Το φαινόμενο της πεταλούδας και η παραδοξολογία

Υπάρχουν στιγμές που μια εικόνα μπορεί να σου γεννήσει τόσες πολλές σκέψεις, να σου προκαλέσει τέτοιο φόρτο συναισθημάτων, που καταντά δύσκολο να διαχειριστείς την επίδραση που θα έχουν όλα μαζί σε σένα τον ίδιο. Όταν η λογική σου καλείται να εκλογικεύσει κάτι που είναι -ή φαίνεται- παράδοξο και αντιβαίνει τους νόμους της λογικής εξήγησης, τότε τον λόγο έχει η παραδοξολογία.

Ο συνδυασμός των ειδήσεων για πολίτες που παραβαίνουν καθημερινά, κατά εκατοντάδες, τις οδηγίες για την απαγόρευση μετακινήσεων με εικόνες που επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές, σε κάνει να αναρωτιέσαι τι συμβαίνει λάθος. Η πρόσφατη εικόνα του παραλιακού μετώπου της Θεσσαλονίκης με πλήθος κόσμου, κάτι αντίστοιχο της κοσμοσυρροής των καλοκαιρινών μηνών, είναι δύσκολο να μείνει ασχολίαστη, όταν ο ίδιος προσπαθείς και εφαρμόζεις, εδώ και καιρό, τις συμβουλές των ειδικών.

Αυτό που καταλήγεις να ρωτάς τον εαυτό σου είναι το πόσο δύσκολο είναι να καθίσουν και να σκεφτούν αυτοί οι άνθρωποι ότι η ανευθυνότητά τους μπορεί να εντείνει τα κρούσματα, να επιτείνει τις απαγορεύσεις, να ωθήσει το lockdown ως το καλοκαίρι, ίσως και αργότερα, να πλήξει την οικονομία που τώρα παρουσιάζει πέντε μονάδες ύφεση, και να φέρει μείωση μισθών και συντάξεων, και σύντομα τα παιδιά και τα εγγόνια αυτών, αλλά και πολλών ακόμη, να οδηγηθούν στην ανεργία; Αραγε, είναι τόσο δύσκολο να το σκεφτεί κάποιος; Σύμφωνα με το φαινόμενο της πεταλούδας, μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, με την πάροδο του χρόνου, σε μια εξέλιξη δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα αν δεν είχε μεσολαβήσει η μεταβολή. Η αρχή της πανδημίας εντοπίζεται στη μακρινή Κίνα, αλλά στον αλληλεξαρτώμενο κόσμο που ζούμε η επιρροή ήταν άμεση σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αυτό μας διδάσκει, μεταξύ άλλων, ότι όσο και αν νομίζουμε πως είμαστε άτρωτοι, στην πραγματικότητα είμαστε περισσότερο ευάλωτοι από όσο πιστεύουμε.

Πίσω στη χώρα μας, είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν τον εαυτό τους προστατευμένο, με κάποιο μαγικό τρόπο, από τον ιό. Η πραγματικότητα, δυστυχώς, αν δεχτούμε το φαινόμενο της πεταλούδας, με τη λογική της επίδρασης των πράξεων κάποιου σε κάποιον άλλο, μπορεί να τους διαψεύσει, αν και το απεύχομαι. Η διάψευση αυτή δεν θα επηρεάσει μόνο τους ίδιους που έκαναν την αρχή, αλλά και συγγενείς, φίλους, ξένους που έτυχε να συναντήσουν.

Εξ αρχής, οι οδηγίες ήταν σαφείς προς όσους ήθελαν να ακούσουν: μένουμε σπίτι, αποφεύγουμε τις άσκοπες μετακινήσεις, εκθέτουμε εμάς και τους γύρω μας όσο δυνατόν λιγότερο σε κίνδυνο. Καλώς ή κακώς, για κάποιο διάστημα αυτό είναι αναγκαίο να γίνει. Το να παρακούμε χρησιμοποιώντας ανούσιες δικαιολογίες είναι βέβαιο ότι θα μας γυρίσει πίσω κάποια στιγμή. Ετσι, η εικόνα με το πλήθος κόσμου σε μαζική έξοδο τη στιγμή που έχουμε απαγόρευση κυκλοφορίας για να μην ζήσουμε καταστάσεις, όπως αυτές που ζουν καθημερινώς άλλες χώρες, είναι ο ορισμός της παραδοξολογίας.

Καταθέτω μια ακόμη παράμετρο: ο ιός που τώρα έχει τη μορφή του κορονοϊού, μετά την περιστολή του κύματος έξαρσής του, είναι πιθανό να μεταλλαχθεί και να καταστεί ενδημικός, δηλαδή θα μας “επισκέπτεται” κάθε χειμώνα και θα έχει ως αποτέλεσμα νεκρούς, όπως έχουμε από τον ιό της γρίπης κάθε χρόνο, καθώς και προβλήματα στην οικονομία και στην κοινωνία για τα επόμενο 2-3 χρόνια. Εκεί θα δοκιμαστούμε ως προς το αν μπορούμε να ζήσουμε θέτοντας νέα όρια στον εαυτό μας ή αν θα αφήσουμε πάλι την πεταλούδα να πετάξει και να μας επηρεάσει όλους.