Σέλευκος Α’, ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε να γίνει Αλέξανδρος

Με αφετηρία την Ευρωπό, μία πόλη της Μακεδονίας, στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., ο Σέλευκος Α’, πάτησε στα χνάρια του Μεγάλου Αλεξάνδρου κι έγινε κυρίαρχος σε μια απέραντη επικράτεια από την Βαβυλωνία ως την Ινδία. Ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε να γίνει Αλέξανδρος μετά τον Αλέξανδρο, ο μόνος από τους διαδόχους του Μακεδόνα στρατηλάτη που ενστερνίστηκε το όραμά του για τη δημιουργία μίας νέας οικουμένης, «επιστρέφει» τώρα στη γενέτειρά του.

Την προσωπικότητα του Σελεύκου Α’ αναδεικνύει ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε με την ευκαιρία της έναρξης λειτουργίας του Κέντρου Ενημέρωσης Αρχαίας Ευρωπού από τη δραστήρια Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς. To μικρού μήκους animated ιστορικό ντοκιμαντέρ «Σέλευκος Α΄ ο Νικάτωρ. Από την Ευρωπό στην ελληνιστική οικουμένη» είναι παραγωγής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, σε συνεργασία με την εταιρεία Macine Motion Pictures Productions και με την επιστημονική επιμέλεια του Παναγιώτη Ιωσήφ, καθηγητή Αρχαίας και Μεσαιωνικής Νομισματικής του Πανεπιστημίου Radboud της Ολλανδίας. Η σκηνοθεσία είναι του Γιώργου Βράντζα. Την επιστημονική εποπτεία – γενικό συντονισμό είχαν η Δρ Γεωργία Στρατούλη, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς και ο Δρ Σταμάτης Χατζητουλούσης, Αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς.

Στην ταινία καταγράφεται η πορεία του Σέλευκου από το μεγάλωμά του στην αυλή του Φιλίππου Β’, τα χρόνια του δίπλα στον Αλέξανδρο ως στρατηγός του και την ταραχώδη περίοδο μετά τον θάνατο του Μακεδόνα βασιλιά, επιχειρώντας να ρίξει φως στη σημαντική αυτή αν και όχι ιδιαίτερα γνωστή ιστορική φυσιογνωμία του ελληνιστικού κόσμου.

Η δημιουργία του βασιλείου

Ο Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ, γιος του Αντιόχου, στρατηγού του Φιλίππου Β’ και της Λαοδίκης, γεννήθηκε περί το 358 π.Χ. στην Ευρωπό της Μακεδονίας, κοντά στον Αξιό ποταμό. Όπως σημειώνει ο κ. Ιωσήφ, ο Σέλευκος μεγάλωσε ως μέλος της βασιλικής αυλής καθώς από πολύ νωρίς εντάχθηκε στο σώμα των βασιλικών παίδων (14-18 ετών) του Φιλίππου Β’, που προέρχονταν από επιφανείς οικογένειες της Μακεδονικής αριστοκρατίας και προορίζονταν να αποτελέσουν τη βασιλική σωματοφυλακή.

Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, το 323 π.Χ., ο Σέλευκος συνεργάστηκε αρχικά με τον Περδίκκα, αλλά αργότερα οργάνωσε συνωμοσία εναντίον του και το 321 π.Χ. ανέλαβε την σατραπεία της Βαβυλώνας. Στους πολέμους των Διαδόχων που ακολούθησαν πέτυχε να επικρατήσει έναντι των υπολοίπων. Την τελευταία δεκαετία του 4ου αιώνα π.Χ. εξασφάλισε τον έλεγχο των ασιατικών εδαφών, ενώ επανέλαβε την ανατολική ανάβαση του Αλεξάνδρου, φτάνοντας μέχρι το σημερινό Πακιστάν. Στη συνέχεια πήρε τον τίτλο του βασιλέως.

Το 301 π.Χ. στη μάχη της Ιψού πέτυχε μεγάλη νίκη εις βάρος του μεγάλου αντιπάλου του, του Αντίγονου και στη συνέχεια επικεντρώθηκε στην οργάνωση του βασιλείου του, το οποίο εκτεινόταν από το σύγχρονο Πακιστάν στα ανατολικά μέχρι τα σύνορα της Συρίας με την Τουρκία στα δυτικά. Οι πηγές λένε ότι η μάχη κερδήθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη σε ένα ισχυρό όπλο που επιστράτευσε ο Σέλευκος, τους τους 500 πολεμικούς ελέφαντες, δώρο του Ινδού ηγεμόνα Σανδρακόττου.

«Η τελευταία εκστρατεία του στράφηκε προς τη Μακεδονία για τη διεκδίκηση της πατρογονικής βασιλείας, με απώτερο σκοπό την ανασύσταση της «Μακεδονικής Οικουμένης», όπως τη φαντάστηκε ο Αλέξανδρος. Ο Σέλευκος ανέπτυξε έντονη αποικιακή πολιτική ιδρύοντας πολυάριθμες πόλεις στις ασιατικές του κτήσεις, δημιουργώντας μια νέα Μακεδονία στην καρδιά του βασιλείου του», αναφέρει ο κ. Ιωσήφ.

Ο Σέλευκος υπήρξε ο μόνος ανάμεσα στους Διαδόχους που επέλεξε να διατηρήσει την Περσίδα σύζυγό του Απάμα ή Απάμη, η οποία του δόθηκε από τον Αλέξανδρο το 324 π.Χ. στα Σούσα. Προς τιμήν της συζύγου του ο Μακεδόνας βασιλιάς ονόμασε Απάμεια μία πόλη που ίδρυσε το 300 π.Χ. κοντά στον ποταμό Ορόντη (σημερινή Συρία). Επίσης όρισε συμβασιλέα από το 294 π.Χ. τον γιο που απέκτησε με την Απάμα, Αντίοχο Α΄.

Μυθοποιήθηκε όσο ελάχιστοι άλλοι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, παίρνοντας κάποιες φορές θεϊκά χαρακτηριστικά. Μύθοι στη βασιλική αυλή συσχέτιζαν τον Σέλευκο με τον θεό Απόλλωνα και εξυμνούσαν τη σωματική του ευρρωστία, συγκρίνοντάς την με αυτήν του ταύρου, ενώ στα σελευκιδικά νομίσματα απεικονίζεται η άγκυρα, που παραπέμπει επίσης στον Απόλλωνα. Ακόμη, ο Σέλευκος απεικονίζεται συχνά σε μεταθανάτιες κοπές να φέρει κέρατα, σύμβολο της θεϊκής υπόστασης στις θρησκείες της Μεσοποταμίας. Κέρατα απεικονίζεται να φέρουν επίσης οι ελέφαντες και τα άλογα του Σελεύκου, σύμβολα της δύναμης του βασιλικού στρατεύματος και της θεϊκής καταγωγής του βασιλέα.

Όπως τονίζει μάλιστα ο κ. Ιωσήφ, «σε περίπτωση που τα νομίσματα από τα Σούσα και τα Εκβάτανα αναπαριστούν τον Σέλευκο ως μία αμφίσημη μορφή που ενσαρκώνει τόσο τον Αλέξανδρο όσο και τον Διόνυσο, τότε έχουμε να κάνουμε με έναν εκ των πρώτων Διαδόχων, που διάβηκε τα όρια μεταξύ του ανθρώπινου και του θεϊκού στη νέα οικουμενική θρησκεία, η οποία οργανώθηκε γύρω από τη λατρεία του βασιλέα».

Η δολοφονία του Σελεύκου από τον βασιλέα της Μακεδονίας Πτολεμαίο Κεραυνό το 281 π.Χ. ανέκοψε την πορεία και το μεγάλο όραμα του τελευταίου «οικουμενικού» εκ των Διαδόχων.

Το Κέντρο Ενημέρωσης

To Κέντρο Ενημέρωσης Αρχαίας Ευρωπού βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου Ευρωπού, περίπου 800 μέτρα νότια της ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Παιονίας της Π.Ε. Κιλκίς.

Σηματοδοτεί μία σημαντική αναβάθμιση υπηρεσιών προς τους επισκέπτες τού αρχαιολογικού χώρου, παρέχοντάς τους πλήθος πληροφοριών για τη ζωή και την καθημερινότητα της Αρχαίας Ευρωπού (πόλη και νεκροταφεία), όσο και για τον περίφημο γόνο της, τον Σέλευκο Α΄ τον Νικάτορα. Η παρουσίαση των δύο αυτών ενοτήτων φέρει τον γενικό τίτλο «Ευρωπός. Πόλη της Ευρώπης – Πόλη του Κόσμου».

Η μουσειολογική μελέτη του Κέντρου Ενημέρωσης πραγματοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, οι μουσειογραφικές παρεμβάσεις και ο σχεδιασμός των πινακίδων του αρχαιολογικού χώρου από την εταιρεία Πολύπτυχον – Υπηρεσίες Πολιτισμού. Τον σχεδιασμό του ειδικού ηχητικού περιβάλλοντος με παραδοσιακή μουσική από το Χαλέπι της Συρίας και από την Κεντρική Μακεδονία ανέλαβε το μουσικό σύνολο ‘Λαβύρινθος’ με τους μουσικούς Ιορδάνη Φουτσιτζόγλου και Δημήτρη Κούντουρα.

Η έναρξη λειτουργίας του Κέντρου Ενημέρωσης συμπίπτει με την επαναπόδοση στο κοινό μετά από αρκετά χρόνια του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου της Ευρωπού.