Γράμμα σε πολεμικούς ανταποκριτές
Παίδες, τα δύσκολα έρχονται… Για αυτό το πρώτο πράγμα είναι ο έλεγχος του φόβου. Να αποβάλλετε όσο μπορείτε το στρες.
Έκτη μέρα σήμερα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν. Ο κλοιός σφίγγει γύρω από το Κίεβο, το Χάρκοβο και τη Μαριούπολη και πολύ φοβάμαι ότι θα δούμε και θα ακούσουμε πολύ άσχημα πράγματα.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν υποτίμησε τον αντίπαλο. Δεν περίμενε ότι οι Ουκρανοί θα αντιστέκονταν σε αυτό το βαθμό, ούτε ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα είχαν τόσες απώλειες και τόσα προβλήματα στην προέλασή τους κυρίως στον ανεφοδιασμό τους με καύσιμα και πυρομαχικά. Ο χρόνος κυλά εναντίον του ρώσου προέδρου, ο οποίος προφανώς αρχίζει να νιώθει τις επιπτώσεις των οικονομικών κυρώσεων της Δύσης και τις πιέσεις που ασκεί ένα τμήμα τουλάχιστον της ρωσικής κοινής γνώμης που εναντιώνεται στην εισβολή.
Η Ρωσία, όμως, εξακολουθεί να έχει τη στρατιωτική και επιχειρησιακή υπεροχή, πράγμα που σημαίνει ότι όσο πιέζεται ο Πούτιν τόσο πιο επικίνδυνος γίνεται. Οι μάχες, όπως όλα δείχνουν, θα επικεντρωθούν στα αστικά κέντρα. Διότι εκεί εύλογα ταμπουρώνονται οι ουκρανικές δυνάμεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον ισχυρότερο στρατιωτικά εχθρό. Αυτό σημαίνει οδομαχίες, ανταρτοπόλεμος στον οποίο θα εμπλακούν άθελά τους άμαχοι. Και σαν να μην έφτανε αυτό, στον πόλεμο μπαίνουν δυνάμεις μισθοφόρων και εθελοντών που δρουν ανεξέλεγκτα. Κι αυτό είναι το χειρότερο.
Ο Πούτιν στέλνει στο Κίεβο (σύμφωνα με τους Times έχουν ήδη φτάσει στην ουκρανική πρωτεύουσα) τις επίλεκτες δυνάμεις της εταιρίας πολέμου Wagner που ανήκει στον ρώσο ολιγάρχη Ούτκιν, θαυμαστή του Γ΄ Ράιχ. Πρόκειται για μια παραστρατιωτική οργάνωση που έχει δράσει σε χώρες της Αφρικής, στη Λιβύη και στην Κριμαία το 2014. Είναι ανάλογη με τη διαβόητη αμερικανική Blackwater που επιχειρούσε στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, οι άνδρες των οποίων δεν υπακούν στους κανόνες του πολέμου, κάνουν τις βρώμικες δουλειές για λογαριασμό κυβερνήσεων και έχουν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου.
Στην περιοχή της Μαριούπολης δρα επίσης το τάγμα του Αζόφ, μια άλλη εθνικιστική ένοπλη οργάνωση που έχει ενταχθεί στις ουκρανικές δυνάμεις, ενώ η απόφαση του Ζελένσκι να απελευθερώσει κρατούμενους για να πολεμήσουν κι αυτοί εναντίον του εισβολέα αφήνει ερωτηματικά για το πώς θα υπακούουν στις εντολές της στρατιωτικής διοίκησης. Καλός ο έλεγχος στους δρόμους του Κιέβου από ομάδες ένοπλων της ουκρανικής πολιτοφυλακής για να εντοπιστούν και να εξουδετερωθούν ρώσοι σαμποτέρ και ελεύθεροι σκοπευτές, αλλά βίντεο που μεταδίδουν διεθνή ΜΜΕ δείχνουν αναίτιους πυροβολισμούς εναντίον υπόπτων. Και σαν να μην έφταναν αυτά τα δυσοίωνα για τις επόμενες μέρες και ώρες, ο πόλεμος της προπαγάνδας με τη διασπορά ψευδών και παραποιημένων ειδήσεων φουντώνει.
Για αυτό θέλω να στείλω ένα μήνυμα σε όλους, -ες αυτούς, -ές τους συνάδελφους, μερικοί από τους οποίους είναι φίλοι, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πυρός για τις ανάγκες της ενημέρωσης. Ακούγοντας τους καθημερινά νιώθω νοερά δίπλα τους.
Ξέρω ότι μπορεί να ακούγονται σαν τις προτροπές της μάνας που λέει στο παιδί της «πρόσεχε, μην κρυώσεις. Να ντύνεσαι καλά». Ξέρω ότι πολλά εξαρτώνται από τον παράγοντα τύχη, να μην βρεθείς στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή, αλλά να, σας τα λέω με την ελπίδα ότι θα τα διαβάσετε…
Παίδες, τα δύσκολα έρχονται… Για αυτό το πρώτο πράγμα είναι ο έλεγχος του φόβου. Να αποβάλλετε όσο μπορείτε το στρες.
Ξέρω ότι να κυκλοφορείς στους δρόμους για να καταγράψεις ό,τι συμβαίνει την ώρα που γίνεται μια μάχη δεν είναι εύκολο. Η αδρεναλίνη φτάνει στα ύψη, αλλά χρειάζεται προσοχή. Πάνω απ΄ όλα προέχει η ασφάλειά σας. Για να καταγράψετε και να πείτε αυτά που βλέπετε, πρέπει να παραμείνετε ζωντανοί. Για αυτό αν τυχόν νιώσετε μεγαλύτερο κίνδυνο, όπου κι αν βρίσκεστε, αν νιώσετε κάπου εγκλωβισμένοι, ξεχάστε τα δελτία και το ρεπορτάζ. Κοιτάξτε τον εαυτό σας.
Εάν συναντήσετε ομάδες ένοπλων στους δρόμους και καταλάβετε ότι είναι του τακτικού στρατού, δηλώστε τη δημοσιογραφική σας ιδιότητα. Φωνάξτε ότι είστε δημοσιογράφοι. Αν, όμως, καταλάβετε ότι είναι άγνωστης προέλευσης, καλύτερα να αποφύγετε κάθε επαφή μαζί τους. Απομακρυνθείτε.
Καλό είναι να έχετε δίπλα σας ένα ντόπιο, κατά προτίμηση δημοσιογράφο που ξέρει τα λημέρια, που μπορεί να κινηθεί στο μέρος όπου βρίσκεστε, έναν που να γνωρίζει ουκρανικά ή/και ρωσικά, που μπορεί να σας καθοδηγήσει ή/και να σας προσφέρει καταφύγιο σε περίπτωση που χρειαστεί να πάτε κάπου να σωθείτε.
Και κάτι τελευταίο. Ο κάθε πόλεμος και η κάλυψή του έχει τις ιδιαιτερότητές του. Υπάρχει, όμως, ένας κοινός παρανομαστής. Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα. Ο πόλεμος της προπαγάνδας έχει πάλι φουντώσει στις εφημερίδες, στα κανάλια, στα social media. Να είστε λοιπόν καχύποπτοι σε ό,τι σας λένε, ακόμη και οι «καλοί». Να ψάχνετε τα θέματα. Να μην γίνεστε άκριτοι αναμεταδότες προπαγανδιστικών μηνυμάτων. Κι αν δεν μπορείτε λόγω των συνθηκών να διασταυρώνετε τις πληροφορίες και από τα γραφεία σύνταξης σας πιέζουν να μεταδώσετε κάτι πρώτοι, βάζετε τουλάχιστον ερωτηματικά για την αληθοφάνεια των όσων μεταδίδετε.
Διαφυλάξτε την αξιοπιστία σας. Παίδες, καλοί μου φίλοι, να προσέχετε…
*Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και παραγωγός ντοκιμαντέρ, διδάκτωρ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και συγγραφέας του υπό έκδοση βιβλίου «Η Αλήθεια βομβαρδίζεται. Τα ΜΜΕ και ο Πόλεμος με το βλέμμα ενός πολεμικού ανταποκριτή. Από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα».
