Παλιά παραλία: Μια συζήτηση στα όρια του ταμπού

Λέξεις: Κύα Τζήμου, Βικτώρια Γκανίλα, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Αρχική εικόνα: Άγγελος Ζυμαράς

Η επέκταση της Παλιάς Παραλίας προς την θάλασσα (από το Λευκό Πύργο μέχρι το Λιμάνι) απασχολεί την πόλη με προτάσεις, μελέτες και διαγωνισμούς εδώ και δεκαετίες.

Μέχρι τα 1873 μπροστά στο παραλιακό μέτωπο υψώνονταν τα Θαλάσσια τείχη. Όταν τα τείχη κατεδαφίζονται, τα υλικά τους χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας προκυμαίας από την σημερινή οδό Σαλαμίνας μέχρι τον Λευκό Πύργο. Σχηματίσθηκε έτσι η παραλία στενότερη αρχικά κατά 8 μέτρα από ό,τι είναι σήμερα. Μπορούμε, λοιπόν, χοντρικά να πούμε πως ο δρόμος έχει ηλικία 140 ετών. Η παραλία εκτείνεται αρχικά λιθόστρωτη και μέχρι το 1893 χωρίς τροχιοδρομικές γραμμές. Το τραμ που κατασκευάζεται μετά είναι αρχικά ιππήλατο και αργότερα ηλεκτροκίνητο (στις αρχές του 1900). Μια δεύτερη έμπληση στη θάλασσα έγινε το 1900 για να δημιουργηθεί ο πρώτος προβλήτας.Τότε περίπου ξεκινούν και οι εργασίες επέκτασης της παραλίας κατά άλλα 8 μέτρα. H Λεωφόρος που σχηματίστηκε μετά την επιχωμάτωση του 1873 ονομάζονταν Λεωφόρος Μπεγιάζ Κουλέ (του Λευκού Πύργου) μέχρι την απελευθέρωση, λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου μέχρι τον μεσοπόλεμο, λεωφόρος της Νίκης εδώ και αρκετές δεκαετίες. Το κοσμοπολίτικο παρελθόν της έχει ιστορίες γραμμένες από Οθωμανούς, Νεότουρκους, Εβραίους και Χριστιανούς. Την περπάτησαν στρατιώτες, στρατηγοί και βασιλείς, κατακτητές, απελευθερωτές, διαδηλωτές, έμποροι, μικροπωλητές, αχθοφόροι και καραβοκύρηδες, τανκς, τραμ (μέχρι το 1926 οπότε η γραμμή μεταφέρθηκε στην Τσιμισκή που μόλις είχε ολοκληρωθεί η διάνοιξή της). Η ανάγκη για την ύπαρξη ενός δρόµου που θα συνέδεε ακόµη περισσότερο την πόλη µε τη θάλασσα υπήρχε και στο σχεδιασµό του Ερνέστου Εµπράρ, όταν σχεδίαζε τη Λεωφόρο Νίκης, μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Στα σχέδια του Εµπραρ εµφανίζεται µια επέκταση προς τη θάλασσα που αρχίζει περίπου µισό µέτρο από την επιφάνεια του δρόµου. Σ’ εκείνη την επέκταση ο Εµπράρ οραµατιζόταν τους Θεσσαλονικείς να κάνουν τη βόλτα τους το καλοκαίρι και ν’ απολαµβάνουν τη θάλασσα.

Σήμερα, χωρίς την επέκταση του Εμπράρ, η Λεωφόρος Νίκης αποτελεί έναν από τους επιβαρυμένους άξονες κυκλοφορίας στην πόλη. Μέσω αυτής εξυπηρετείται το μεγαλύτερο μέρος της κίνησης από την Δυτική είσοδο προς τα Ανατολικά, ενώ οι πεζοί μοιράζονται το πλακόστρωτο με έναν ποδηλατόδρομο σε μια αδύνατη συνύπαρξη κυρίως στην διάρκεια του Σαββατοκύριακου και των εποχών με καλό καιρό. Δεν είναι τυχαίο που στη διάρκεια βόλτας άνθρωποι βρέθηκαν στη θάλασσα λόγω του αδιαχώρητου.

Η επέκταση της Παλιάς Παραλίας προς την θάλασσα (από το Λευκό Πύργο μέχρι το Λιμάνι) απασχολεί την πόλη με προτάσεις, μελέτες και διαγωνισμούς από την δεκαετία του 70. Ο τελευταίος προκηρύχτηκε πριν ένα χρόνο με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ). Το αντικείμενο του έργου είναι να διαμορφωθεί πρόταση για έναν προνομιακό χώρο συνάντησης της πόλης με το νερό. Ένας “εξώστης” κοινωνικής επαφής που θα συνδέσει την περιοχή της νέας παραλίας με την Α’ Προβλήτα του λιμανιού.

Μια από τις πιο σοβαρές και απειλητικές συζητήσεις για την παλιά παραλία άνοιξε στις άρχες της δεκαετίας του ενενήντα επί δημαρχίας Σωτήρη Κούβελα και προέβλεπε το μπάζωμα για αρκετά μέτρα του μετώπου της και τη δημιουργία ενός διευρυμένου θαλάσσιου μετώπου με κατασκευές αναψυχής και μαρίνα. Τότε η ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, η οποία σε συνεργασία με Οικολογικές οργανώσεις και φορείς της Θεσσαλονίκης, απέτρεψε το μπάζωμα της παλιάς παραλίας. Έκτοτε οι συζητήσεις ήταν διαρκείς. Από ξύλινα ντεκ μέχρι υποθαλάσσιες.

Νέοι πειραματισμοί και πρόχειρες λύσεις οδηγούν σε νέα αδιέξοδα και σπατάλες.

Λέξεις: Γκανίλα Βικτώρια, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Η σημερινή κατάσταση στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης μπορεί να περιγραφεί με λίγες λέξεις: είναι απλά ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ και ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ για τους πεζούς και τους ποδηλάτες και ΕΧΕΙ ΠΑΨΕΙ ΠΡΟ ΠΟΛΛΟΥ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΩΡΟ ΑΝΑΨΥΧΗΣ των πολιτών.

Οποιοσδήποτε εισέρχεται «στη στενωπό» της παλιάς παραλίας αντιμετωπίζει ακραίες καταστάσεις: – ένα πεζοδρόμιο όπου η διέλευση είναι αδύνατη λόγω διαφόρων εμποδίων – μία αχρηστευμένη λωρίδα κυκλοφορίας της οδού Νίκης, από σταθμευμένα οχήματα «εξυπηρέτησης των καταστημάτων» – έναν ποδηλατόδρομο σχεδόν σε επαφή με τα διερχόμενα οχήματα, προφανώς για ριψοκίνδυνους ποδηλάτες – έναν διάδρομο πλάτους τριών μέτρων (που σε πολλά σημεία του μειώνεται στο 1,5 μέτρο λόγω της ύπαρξης των μικρών αποβαθρών) για φανατικούς πεζούς που αγνοούν το απρόοπτο ενδεχόμενο μιας πτώσης στη θάλασσα.

Το ιστορικό της παλιάς παραλίας παραπέμπει σε περιστατικό βαρύ και ανίατο. Δαπανηρό και στάσιμο. Εδώ και 100 χρόνια διατηρεί το ίδιο πλάτος (των 20 μέτρων) όπως το παρέλαβε ο Εμπράρ από την Οθωμανική Διοίκηση και το παρέδωσε, παρόλο που κατά τον επανασχεδιασμό της πόλης μετά την πυρκαγιά του 1917, πρότεινε την επέκταση του πλάτους της στα 40 μέτρα, πράγμα που για κακή μας τύχη δεν υλοποιήθηκε ποτέ για λόγους οικονομικούς.

Τα μέχρι σήμερα «γιατροσόφια» είναι πολλά: από μεγαλόπνοες αστικές αναπτύξεις μεγάλης κλίμακας συνοδευόμενες από μεγάλου πλάτους μπαζώματα, μέχρι υποθαλάσσιες αρτηρίες συνδυασμένες με υπόγεια παρκινγκ χιλιάδων θέσεων, που όμως δεν κατάφεραν να γιατρέψουν τον ασθενή.

Η θεραπεία όμως εκτός από ακατάλληλη, ήταν και πολύ δαπανηρή. Αλλεπάλληλοι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί με εξαγορές μελετών που πετάχτηκαν στα σκουπίδια, δαπανηρές εργολαβίες όπου οι ανάδοχοι διεκδικούν τεράστιες αποζημιώσεις, χωρίς να κατασκευαστεί τίποτα. Διερωτήθηκε ποτέ κανείς πόσο έχει επιβαρυνθεί το Ελληνικό Δημόσιο;

Και γιατί αντιδρά ο ασθενής σε όλες τις προτεινόμενες θεραπείες; Γιατί δεν θέλει «να του αλλάξουν τα φώτα». Αν είναι να καταστρέψουμε το χαρακτήρα και τη μορφή της παραλίας με απαράδεκτες επεμβάσεις, καλύτερα να παραμείνει όπως είναι «να έχουμε να τη θυμόμαστε», όπως την παραλάβαμε εδώ και πολλά χρόνια από τους γονείς μας, σαν ένα από τα στοιχεία ταυτότητας της πόλης (όπως ο Λευκός Πύργος, η πλατεία Αριστοτέλους κλπ).

Γι’ αυτό και το πρόβλημα «παλιά παραλία» δεν τολμάει να το ακουμπήσει κανείς. Γι αυτό και προτείνονται λύσεις που στοχεύουν πρωτίστως στην ικανοποίηση του κοινού αισθήματος των πολιτών σχετικά με τη διατήρηση του χαρακτήρα της παραλίας και δευτερευόντως σε μία σοβαρή λύση.

Όπως για παράδειγμα ο κυοφορούμενος νέος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός προσπαθεί να παρουσιάσει την προτεινόμενη διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας σαν «δημιουργία ενός εξώστη κοινωνικής επαφής των πολιτών με τη θάλασσα» που θα υλοποιηθεί «με την κατασκευή ενός ελαφρού μεταλλικού καταστρώματος με επένδυση ξυλείας και πλάτος 1015 μέτρων». Πράγμα που σημαίνει «ας το φτιάξουμε τώρα για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και αν δεν μας αρέσει στο μέλλον μπορούμε να το ξηλώσουμε και να το πετάξουμε μαζί με τα χρήματα που δαπανήθηκαν, αφού πρόκειται για μη μόνιμη κατασκευή». Άλλωστε πως μπορεί ένας Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός να δεσμεύει τους μελετητές ως προς την επιλογή των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για τη μικρή αυτή διαπλάτυνση, αν θα έχει μόνιμο ή πρόχειρο χαρακτήρα και τέλος ποιος διασφαλίζει ότι με το ζητούμενο τρόπο κατασκευής δεν θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της παλιάς παραλίας; (σκεφτείτε για παράδειγμα πώς θα φαίνεται το μέτωπο της παραλίας με όλες αυτές τις σιδεροκατασκευές από κάποιον που το αντικρίζει από τη θάλασσα..)

Σήμερα μετά από τις παλινωδίες και τους προβληματισμούς τόσων πολλών ετών, έχουν καταγραφεί και αναλυθεί όλα τα δεδομένα. Όπως ακριβώς και η βούληση της πλειονότητας των πολιτών που δυσανασχετεί για την υφιστάμενη κατάσταση και απαιτεί την εξεύρεση λύσεων.

Πιστεύω ότι όλοι οι φορείς της πόλης, μέσα από μία Δημόσια Διαβούλευση, μπορούν σήμερα να συμφωνήσουν στην μοναδική ίσως αποδεκτή λύση που ικανοποιεί το αίσθημα των πολιτών, δηλαδή: μία μικρή διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας (με το απολύτως αναγκαίο πλάτος) μόνιμου χαρακτήρα, που θα ενσωματώνει και τους μελλοντικούς σταθμούς επιβίβασης της θαλάσσιας συγκοινωνίας και θα διατηρεί τα σημερινά κυκλοφοριακά δεδομένα. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε έναν Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό στον οποίο θα προκριθεί εκείνη η μελέτη που θα καταφέρει να επιτύχει τη διατήρηση του σημερινού χαρακτήρα και φυσιογνωμίας της παραλίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό.