Στην Ισπανία συζητούν μέτρα για την πρόληψη των γυναικοκτονιών

Με ένα τραγικό ρεκόρ ξεκίνησε το 2023 στην Ισπανία, όπου την πρώτη εβδομάδα του έτους και μέσα σε μόνο μία ημέρα, την Κυριακή, τέσσερις γυναίκες δολοφονήθηκαν. Στην Τενερίφη, στη Σιουδάδ Ρεάλ, στο Κάντιθ, στην Αλμερία… Τις μαχαίρωσαν (τραυματίζοντας ακόμη και παιδιά τους), τις πυροβόλησαν, τις στραγγάλισαν – με έναν από αυτούς να ομολογεί, λες κι εκείνος είναι το θύμα της πράξης του: «Σκότωσα την αγάπη μου» – την οποία πυροβόλησε θανάσιμα μπροστά σε έναν φίλο του, που δεν έκανε τίποτα για να το αποτρέψει κι ούτε το κατήγγειλε.

Είχε προηγηθεί ένας ζοφερός Δεκέμβριος κατά τον οποίο διαπράχτηκαν 11 γυναικοκτονίες· ο χειρότερος μήνας από το 2003, όταν άρχισαν να καταγράφονται επίσημα αυτά τα περιστατικά. Μια πραγματικότητα που αποκαλύπτει πως το σύστημα πρόληψης και προστασίας έχει πολλά κενά και ωθεί τις Αρχές να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους κατά της έμφυλης βίας.

«Διερευνούμε τις πρώτες ανδροκρατικές δολοφονίες της χρονιάς. Αξιολογούμε κάθε δυνατότητα βελτίωσης του συστήματος και του συντονισμού για την πρόληψη όλων των γυναικοκτονιών», τουίταρε η υπουργός Ισότητας Ιρένε Μοντέρο. «Αλλά δεν θα τελειώσουμε με την ανδροκρατική βία αν δεν τελειώσουμε με το “ματσίσμο”: παιδεία, πρόληψη και φεμινισμός για να μην υπάρχει Ούτε Μία Λιγότερη».

Σε περιόδους διακοπών

Δεν έχουν δημοσιοποιηθεί οι επίσημοι αριθμοί για το 2022, αλλά σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία τουλάχιστον 49 γυναίκες δολοφονήθηκαν, ενώ συνολικά από το 2003 έχουν καταγραφεί 1.183 γυναικοκτονίες. Οπως επισημαίνουν οι ειδήμονες μιλώντας για τη ραγδαία αύξηση των γυναικοκτονιών τον τελευταίο μήνα, αυτές συμβαίνουν συχνά σε περιόδους διακοπών, όπως είναι το καλοκαίρι και τα Χριστούγεννα, «καθώς δημιουργούνται διάφορες εντάσεις στη συμβίωση και παίρνονται αποφάσεις και ο κακοποιητής μπορεί να νιώσει ότι αμφισβητείται η εξουσία του».

Είναι ενδεικτικό πως σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Οικογενειακής και Εμφυλης Βίας τους καλοκαιρινούς μήνες ο μέσος όρος κρουσμάτων έμφυλης βίας φτάνει τα 5,5 και την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς τα 4,7. Τη Δευτέρα πραγματοποιήθηκαν μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε όλες τις πόλεις όπου έγιναν γυναικοκτονίες, με τις τοπικές κυβερνήσεις να εξετάζουν νέα μέτρα για να βελτιώσουν τους σχετικούς μηχανισμούς και τη νομοθεσία.

Eνώ χθες το υπουργείο Εσωτερικών είχε έκτακτες συσκέψεις με αστυνομικούς της Ομάδας Ανάλυσης και Αξιολόγησης κρουσμάτων έμφυλης βίας, για να αναλύσουν καθεμία από τις γυναικοκτονίες του 2022 και να εντοπίσουν τα θεσμικά ελλείμματα που ίσως υπήρξαν.

Ιδίως δε τα συστήματα προστασίας των γυναικών, καθώς τα ονόματα των τριών από τους τέσσερις γυναικοκτόνους της Κυριακής περιλαμβάνονταν στο σύστημα ολόπλευρης παρακολούθησης VioGén, που τα τελευταία 15 χρόνια έχει αναλύσει περισσότερα από 700.000 κρούσματα και σχεδόν 5,5 εκατομμύρια αξιολογήσεις της αστυνομίας για κίνδυνο έμφυλης βίας. Αλλά το ειδικό σύστημα προειδοποίησης δεν ήταν ενεργοποιημένο, όπως αποκάλυψε η εφημερίδα La Vanguardia.

Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών, Φερνάντο Γκράντε Μαρλάσκα, αυτού του είδους οι δράστες αποτελούν και το επίκεντρο της ανησυχίας των Αρχών: «Αυτός που επαναλαμβάνει την κακοποιητική συμπεριφορά με διάφορα θύματα, που έχει ήδη καταγγελθεί στο παρελθόν ή έχει παραβιάσει ασφαλιστικά μέτρα που του έχουν επιβληθεί, αποτελεί μεγαλύτερο κίνδυνο για τις γυναίκες γιατί ασκεί μια πιο ωμή βία και την κάνει σε διάστημα πιο σύντομο από την αρχή της σχέσης».

Γι’ αυτό και το υπουργείο του σχεδιάζει οδηγία που να επιτρέπει στην αστυνομία να ενημερώνει μια κακοποιημένη γυναίκα ότι ο δράστης τον οποίο καταγγέλλει έχει ιστορικό έμφυλης βίας και έχει περισσότερες πιθανότητες να την κακοποιήσει ξανά, κλιμακώνοντας τις επιθέσεις του. Στόχος, να βοηθηθούν αυτές οι γυναίκες, να συνειδητοποιήσουν τον κίνδυνο και να απεμπλακούν οριστικά από μια βίαιη σχέση.

Ωστόσο, χθες, η Εισαγγελία για Θέματα Βίας Κατά των Γυναικών αποφάνθηκε πως ένα τέτοιο σύστημα ειδοποίησης δεν μπορεί να εφαρμοστεί γενικευμένα και αυτόματα, γιατί θα μπορούσε να παραβιάσει το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Κι ότι μπορεί να γίνει δημοσιοποίηση του ιστορικού του δράστη μόνο με αυστηρά κριτήρια και εφόσον αυτό συνιστά το μοναδικό μέσο αποτροπής μιας νέας επίθεσης.

Τέλος στην ανωνυμία

«Πρέπει να αλλάξει η αντίληψή μας για τον κακοποιητή. Σκεφτόμαστε ότι οι δολοφόνοι είναι κάποια τέρατα, αλλά στην πραγματικότητα είναι άντρες απόλυτα ενταγμένοι στην κοινωνία, “καλοί” γείτονες, συνάδελφοι ή φίλοι. Πρέπει να καταλάβουμε πως η ανδροκρατική βία συμβαίνει σε κάθε πλαίσιο και κάθε είδους οικογένεια», λέει στην El País η ψυχολόγος ειδική σε θέματα έμφυλης βίας Μαρισόλ Ρόχας.

Η προσπάθεια αυτή κάθε άλλο παρά εγκαταλείπεται μετά την εισαγγελική γνωμοδότηση, όπως επεσήμανε στο Europa Press o Μιγκέλ Λορέτε, ειδήμονας του Παρατηρητήριου κατά της Οικογενειακής και Εμφυλης Βίας του Γενικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης της χώρας:

«Είναι θεμελιώδες να μετατοπίσουμε το επίκεντρο στον κακοποιητή και πρέπει να το κάνουμε υποδεικνύοντάς τον ως υπεύθυνο της βίας και όλων των συνεπειών της. Και στερώντας του το “αόρατο” και την ανωνυμία που απολαμβάνει σήμερα, γιατί είναι σημαντικό να προλάβουμε τη βίαιη στρατηγική του το συντομότερο δυνατόν, ώστε να προστατεύσουμε τις γυναίκες».

Σε αυτή τη λογική, ο Λορέτε προτείνει διάφορα νέα μέτρα που φέρεται να έχουν τη θετική γνώμη του υπουργείου Εσωτερικών αλλά και της Ισότητας. Ανάμεσά τους και ένα μητρώο ανάλογο εκείνου που έχουν θεσπίσει άλλες χώρες για τους παιδεραστές:

«Στις λιγότερο επικίνδυνες περιπτώσεις, η αστυνομία της περιοχής θα μπορούσε να είναι ενήμερη και να παρακολουθεί και να αξιολογεί τη συμπεριφορά του· αν θεωρείται πως είναι μέτριας επικινδυνότητας, θα έπρεπε να ενημερωθούν θεσμοί της γειτονιάς του, όπως σχολεία, τόποι διασκέδασης, γυμναστήρια κ.λπ.· και εφόσον αξιολογείται ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος ή πρόκειται για καταδικασμένο που έχει μεγάλη πιθανότητα να επαναλάβει επιθέσεις, να ενημερώνονται οι οικογένειες που θα μπορούσε να βλάψει ή ακόμη και ολόκληρη η γειτονιά».