Ένα πρότυπο πάρκο 1800 στρεμμάτων στη θέση ενός αλλοιωμένου τόπου

Παγκόσμια διάκριση στο Βελιγράδι κέρδισε η πρόταση «οικολογικές διαδρομές», που αποτελεί το Α΄ βραβείο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το έργο ανάπλασης 1800 στρεμμάτων στις πρώην περιοχές λιγνίτη στην Πτολεμαΐδα από τη ΔΕΗ.

Η πρόταση της ομάδας topio7 «οικολογικές διαδρομές / eco_διαδρομές» που έλαβε το διεθνές Βραβείο στο Βελιγράδι, αποτελεί το Α’ Βραβείο στον πρόσφατο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό ιδεών για την «Ανάπλαση και Επανάχρηση πρώην εξορυκτικών περιοχών λιγνίτη στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας» που προκήρυξε η ΔΕΗ. Η πρόταση σχεδιάζει την περιοχή «με τη φύση», αναδεικνύοντας τις αρετές της και αποκαθιστώντας τα τρωτά της σημεία. Το μεγάλο αυτό έργο σε περιοχή 1800 στρεμμάτων, δίνει έμφαση στη γραμμικότητα, παράγοντας ένα τοπίο που διασχίζεται από μια σειρά οικολογικών διαδρομών διαφορετικών ποιοτήτων με χρήσεις πολιτισμού, αναψυχής, αθλητισμού, καλλιεργειών και οικολογικής συνδεσιμότητας: αθλητικό πάρκο, ζώνη θεαμάτων, δάσος κωνοφόρων, ζώνη καλλιεργειών, παραρεμάτιο δάσος, κεντρικό λιβάδι, δάσος ακακίας, νέα οικοσυστήματα τεχνητών υδροβιότοπων.

Η ιστορία πίσω από την πρόταση

Η ΔΕΗ προχωράει σε ανάπλαση μια τεράστιας έκτασης 1800 στρεμμάτων μήκους 3,5 χιλιομέτρων στην Πτολεμαΐδα που αποτελούσε για χρόνια σημείο εξορυκτικής δραστηριότητας λιγνίτη. Η ζώνη έχει αποκατασταθεί σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις της ΔΕΗ. Ωστόσο, στο πλαίσιο πρωτοβουλιών σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες πρακτικές και αποδεικνύοντας τον περιβαλλοντικό προσανατολισμό της η ΔΕΗ διαπίστωσε την επιστημονική αναγκαιότητα της μελέτης τοπίου. Για το λόγο αυτό, προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάδειξη της περιοχής, έναν διαγωνισμό πρώτο του είδους στην Ελλάδα που αφορά στον τοπιακό σχεδιασμό σε τόσο μεγάλη κλίμακα.

Υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον συμμετοχών από τον αρχιτεκτονικό κόσμο, εξαιτίας ενδεχομένως της πρωτοτυπίας και της μεγάλης κλίμακας του έργου. Οι εγγραφές στον κατάλογο συμμετεχόντων έφτασαν τις 370 και τελικά υποβλήθηκαν 56 αρχιτεκτονικές προτάσεις από Ελλάδα, Κύπρο, από Έλληνες αρχιτέκτονες σε ευρωπαϊκές πόλεις, ακόμη και από έναν αρχιτέκτονα από τη Χιλή.

Η κριτική επιτροπή, αφού εξέτασε τις προτάσεις έδωσε το Α΄ βραβείο στην πρόταση «οικολογικές διαδρομές / eco_διαδρομές» της ομάδας topio7 στην Αθήνα, που αποτελείται από τους αρχιτέκτονες μηχανικούς – αρχιτέκτονες τοπίου Κατερίνα Ανδρίτσου – Πανίτα Καραμανέα – Θανάση Πολυζωίδη. Το topio7 έχει σημαντικές διακρίσεις στο ενεργητικό του, όπως και το Α’ βραβείο στον πρόσφατο επίσης αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την αξιοποίηση των 46 στρεμμάτων του πρώην Νεκροταφείου Νεαπολέως (Δήμος Νίκαιας – Αγ. Ιωάννης Ρέντης).

Η πρόταση «οικολογικές διαδρομές / eco_διαδρομές» αναμένεται να δημιουργήσει ένα πρότυπο, μεγάλης κλίμακας πάρκο αειφορίας και οικολογίας. Η ανάπλαση θα συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της περιοχής, καθώς θα αποτελέσει πόλο έλξης σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, αλλά και επιστημονικό πεδίο εφαρμογής των αρχών του οικολογικού τοπιακού σχεδιασμού. Η πρόταση της ομάδας topio7 σχεδιάζει την περιοχή «με τη φύση», αναδεικνύοντας τις αρετές της και αποκαθιστώντας τα τρωτά της σημεία. Επιχειρείται να εμπλουτιστεί οικολογικά και να αναδειχθεί με ήπιους χειρισμούς η δυναμική, η ατμόσφαιρα και τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τοπίου ενδοχώρας της Δυτικής Μακεδονίας. Σύμφωνα με τους μελετητές, πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τόπο που διατηρεί μια ομορφιά με έντονο το φυσικό στοιχείο, με εντυπωσιακές θέες διαφορετικών κατευθύνσεων και ισχυρή την ανάμνηση της προηγούμενης χρήσης.

Η κεντρική ιδέα προέρχεται από τη διαμήκη μορφή και γραμμικότητα της τοποθεσίας που δύναται να λειτουργήσει ως οικολογικός διάδρομος, ως ένα σύστημα ροών, που σε συνέργεια οργανώνει και διασύνδεει τις χωρικές σχέσεις με τα επιμέρους ενδιαιτήματα (habitats). Το παραγόμενο τοπίο διασχίζεται από σειρά οικολογικών διαδρομών – τις eco_διαδρομές – διαφορετικών χαρακτήρων και ποιοτήτων, με χρήσεις πολιτισμού, αναψυχής, αθλητισμού, καλλιεργειών.

Η πρόταση χρησιμοποιεί εργαλεία, στρατηγικές και σύγχρονες οικολογικές πρακτικές όπως: α) την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και της οικολογικής συνδεσιμότητας, β) την αειφορία στη διαχείριση του δικτύου νερού, γ) το σχεδιασμό τοπίου σε βάθος χρόνου, δ) την οργάνωση του δικτύου κίνησης – στάσης ανάλογα με τις ποιότητες του χώρου, ε) την εισαγωγή ήπιων χρήσεων με τοπικό και υπερτοπικό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικά αναφέρονται: το αθλητικό πάρκο, η ζώνη θεαμάτων, το δάσος Κωνοφόρων, η ζώνη καλλιεργειών, το παραρεμάτιο δάσος, το κεντρικό λιβάδι, το δάσος Ακακίας, τα νέα οικοσυστήματα τεχνητών υδροβιότοπων, οι λόφοι.

Πρόκειται για μελέτη με οικολογική και αντιληπτική ευαισθησία, που αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά της περιοχής με ήπιους αειφόρους χειρισμούς και δημιουργεί ένα νέο δυναμικό τοπίο, στο οποίο άνθρωπος και φύση συνυπάρχουν αρμονικά και ισότιμα. Η εφαρμογή της πρότασης μπορεί να πραγματοποιηθεί σε φάσεις και θα αποτελέσει καινοτόμο έργο για την Ελλάδα. Αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το επόμενο στάδιο υλοποίησής του έργου.

Η πρόταση προχώρησε λοιπόν στο να αποσπάσει το Βραβείο στην Κατηγορία ως η Καλύτερη μη Υλοποιημένη Μελέτη έργων Τοπιακού Σχεδιασμού (Award in the Category of Non Implemented Landscape Architectural Projects) στην 7^η International Landscape Architecture Exhibition 2017 στο Βελιγράδι. Την έκθεση αυτή διοργανώνει ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Τοπίου Σερβίας (Serbian Association of Landscape Architects / SALA) κάθε δύο χρόνια κι έχει διεθνή χαρακτήρα. Στην έκθεση και στο διαγωνιστικό τμήμα φέτος συμμετέχουν 68 έργα από όλον τον κόσμο. Αξίζει να αναφερθεί πως το topio7 βραβεύεται με το ίδιο Διεθνές Βραβείο για δυο διαδοχικές οργανώσεις καθώς είχε λάβει πάλι το ίδιο Βραβείο στην ίδια έκθεση στο Βελιγράδι το 2015 για άλλο έργο.

Αυτό το διάστημα γίνεται έκθεση των βραβείων και των προτάσεων του διαγωνισμού στις ‘Ιστορικές Εγκαταστάσεις Ατμοηλεκτρικού Σταθμού Νέου Φάληρου’, Κτίριο «Τ», Σόλωνος κ Δημ. Φαληρέως 1, Νέο Φάληρο. Η έκθεση θα λειτουργήσει ως τις 30/06. Ώρες λειτουργίας Δευτέρα – Παρασκευή 11.00-14.00 και Τετάρτη 11.00 – 19.00.

Περισσότερες πληροφορίες για το βραβείο στο Βελιγράδι εδώ

Credits images: Θανασης Πολυζωίδης + https://www.facebook.com/upasrbija/