Ελένη Θεοφυλάκτου: Κάθε «συνάντηση» με ανθρώπους, γεγονότα, έργα, είναι κρίσιμη

Με περισσότερες από 20 προσωπικές εκθέσεις, πολλές συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, 20 performances, videos, πολυάριθμες εικαστικές εγκαταστάσεις, εικονογραφήσεις περιοδικών και βιβλίων, street art αλλά και με ουσιαστική παρουσία σε residencies, workshops και ανταλλαγές καλλιτεχνών στην Ολλανδία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Σερβία και την Τουρκία, δεν είναι τυχαία μία από τις σημαντικότερες εικαστικούς στη χώρα μας.

Ο λόγος για την Ελένη Θεοφυλάκτου η οποία έχει σπουδάσει ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ –στην οποία μάλιστα διδάσκει τα τελευταία χρόνια– έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές ζωγραφικής και οπτικών θεωρίων στο University of East London αλλά και σπουδές θεάτρου στη Δραματική Σχολή της Ρούλας Πατεράκη. Η νέα εικαστική δουλειά της αποτελεί μια διεισδυτική ματιά στον «ποιητικό» βίο της Έμιλυ Ντίκινσον. Η εικαστικός συνομιλεί και μοιάζει να «συνδημιουργεί» με την ποιήτρια μέσα σε ένα διαχρονικό και οικουμενικό χωροχρόνο ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο, στο φανταστικό και το πραγματικό. Η Ελένη Θεοφυλάκτου πρόκειται να παρουσιάσει τον Απρίλιο στην Γκαλερί Λόλα Νικολάου, αυτήν την εικαστική δουλειά της με τίτλο, ομώνυμο με το κείμενο που επιμελήθηκε η Γκέλυ Γρυντάκη, «Πίσω από την Ταπετσαρία της Πραγματικότητας».

Τον Απρίλιο πρόκειται να εγκαινιαστεί η έκθεση σας. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτήν τη νέα εικαστική δουλειά σας; 

«Ένα μέρος της δουλειάς που θα παρουσιαστεί στην έκθεση είναι νέο και ένα μέρος είναι των τελευταίων 5 χρόνων. Μια βιογραφία της που διάβασα πρόσφατα φώτισε κι άλλα παράθυρα στην ‘κρυφή’ ζωή της Ντίκινσον, είναι το βιβλίο “Έμιλυ η θεά του ηφαιστείου” της Δέσποινας Λάλα-Κριστ και η οποία είναι ετεροχρονισμένη “γειτόνισσά” της. Τα πρώτα έργα πάνω σ’ αυτό το θέμα, ήταν φορτίο που είχα μέσα μου χρόνια, καθώς διάβαζα κατά καιρούς ποιήματα, σημειώσεις, αλληλογραφία της. Ήταν η Γκέλυ Γρυντάκη αυτή που άνοιξε τους “ασκούς”, όταν μου πρότεινε να συνεργαστούμε πάνω στο θέμα Έμιλυ! Είχα μεγάλη φόρα και τα έργα έβγαιναν σαν να ήταν έτοιμα συναρμολογημένα στο κεφάλι μου κι εγώ απλά ο εκτελεστής. Ως τότε δεν ήξερα αν είναι ποιητά. Στα πιο τωρινά έργα είχα κάποια αμηχανία, γιατί πλησίαζα πιο συνειδητά σ’ αυτό το μυστήριο Έμιλυ και μένω άναυδη από τα χιλιάδες πέπλα. Δε νομίζω ότι έχω φτάσει στο ξέφωτο πάντως.»

Στο εικαστικό σας έργο κατέχει ξεχωριστή θέση η ποίηση. Από τη ζωγραφική εγκατάσταση με τίτλο «Παρανομίες» που ήταν εμπνευσμένη από το ποιητικό έργο της Κικής Δημουλά έως σήμερα στη νέα εικαστική δουλειά σας με τίτλο «Πίσω από την Ταπετσαρία της Πραγματικότητας», όπου αντλείτε έμπνευση από την ποίηση και τη ζωή της Έμιλυ Ντίκινσον, τί είναι αυτό που σας ελκύει στη δημιουργική χρήση του ποιητικού λόγου στα εικαστικά σας;

«To ότι μελετάει ποίηση κάποιος δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Ίσα να σιάξει την ασυμμετρία των ανέμων μη βουλιάξει το καράβι στο βούρκο της καθημερινότητας (του). Προσωπικά από μικρή είχα στη μασχάλη μου βιβλία ποίησης, σα νάρκη τα κουβαλούσα προκειμένου να μείνω “ξύπνια”. Έτυχε και δούλεψα πάνω στην Κική Δημουλά και στην Ντίκινσον. Ήταν η στιγμή. Η προσήλωση ήταν στην ποίηση όχι σε ποιητές και κάπως έγινε μια διέγερση το ‘13 με τις “παρανομίες” της Δημουλά και  αργότερα με την Ντίκινσον. Για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Στη μία για το ξάφνιασμα και τον απρόβλεπτο ήχο των λέξεων ως δομικό στοιχείο μιας ποιητικής γεωμετρίας πολύ οικεία εν τέλει σε μένα, ενώ στην άλλη, για την επιλογή της να ζει σε μια αναστατωμένη γαλήνη, με μια “αδιαφορία τόσο βασιλική”. Αυτό το πείσμα της να φέρει όλη την γκάμα των συναισθημάτων στην αυλή της.»

Κάνοντας ένα ταξίδι στο χρόνο από τον 19ο στον 21ο αιώνα και από την Έμιλυ Ντίκινσον που πέρασε τη ζωή της αποκλεισμένη από τους συντηρητικούς γονείς της στο σπίτι και με την εργογραφία της ανέκδοτη μέχρι τον θάνατο της έως τις μέρες μας και το πρόσφατο για την Ελλάδα #MeToo. Ποιες είναι οι σκέψεις σας; 

«Αυτή η θυελλώδης σιωπή της Έμιλυ Ντίκινσον να γράφει τόσα γράμματα προς τον Τάδε και να τα κρύβει στο συρτάρι της… έχει κάτι το τραγικό αλλά ταυτόχρονα τόσο αθώο, παιδικό, παιγνιδιάρικο… σα να τα έστελνε στον Αι Βασίλη αλλά με επίγνωση ότι Αι Βασίλης δεν υπάρχει. Μοιάζει μια διαστροφή αλλά αυτό είναι το ποιητικό το οποίο νομίζω μεταφράζεται σε ποιήματα. Είναι κάτι σαν το αυγό και την κότα. Αν προηγείται η ποίηση η ο ποιητικός τρόπος να ζεις. Μια υπέροχη εξάρτηση του ενός από το άλλο ώστε να κερδίζει η ζωή εν τέλει. Όσο για την αναγωγή που κανετε  στο ‘me too’, λόγω της συντομογραφίας του,  δυσκολεύομαι να δω την ουσία του και άρα να το συνδέσω με την Ντίκινσον, της οποίας  ο εγκλεισμός, θαρρώ ήταν επιλογή της. Μεγάλη ελευθερία τα “όρια” κατά την γνώμη μου…»

Πώς και πότε ξεκίνησε η ενασχόληση σας με τη ζωγραφική; Μέσα από την ουσιαστική πορεία σας στον χώρο των εικαστικών τεχνών, υπάρχουν εμπειρίες, άνθρωποι ή σταθμοί στη ζωή σας που να καθόρισαν το έργο και την καλλιτεχνική σας ταυτότητα;

«Δεν ασχολούμαι με την ζωγραφική. Είναι η κύρια μου δραστηριότητα, εργασία. Σχεδόν δεν κάνω τίποτε άλλο εκτός από πρακτικά, αναγκαία για να επιβιώσω. Δεν είναι χόμπι η Τέχνη. Πάντως, η αλήθεια είναι ότι ο δρόμος για την ζωγραφική δεν ήταν ευθεία. Πρώτα βρέθηκα στον ευλογημένο χώρο του θεάτρου, όπου είχα δασκάλα την Ρούλα Πατεράκη, γυρεύοντας να πραγματώσω μια ανάγκη για την ουσία. Ενώ πριν, πλανιόμουν σ’ ένα διάτρητο τίποτε. Ωστόσο χωρίς να καταλάβω και πολλά, μετά το θέατρο βρέθηκα στην Καλών Τεχνών με μια μεγάλη πνευματική πείνα. Κάθε νέο ήταν και παραμένει αποκάλυψη. Κάθε “συνάντηση” παρελθούσα παρούσα ή μέλλουσα, με ανθρώπους, γεγονότα, έργα, ειναι κρίσιμη.»

Ποιος είναι ο δικός σας προσωπικός ορισμός για την Τέχνη; Τι είναι για εσάς η Τέχνη;

«Ίσως μια διαπραγμάτευση με το θάνατο.»

Πως βλέπετε τη χώρα μας; Εάν κάποιος σας ζητούσε να ζωγραφίσετε την Ελλάδα, πως θα την απεικονίζατε; Ποια υλικά και ποια χρώματα θα επιλέγατε; 

«Δεν κάνω χάρτες (γέλια). Η Ελλάδα -όπως και κάθε τόπος- για τα δικά μου μάτια τώρα πια είναι ένα φιλοσοφικό Τοπίο. Θραύσματα αυτού του Τοπίου μπορεί να υπάρχουν σε πολλά έργα μου, ως ένας υπόγειος ρυθμός που ούτε εγώ να μην διακρίνω.»

Μέσα από την εμπειρία σας στο χώρο της διδασκαλίας των τεχνών τόσο παλαιότερα στη μέση εκπαίδευση όσο και σήμερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, που και με ποιον τρόπο πιστεύετε πως θα έπρεπε να εστιάσει η πολιτεία για να ενισχύσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση; Η χώρα μας έχει ουσιαστική εικαστική και καλλιτεχνική παιδεία;

«Αυτή η χώρα –αλλά πιστεύω και πολλές άλλες– έχει βαθιά απάθεια για κάθε τι καλλιτεχνικό και ίσως τείνει και να το απεχθάνεται. Διότι η καλλιτεχνική παιδεία θα φτιάξει ανθρώπους ηθικούς, απαιτητικούς, θαρραλέους. Δεν θέλουν τέτοιους μέσα στα πόδια τους. Ενώ τέτοιου τύπου χώρες (όπως και η δική μας) θέλουν υποτακτικούς, φοβισμένους, υπνωτισμένους νομοταγείς νοικοκυραίους. Επομένως τι να την κάνει την καλλιτεχνική παιδεία; Ούτε καν η παιδεία είναι στο οπτικό τους πεδίο.»

Μια ευχή για το μέλλον…

«(εύχομαι) Να έρθει σύντομα ένα μέλλον για την Ανθρωπότητα ώστε να εξοβελιστούν όλες οι παγιωμένες αξίες πάνω στις οποίες κτίστηκε αυτό το ανήθικο παγκόσμιο κατασκεύασμα. Οι άνθρωποι να σταθούν σε στάση βολής απέναντι σε κάθε χαοτικό, κακόμοιρο, ανήθικο και βρώμικο και να γίνει μία όχι θεατρική Κάθαρση»

INFO

Η εικαστική δουλειά της Ελένης Θεοφυλάκτου με τίτλο «Πίσω από την Ταπετσαρία της Πραγματικότητας» θα φιλοξενείται στην Γκαλερί Λόλα Νικολάου (Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310240416) από 15 Απριλίου έως 25 Μαΐου του 2021. Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο «Πίσω από την Ταπετσαρία της Πραγματικότητας» που επιμελήθηκε η Γκέλυ Γρυντάκη εδώ (https://www.art-cat.gr/texts/category/-4?fbclid=IwAR3ImjN3Sl8ewH1h318RyeZBehAGaQaCRxV327Z5YjC2RCFpVwARzCWffzQ)

*Φωτογραφίες: Από το αρχείο της Ελένης Θεοφυλάκτου.