Γιατί το Ιράκ μπορεί να είναι το νέο Αφγανιστάν;

Με το βλέμμα της Διεθνούς Κοινότητας στραμμένο στον πόλεμο της Ουκρανίας με τη Ρωσία όσο και στην αυξημένη ένταση των τελευταίων ημερών στην Ταιβάν, μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών, η νέα αυτή ανοιχτή «πληγή» του Ιράκ δεν θα πρέπει να προσπεραστεί δίχως τη δέουσα προσοχή.

Βίαιες συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων φατριών εντός της σιιτικής μουσουλμανικής κοινότητας του Ιράκ στην πλειοψηφία τους άφησαν πίσω τους 23 νεκρούς και εκατοντάδες άλλους τραυματίες αυτή την εβδομάδα.

To χάος έληξε απότομα όταν ο ισχυρός σιίτης κληρικός Muqtada al-Sadr διέταξε τους οπαδούς του να αποσυρθούν από τοποθεσίες που είχαν καταλάβει στη Βαγδάτη και αλλού και να πάνε σπίτι τους.

Όμως, ενώ η εντολή του αλ-Σαντρ εκτόπισε τη θανατηφόρα αντιπαράθεση μεταξύ των υποστηρικτών του και των αντίπαλων σιιτικών φατριών που θεωρούνται σύμμαχοι, αν όχι πληρεξούσιοι, του γειτονικού Ιράν , το υποκείμενο ρήγμα παραμένει.

Οι Ιρακινοί γνωρίζουν ότι εάν δεν διορθωθεί κάτι, η βία θα μπορούσε εύκολα να ξεσπάσει ξανά και να κλιμακωθεί σε μια ευρύτερη σύγκρουση.

«Ήταν ένα τρομακτικό 24ωρο, μπορούσαμε να ακούσουμε σφαίρες να χτυπούν τοίχους και αυτοκίνητα γύρω από το διαμέρισμά μας», είπε πολίτης στο CBS News. Ο Abdulla, 36 ετών, ζει με τη σύζυγό του και τις δύο κόρες του λιγότερο από ένα μίλι από την βαριά οχυρωμένη «Πράσινη Ζώνη» στη Βαγδάτη, όπου εδρεύει μεγάλο μέρος της κυβέρνησης και που συχνά είναι το επίκεντρο της αναταραχής.

Η σύγκριση που κάνει με τον εμφύλιο πόλεμο που διέλυσε το Ιράκ μεταξύ του 2003, όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν για να ανατρέψουν τον Σαντάμ Χουσεΐν, και το 2008, προβληματίζει.

Γιατί συμβαίνει;

Οι συγκρούσεις δεν αιφνιδίασαν πολλούς Ιρακινούς, αφού η χώρα έχει βυθιστεί σε πολιτικές αναταράξεις από τις τελευταίες εθνικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2021.

Το εθνικιστικό πολιτικό κίνημα του Αλ Σαντρ, το οποίο αντιτίθεται στην επιρροή τόσο του Ιράν όσο και της Δύσης στο Ιράκ, κέρδισε τις περισσότερες κοινοβουλευτικές έδρες στις ψηφοφορίες, εξασφαλίζοντας 73 από τις συνολικά 329.

Ωστόσο, έπεσαν κάτω από την πλειοψηφία των δύο τρίτων των εδρών που απαιτούνται για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Ο Αλ Σαντρ και οι ανώτεροι βοηθοί του αρνήθηκαν να διαπραγματευτούν μια κυβέρνηση ενότητας για την κατανομή της εξουσίας με το αντίπαλο «Πλαίσιο Συντονισμού», μια συμμαχία σιιτικών κομμάτων κυρίως ευθυγραμμισμένων με το Ιράν.

Ο Αλ Σαντρ απέρριψε τους πολιτικούς του Πλαισίου ως διεφθαρμένους αντιπροσώπους του Ιράν. Αλλά χωρίς τη συνεργασία από τις παρατάξεις του – συμπεριλαμβανομένου του κοινοβουλευτικού μπλοκ του Κράτους Δικαίου του οποίου ηγείται ο επί δύο θητείες πρώην πρωθυπουργός Νούρι αλ-Μαλίκι – ο Αλ Σαντρ δεν θα μπορούσε να σχηματίσει νέα κυβέρνηση.

Το Ιράκ διοικείται από μια «υπηρεσιακή κυβέρνηση» από το 2020, ακόμη και πριν οι εκλογές του περασμένου έτους δεν καταφέρουν να δημιουργήσουν νέα διοίκηση.

Ο Αλ Σαντρ προσπάθησε πολλές φορές να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά με το αδιέξοδο να επιμένει, τον Ιούνιο είπε και στους 73 βουλευτές του μπλοκ του να παραιτηθούν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Έδωσε στους υποστηρικτές του το πράσινο φως για να καταλάβουν το κοινοβούλιο και να εμποδίσουν την επόμενη συνεδρίαση του κοινοβουλίου και στη συνέχεια είπε ότι το κοινοβούλιο πρέπει να διαλυθεί και να διεξαχθούν νέες εκλογές.

Την περασμένη Δευτέρα, ο αλ Σαντρ προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και ανακοίνωσε την παραίτησή του από την πολιτική — κάτι που δεν ανακοινώνει βέβαια για πρώτη φορά. Οι οπαδοί του το πήραν ως κραυγή μάχης, περνώντας από το κοινοβούλιο που είχαν καταλάβει για μέρες προς άλλα κυβερνητικά κτίρια, συμπεριλαμβανομένου ενός Προεδρικού Μεγάρου που φιλοξενεί συναντήσεις για αρχηγούς κρατών και ξένους αξιωματούχους.

Συνέχισαν μία πορεία προς τα σπίτια και τα γραφεία των αντιπάλων του Αλ-Σαντρ, και τότε, πολιτοφύλακες βρέθηκαν μπροστά τους. Κλιμακώθηκε γρήγορα η ένταση μεταξύ τους και σύντομα εκτοξεύτηκαν φορητά όπλα, drones, ακόμη και όλμοι.

Οι χαοτικές σκηνές θύμιζαν τον εμφύλιο πόλεμο του Ιράκ και τη σεχταριστική βία που ακολούθησε την εισβολή των ΗΠΑ το 2003. Εντάθηκε ακόμα περισσότερο όταν η στρατιωτική πτέρυγα του κινήματος al-Sadr ενώθηκε με τους υποστηρικτές του στη μάχη σώμα με σώμα.

Μέχρι τη στιγμή που ο Αλ-Σαντρ είπε στους υποστηρικτές του να πάνε στα σπίτια τους, 24 άνθρωποι είχαν σκοτωθεί στη Βαγδάτη και σε άλλες πόλεις.

Η αντίδραση του Ιράν

Το Ιράν από την άλλη, έκλεισε τα σύνορά του με το Ιράκ και κάλεσε τους πολίτες του να αποφεύγουν τα ταξίδια στη χώρα, δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος, εν μέσω ενός ξεσπάσματος βίας μετά τη δήλωση του ισχυρού σιίτη κληρικού Μοκτάντα αλ-Σαντρ ότι θα αποσυρθεί από την πολιτική.

Εκατομμύρια Ιρανοί ταξιδεύουν στην ιρακινή πόλη Κερμπάλα κάθε χρόνο για τη θρησκευτική γιορτή Αρμπάιν που σημαδεύει το τέλος μιας 40ήμερης περιόδου πένθους για τον εγγονό του προφήτη Μωάμεθ, ιμάμη Χουσέιν. Φέτος το Αρμπάιν πέφτει στις 16-17 Σεπτεμβρίου.

«Τα σύνορα με το Ιράκ έκλεισαν. Λόγω ανησυχιών ασφαλείας, οι Ιρανοί θα πρέπει να αποφεύγουν να ταξιδεύουν στο Ιράκ μέχρι νεωτέρας», μετέδωσε η κρατική τηλεόραση επικαλούμενη τον αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών Ματζίντ Μιραχμαντί.

Ποιος είναι ο Muqtada al-Sadr;

Ο Αλ Σαντρ υπήρξε εδώ και πολύ καιρό ένας από τους πιο σημαντικούς σιίτες κληρικούς του Ιράκ, όπως και ο πατέρας του, από τον οποίο κληρονόμησε πολλούς οπαδούς.

Σε αντίθεση με πολλούς άλλους σιίτες ηγέτες στη χώρα, ο Αλ Σαντρ εναντιώθηκε στην εισβολή των ΗΠΑ το 2003 από την πρώτη κιόλας μέρα. Αμέσως μετά την άφιξη των αμερικανικών στρατευμάτων, τους κήρυξε τον πόλεμο και ήταν η πολιτοφυλακή του που στοίχισε πολλές από τις ζωές των ΗΠΑ που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.

Πολλοί Ιρακινοί έβλεπαν τον Αλ-Σαντρ ως διοικητή που έκανε ό, τι δεν θα έκαναν οι εθνικοί ηγέτες τους – αντιστεκόμενος σε έναν ξένο εισβολέα – και ο πόλεμος έδωσε τεράστια ώθηση στην εγχώρια δημοτικότητα και την εθνικιστική του εικόνα.

Μέχρι το 2007, ο αλ Σαντρ θεωρούνταν σοβαρή απειλή για τον αμερικανικό στρατό και την ιρακινή κυβέρνηση που υποστήριζε. Έτσι, οι ΗΠΑ βοήθησαν στην εισαγωγή του Nouri al-Maliki στην προεδρία, υποσχόμενοι να τον βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τον Al-Sadr και την πολιτοφυλακή του.

Ήταν η γέννηση της εχθρότητας μεταξύ δύο από τους πιο ισχυρούς σιίτες ηγέτες του Ιράκ.

Προοπτικές για ειρήνη ή πόλεμο

Ο Αλ Μαλίκι και το Κόμμα του Αλ Ντάουα παραμένουν η δεύτερη πιο ισχυρή σιιτική φατρία στο Ιράκ, μετά από https://parallaximag.gr/admin/wcms-content/edit/149781#αυτή του Αλ Σαντρ.

Ένα ηχητικό απόσπασμα της ομιλίας του Αλ-Μαλίκι, το οποίο διέρρευσε πρόσφατα στα ιρακινά μέσα ενημέρωσης, επιβεβαιώνει ότι έχει σχέσεις με τους ισχυρούς Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν, κάτι που απλώς θα ενισχύσει την περιφρόνηση προς αυτόν μεταξύ των πιστών υποστηρικτών του Αλ Σαντρ.

Το CBS News μίλησε με πολλούς Ιρακινούς πολιτικούς που ανέφεραν ότι ο διχασμός στο εσωτερικό του τεράστιου σιιτικού πληθυσμού της χώρας – μεταξύ των αλ-Σανδριστών και των υποστηρικτών του αλ-Μαλίκι – έχει φτάσει πλέον σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή.

«Μπορεί να φαίνεται ότι οι δύο ομάδες αγωνίζονται για τα εκλογικά τους δικαιώματα και τις συνταγματικές προθεσμίες, αλλά μην κάνετε λάθος, καμία από τις δύο δεν ενδιαφέρεται για τη δημοκρατία και τους νόμους», δήλωσε ο πολιτικός αναλυτής Ροστάμ Μαχμούντ στο CBS News.

Πηγές είπαν ότι την επόμενη Τετάρτη το Ανώτατο Δικαστήριο του Ιράκ θα εξετάσει το αίτημα του κινήματος του Αλ-Σαντρ να διαλύσει επισήμως το κοινοβούλιο και να διατάξει νέες εκλογές, υποδεικνύοντας τουλάχιστον κάποια προσπάθεια να εκτονωθεί η ένταση που πυροδότησε τη βία αυτής της εβδομάδας.

Ο Mahmood δεν είναι αισιόδοξος για μια μόνιμη λύση.

«Το Ιράκ μετά την εισβολή διοικείται από ομάδες και ηγέτες που πιστεύουν σε εντελώς διαφορετικές αξίες από μια δημοκρατική κοινωνία», είπε ο Μαχμούντ. «Όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ είναι ένα άλλο αποτυχημένο κράτος και η χώρα θα πέσει σε λάθος χέρια στο τέλος.»

Η τρομοκρατία

Το κενό εξουσίας που επικρατεί τον τελευταίο χρόνο στο Ιράκ, αποσταθεροποιεί την ήδη ταλαιπωρημένη χώρα, πυροδοτώντας ταυτόχρονα μια πληθώρα συνεπειών και προβλημάτων. Από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι η ισλαμική τρομοκρατία, η οποία παραμένει παρ’ όλο που έχασε τα εδάφη στο Ιράκ και τη Συρία (το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας – ΙΚΙΣ).

Ακόμα, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο μετά το αμερικανικό χτύπημα στον πυρήνα της τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ-Κάιντα, που προκάλεσε τον θάνατο του Αϊμάν Αλ Ζαουάχρι, κάτι που μπορεί να οδηγήσει τον διάδοχο του στην αναστύλωση της τρομοκρατικής οργάνωσης και στην ανασύσταση του λεγόμενο Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και της Συρίας (ISIS), ενόσω τα δυο κράτη βρίσκονται σε εσωτερική αποδιοργάνωση.

Το Ιράκ λοιπόν, παραμένει σε έκρυθμη κατάσταση, η οποία επηρεάζει όλα τα συνορεύοντα κράτη μαζί του και αφήνει ανοιχτή την «πύλη» στην ισλαμική τρομοκρατία.

Για να μπορέσει η Βαγδάτη να αντιμετώπισει την εξωτερική κατάσταση, θα πρέπει πρώτα να διευθετήσει την εσωτερική σταθερότητα, μετά από ειλικρινή διάλογο μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και των θρησκευτικών-εθνικών ομάδων (σουνίτες, σίιτες, κούρδοι), ο οποίος όμως δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί με τις παρούσες συνθήκες όπου ο ακήρυκτος εμφύλιος πόλεμος στέκεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από το Ιράκ.