Η εθνική μας τύφλωση τώρα και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ

Επισκέφτηκα το Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2003 σε μία από τις σπάνιες φορές που μια διεθνής αντιπροσωπία (της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση της κυβέρνησης ενός «μη κράτους».

Μια μικροσκοπική οντότητα προϊόν παράνομης βίας που άσκησε ένα κράτος (η Αρμενία) σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας άλλου κράτους (του Αζερμπαϊτζάν). Τα πράγματα δεν ήταν απλά βέβαια. Το 1991, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης πυροδότησε μια αλυσίδα ανακηρύξεων ανεξαρτησίας. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση τελικά αναγνωρίστηκε μόνο στις ομόσπονδες σοβιετικές δημοκρατίες (15 συνολικά) και όχι σε μικρότερης θεσμικής βαρύτητας οντότητες.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αυτονομία εντός του Αζερμπαϊτζάν με μεγάλη πλειοψηφία αρμενικού πληθυσμού, δεν ευνοήθηκε από αυτή τη διευθέτηση και συνέχισε τον ένοπλο αγώνα για την ανεξαρτησία του, όπως συνέβη και με άλλες τοπικές αυτονομίες σε πρώην σοβιετικό έδαφος, όπως η Οσσετία, η Αμπχαζία ή η Τσετσενία. Το Αζερμπαϊτζάν απάντησε στρατιωτικά εναντίον των αυτονομιστών, αλλά στράφηκε βίαια και κατά μεγάλου αριθμού Αρμενίων μειονοτικών σε άλλα σημεία της χώρας, την οποία εγκατέλειψαν ως πρόσφυγες.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ και η Αρμενία επιβλήθηκαν στρατιωτικά, με την κατάληψη και νέου εδάφους και μιας λωρίδας ως ομφάλιο λώρο για την επικοινωνία με την Αρμενία. Η επιχείρηση αυτή οδήγησε στην καταστροφή των αζερικών χωριών και κωμοπόλεων, με πρακτικές εθνοκάθαρσης και την πρόκληση έντονου προσφυγικού ρεύματος προς το Αζεμπαϊτζάν. Το 1994 ο πόλεμος σταμάτησε με την εμπλοκή της διεθνούς κοινότητας και η επίλυση της κρίσης τέθηκε υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ.  Έκτοτε, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ένα κράτος-μη κράτος, ζει με τη βοήθεια της Αρμενίας και των Αρμενίων της διασποράς χωρίς καμία διεθνή αναγνώριση. Η πρόσφατη ένοπλη αναζωπύρωση έφερε στο φως την λιμνάζουσα εκκρεμότητα με τον χειρότερο τρόπο, και την στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας. Οι άμαχοι πληρώνουν ακριβά, και πάλι, την αμφίπλευρη εθνικιστική υστερία.

Στην Ελλάδα, τώρα. Είναι κραυγαλέα η μονομέρεια στην πληροφόρηση και την έκφραση γνώμης. Θεωρείται αξιωματικά ότι το δίκιο είναι με τους Αρμένιους και το άδικο βαραίνει τους Αζέρους. Ότι οι Αρμένιοι του Καραμπάχ δικαιούνται να δημιουργήσουν δικό τους κράτος, ενώ το Αζερμπαϊτζάν οφείλει να παραχωρήσει τμήμα της επικράτειάς του. Ότι δηλαδή το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση ανήκει στους Αρμένιους, ενώ το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει δικαίωμα να υπερασπιστεί την εδαφική του ακεραιότητα. Στην Ελλάδα, κανείς δεν ασκεί κριτική στο γεγονός ότι και οι δύο πλευρές προστρέχουν στη  βία, και μάλιστα κατά αμάχων.

Η ελληνική αντίδραση βασίζεται σε μία συλλογικά αυτοματοποιημένη, ψυχολογικού χαρακτήρα θέση η οποία βασίζεται σε μία ταύτιση. Υπέρ των (χριστιανών) Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, εναντίον των (μουσουλμάνων) Αζέρων. Η θέση αυτή, έχει δύο βασικά προβλήματα: πρώτον, αδιαφορεί για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις όπως ορίζονται από το διεθνές δίκαιο, το οποίο γενικά και αόριστα επικαλούμαστε, και ορθά πράττουμε. Δεύτερον, δικαιώνει αβασάνιστα την κάθε στρατιωτική επέμβαση κατά της εδαφικής ακεραιότητας άλλου κράτους. Αν κανείς αντικαταστήσει τα ονόματα από το ιστορικό της σύγκρουσης όπως περιγράφηκε αφαιρετικά παραπάνω, θα έβλεπε μεγάλες ομοιότητες με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την αυτο-ανακήρυξη της Βόρειας Κύπρου, ως ένα παράνομο κράτος-μη κράτος. 

Αυτή είναι η δημόσια συζήτηση που θέλουμε να έχουμε; Με οπαδικούς όρους, να κερδίζει η «ομάδα μας» χωρίς κανόνες; Ας έρθουμε στο ζητούμενο: Δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, ίσως, υπό όρους. Διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας, ναι, και αυτό υπό όρους. Βία κατά αμάχων και εθνοκάθαρση, ποτέ και με τίποτα.

Για την έκθεση του 2003, ακόμα επίκαιρη σε πολλά βλ: https://www.academia.edu/36159653/FIDH_Report_Nagorno_Karabagh_pdf

Επιστολή – απάντηση της Αρμένικης Εθνικής Επιτροπής Ελλάδας

«Με έκπληξη και μεγάλη δυσαρέσκεια διαβάσαμε το άρθρο του κ. Κωστή Τσιτσελίκη “Η εθνική μας τύφλωση τώρα και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ” που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα σας (11 Οκτωβρίου 2020). Έκπληξη, γιατί το άρθρο υπογράφεται από έναν καθηγητή πανεπιστημίου ο οποίος ως επιστημονικός συνεργάτης είθισται να παραθέτει ιστορικά γεγονότα ή αξιόπιστα στοιχεία με αντικειμενικό τρόπο και αμεροληψία. Δυσαρέσκεια, γιατί κρίνουμε πως το άρθρο στο σύνολο του, αποτελεί μέρος τακτικής δυσφήμισης των Αρμενίων και παραπληροφόρησης της ελληνικής κοινής γνώμης.

Σεβόμενοι απόλυτα το αναγνωστικό κοινό σας και με σκοπό την ορθή ενημέρωση του θεωρούμε αναγκαία την επισήμανση των ορισμένων στοιχείων.

– Το Αρτσάχ (ή Ναγκόρνο Καραμπάχ) υπήρξε ανέκαθεν και καθ’ όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του αρμενική επαρχία. Εκεί έζησε και δημιούργησε ο Αρμενικός λαός, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια του πολιτισμού του στην περιοχή που ακόμα και μέχρι σήμερα μπορούν να επιβεβαιωθούν. Το 1921, μετά την εγκαθίδρυση του σοβιετικού καθεστώτος στις Δημοκρατίες του Καυκάσου, με απόφαση του Προεδρείου του Ρωσικού ΚΚ, και καθ’ υπαγόρευση του Ιωσήφ Στάλιν, το Καραμπάχ προσαρτήθηκε αυθαίρετα στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, ως αυτόνομη περιοχή. Κατά τη διάρκεια της 70χρονης αζερικής κυριαρχίας, ο λαός του Καραμπάχ υπέστη κάθε μορφής καταπίεση και δεν έπαψε ποτέ να επιδιώκει τη διοικητική απεξάρτησή του από το Αζερμπαϊτζάν και την επανένωσή με την Αρμενία. ΄Έτσι, ασκώντας το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμά του, με ομόφωνο ψήφισμα της τοπικής βουλής, διεκδίκησε ειρηνικά τα δικαιώματά του. Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε τις άγριες επιθέσεις και σφαγές που δέχθηκαν οι Αρμένιοι κάτοικοι του Σουμγκάιτ και του Μπακού, που αποτέλεσαν το πρώτο δείγμα εθνοτικής βίας στη σύγχρονη ιστορία της ΕΣΣΔ και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο ξέσπασμα του πολέμου του Καραμπάχ τη δεκαετία του 1990. Μέχρι σήμερα, είναι πασιφανής η ρητορική μίσους που ενσταλάζει στις καρδιές των νέων του Αζερμπαϊτζάν, ήδη από τα σχολικά τους χρόνια, όπου μαθαίνουν ότι ο “εχθρός τους είναι ο Αρμενικός λαός”.

– Ο λαός του Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει από το 1991 αποφασίσει να ζει ελεύθερα και ειρηνικά στο δικό του κράτος, και θα παραμείνει πιστός υποστηρικτής της ειρηνικής επίλυσης του ζητήματος.

Ο κ. Τσιτσελίκης στο άρθρο του ζητά σεβασμό στα δικαιώματα των λαών, όπως αυτές ορίζονται από το διεθνές δίκαιο. Αυτό ακριβώς ζητούν οι Αρμένιοι του Αρτσάχ. Να γίνει σεβαστό το δικαίωμα τους να ζουν ελεύθεροι και ασφαλείς στη γη των προγόνων τους.

Με βαρύ τίμημα αίματος και αυξάνοντας των αριθμό των αθώων θυμάτων, οι επιθέσεις των Αζέρων συνεχίζονται. Oι Αρμένιοι του Καραμπάχ έχουν κατορθώσει να διαφυλάξουν τα σύνορα της χώρας, επιζητώντας την διεθνή αναγνώριση του Αρτσάχ, ως μόνη προϋπόθεση για την ειρήνη και την ασφάλεια. Το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει την απροκάλυπτη βία στην περιοχή, χωρίς κανένα ίχνος σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραβιάζοντας την κατάπαυση του πυρός που συμφωνήθηκε δυο μέρες πριν, παρουσία του Υπ. Εξωτερικών της Ρωσίας.

Άρθρα σαν του κ. καθηγητή, δυστυχώς, στόχο έχουν μόνο να περιπλέξουν τα γεγονότα, μπερδεύοντας τον αναγνώστη σε ένα συναισθηματικό δίχτυ, που καμιά σχέση δεν έχει με την πραγματικότητα. Αντιθέτως, με τέτοιες δημοσιεύσεις ενθαρρύνεται ένα αλαζονικό και προπάντων δικτατορικό καθεστώς, που έχει αποδείξει εμπράκτως την αδικία και καταπίεση εις βάρους πρώτα των δικών της πολιτών (συλλαμβάνοντας πολιτικούς αντιπάλους, επικρίνοντας δημοσιογράφους και ακτιβιστές κάθε είδους), και ύστερα καταπατώντας θρασύτατα τους διεθνείς συνθήκες. Το Αζερμπαϊτζάν ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα δικτατορικό καθεστώς που με την υποστήριξη της Τουρκίας θα προσπαθεί να εξαγοράσει τη σιωπή της διεθνούς κοινότητας και θα συνεχίζει να καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η αναγνώριση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ είναι η μόνη λύση για την ειρήνη στην τόσο ευαίσθητη περιοχή του Καυκάσου και θα πρέπει και η επιστημονική κοινότητα να συμβάλλει σε αυτό.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.

Με τιμή ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΛΑΔΑΣ»