθήκη του Ερυθρού Σταυρού.

Πλέον οι αναμνήσεις από τη συναγωγή «Μπεθ Σαούλ» διατηρούνται μόνο από ελάχιστες φωτογραφίες, αλλά και σε ένα γραμματόσημο που εκδόθηκε στις 15/3/1997 από τα Ταχυδρομεία του Ισραήλ για να τιμηθεί η μνήμη των Ελλήνων Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

*Πηγές:

-Ναρ Αλμπέρτος «Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης,-Τα τραγούδια μας» Μελετήματα γύρω από την ιστορία και παράδοση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

-Μεσσίνας Ηλίας «Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας»

-Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου Θάλεια «Θρησκευτική Αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη κατά την Τελευταία Φάση της Τουρκοκρατίας (1839-1912) Εκκλησίες-Συναγωγές-Τζαμιά

http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/1163

-Πηγή φωτογραφίας(γραμματόσημο)

Ένα γραμματόσημο για την Θεσσαλονίκη – το λιμάνι/A stamp for Salonika – the port

Ένα γραμματόσημο για την Θεσσαλονίκη – το λιμάνι/A stamp for Salonika – the port

-Πηγή φωτογραφίας(ασπρόμαυρη)

http://www.sephardicstudies.org/thes3.html

-Πηγή φωτογραφίας(ερείπια)

http://www.jewishmuseum.gr/gr/repository/item/35056.html