Παραβλέπει η ΕΕ τους κινδύνους μιας ενεργειακής συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν;
Οι σκεπτικιστές προειδοποιούν
Καθώς η ΕΕ μιλάει για «απελευθέρωση» από το ρωσικό φυσικό αέριο για την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, που θα επέλθει με την αύξηση των εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν, οι σκεπτικιστές προειδοποιούν ότι αυτό έχει κόστος: αυξημένη εξάρτηση από μια χώρα που εμπλέκεται σε μια σύγκρουση και έχει πρόσφατο ιστορικό δωροδοκίας και διαφθοράς στην Ευρώπη.
Κατά τα εγκαίνια της διασύνδεσης Ελλάδας-Βουλγαρίας για το φυσικό αέριο το Σάββατο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η σύνδεση, η οποία θα προβλέπει αυξημένες παραδόσεις αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στη Σόφια και την περιοχή, είναι μια «αλλαγή παιχνιδιού» που φέρνει «ελευθερία από τη Ρωσία» στην περιοχή.
Την Παρασκευή, μετά από πρόταση της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας για την αποστολή περισσότερου αζέρικου φυσικού αερίου στην ΕΕ, με κονδύλια της ΕΕ, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν και «Πρόσωπο της Χρονιάς 2012» του Organised Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) δήλωσε: «Είμαι βέβαιος ότι αυτό θα επιτρέψει όχι μόνο στο αζέρικο αέριο να έρθει στη Βουλγαρία αλλά και στην Ευρώπη σε μεγαλύτερες ποσότητες και θα στηρίξει την ενεργειακή ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου στο σύνολό της».
Ωστόσο, οι σκεπτικιστές προειδοποιούν για τους κινδύνους που συνδέονται με την αυξημένη εξάρτηση από μια χώρα που εμπλέκεται σε μια σύγκρουση και ένα πρόσφατο ιστορικό δωροδοκίας και διαφθοράς στην Ευρώπη.
Ασαφής συμφωνία, αυξημένη παρουσία του Αζερμπαϊτζάν
Το Αζερμπαϊτζάν διακινεί σήμερα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως μέσω του TANAP για την Τουρκία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Ιταλία. Ωστόσο, υπάρχουν σχέδια για τον διπλασιασμό αυτής της δυναμικότητας σε 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Παράλληλα, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβακία θέλουν επίσης να προσαρμόσουν τα δίκτυά τους για να εισάγουν αζέρικο αέριο, με την ΕΕ να πληρώνει το λογαριασμό. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό θα αυξήσει σημαντικά την επιρροή και τη δύναμη του Μπακού στην περιοχή.
Η ευρωβουλευτής του τσεχικού κόμματος των Πειρατών Μαρκέτα Γκρεγκόροβα εκφράζει αμφιβολίες για το μνημόνιο εισαγωγής φυσικού αερίου που υπέγραψε η ΕΕ με το Αζερμπαϊτζάν για την αύξηση των εισαγωγών. Σύμφωνα με την ίδια, η ΕΕ θα πρέπει να διδαχθεί από την προηγούμενη εμπειρία της με τη Ρωσία και να μην αυξήσει την εξάρτησή της από δικτατορίες.
Είπε ότι η συμφωνία προβλέπει μακροπρόθεσμη συνεργασία χωρίς χρονικά όρια και της λείπουν οι μηχανισμοί ελέγχου, κάτι που χαρακτηρίζει «επικίνδυνο προηγούμενο»
Επιπλέον, η πολιτικός που είναι με τους Πράσινους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε ότι η παρουσία πολιτικών και πρεσβευτών του Αζερμπαϊτζάν στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο «σίγουρα έχει ενταθεί τις τελευταίες εβδομάδες».
Σε μια συνάντηση μαζί τους, είπε, αντί να συζητήσουν την πρόσφατη κλιμάκωση με την Αρμενία, «προς σοκ μου, ήθελαν να αρχίσουν να ασχολούνται με το φυσικό αέριο και την ενίσχυση της συνεργασίας».
«Τους ξεκαθάρισα ότι όσο χύνουν αίμα, δεν με ενδιαφέρει τι μνημόνια συνεργασίας υπογράφουν με την Επιτροπή. Δεν θα τύχουν αυτόματης αποδοχής στο Κοινοβούλιο», δήλωσε στη EURACTIV σχετικά με τη συνεχιζόμενη σύγκρουση με την Αρμενία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν απάντησε στο αίτημα της EURACTIV Τσεχίας για σχόλια σχετικά με την έλλειψη μηχανισμών ελέγχου στη συμφωνία με τη χώρα του Νοτίου Καυκάσου μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, όταν ρωτήθηκε αν η ΕΕ θα διαθέτει συγκεκριμένο μηχανισμό για να διασφαλίσει ότι η αυξημένη ροή χρημάτων της ΕΕ προς το Αζερμπαϊτζάν δεν θα χρησιμοποιηθεί για συγκρούσεις ή παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε: «Η ΕΕ δεν ασκεί έλεγχο στις δαπάνες των εμπορικών εσόδων της τρίτης χώρας από νόμιμες εμπορικές επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου με τα κράτη μέλη της ΕΕ.»
Η Φιντάνκα ΜακΓκράθ, επικεφαλής του στρατηγικού τομέα στο Bankwatch, δήλωσε στη EURACTIV: «Πρέπει να αμφισβητηθεί η σοφία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κυβερνήσεων της ΕΕ όταν αντικαθιστούν την εξάρτησή τους από το καταπιεστικό και πολεμοχαρές καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν με την αυξανόμενη εξάρτηση από το αυταρχικό και πολεμοχαρές Αζερμπαϊτζάν».
Η οργάνωση σημείωσε επίσης ότι το αζέρικο φυσικό αέριο δεν αποτελεί πραγματική εναλλακτική λύση στο ρωσικό λόγω των δεσμών με τη Lukoil, η οποία εξορύσσει φυσικό αέριο στη χώρα και έχει διάφορα συμφέροντα στον τομέα του φυσικού αερίου της.
Ιστορικό διαφθοράς
Πολλά έχουν ειπωθεί για τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπάρχουν στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά ελάχιστα έχουν γραφτεί στη στήλη για τον κίνδυνο διαφθοράς, όχι μόνο στη χώρα αλλά και στην ΕΕ.
Το 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια συμφωνία μεταξύ της Μάλτας και του Αζερμπαϊτζάν που θα έβλεπε τους Μαλτέζους φορολογούμενους να χάνουν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο, σύμφωνα με μια δόση εγγράφων που διέρρευσε και δόθηκε στην ερευνητική δημοσιογράφο Δάφνη Καρουάνα Γκαλιζία, η οποία στη συνέχεια δολοφονήθηκε πριν προλάβει να τη δημοσιεύσει.
Η συμφωνία που ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο ευρώ θα έβλεπε τη Μάλτα να εισάγει φυσικό αέριο από την κρατική εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν SOCAR, για τα επόμενα δέκα χρόνια, με κόστος διπλάσιο της τιμής της αγοράς. Η SOCAR θα αγόραζε φυσικό αέριο από τη Shell για 113 εκατ. δολάρια πριν το πουλήσει στην κοινοπραξία Electrogas (στην οποία περιλαμβάνεται επίσης η SOCAR) για 153 εκατ. δολάρια, ενώ θα αποκόμιζε κέρδος 40 εκατ. δολάρια. Η κοινοπραξία Electrogas θα το πωλούσε στη συνέχεια στην Enemalta, η οποία προμηθεύει νοικοκυριά και επιχειρήσεις στο μικρό κράτος-μέλος της ΕΕ.
Η κοινοπραξία Electrogas περιλαμβάνει μια εταιρεία που ανήκει στον Γιόργκεν Φένεχ, ο οποίος δικάζεται επί του παρόντος για την εντολή δολοφονίας της Καρουάνα Γκαλιζία το 2017. Επιπλέον, η αστυνομία της Μάλτας και ο γιος της δημοσιογράφου, Μάθιου, πιστεύουν ότι το κίνητρο της δολοφονίας της συνδέεται με την έρευνά της για τον σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και τη συμφωνία.
Η συμφωνία συνήφθη το 2014, όταν η SOCAR είχε μηδενική εμπειρία στην παραγωγή ή την εμπορία υγροποιημένου φυσικού αερίου και στη συνέχεια καταγγέλθηκε από την Εθνική Ελεγκτική Υπηρεσία της Μάλτας για παρατυπίες, σημαντικούς κινδύνους και έλλειψη ελέγχων απάτης, δωροδοκίας και διαφθοράς.
Η «σκοτεινή» συμφωνία για το αζέρικο φυσικό αέριο καταδικάστηκε επίσης από μια αξιολόγηση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ) που συντάχθηκε από τον ειδικό εισηγητή Πιέτερ Όμτζιγκτ, ο οποίος εξέταζε τη δολοφονία της Καρουάνα Γκαλιζία. Η έκθεσή του σημείωσε ότι «τα γεγονότα έχουν δημιουργήσει εκτεταμένες υποψίες για διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος» και ότι κυβερνητικοί αξιωματούχοι «συνέβαλαν» στη διευθέτηση ορισμένων μερών για να επωφεληθούν παράνομα από τη συμφωνία.
Σχετικά με την είδηση της συμφωνίας ΕΕ-Αζερμπαϊτζάν, το Ίδρυμα Daphne Caruana Galizia δήλωσε στο The Shift News: «Η απόφαση της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και στη συνέχεια να υπογράψει μια συμφωνία με ένα άλλο κράτος που διοικείται από έναν κλεπτοκράτη είναι αμφισβητήσιμη, καθώς εν μέρει αντικαθιστά την ενεργειακή εξάρτηση από ένα κλεπτοκρατικό κράτος με μια μακροπρόθεσμη εξάρτηση από ένα άλλο».
Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της Μάλτας Ρομπέρτα Μέτσολα είχε επίσης δηλώσει προηγουμένως στο Lovin Malta ότι η ΕΕ θα πρέπει να αποφεύγει τα αυταρχικά καθεστώτα όταν αναζητά εταίρους για το φυσικό αέριο.
Δωροδοκία πολιτικών της ΕΕ από το Αζερμπαϊτζάν
Όμως, το ιστορικό της διαφθοράς του Αζερμπαϊτζάν στις συμφωνίες της ΕΕ για το φυσικό αέριο πρέπει επίσης να εξεταστεί μέσα από το πλαίσιο της έρευνας του 2017, το Αζερμπαϊτζάν Laundromat. Το OCCRP, σε συνεργασία με πολλά ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης, αποκάλυψε ότι μεταξύ 2012-2014, η κυβέρνηση στο Μπακού διοχέτευσε σχεδόν 3 δισεκατομμύρια δολάρια για να ξεπλύνει τη φήμη της και να εξαγοράσει υποστήριξη στην Ευρώπη.
Οι πολιτικοί που βρέθηκαν να έχουν διαφθαρεί από το σύστημα αφορούσαν πολιτικούς από τη Γερμανία, τη Σλοβενία, τη Βουλγαρία, το Βέλγιο, την Ιταλία, τη Δανία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, το Ηνωμένο Βασίλειο, προσωπικότητες της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης και, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, την UNESCO. Τα χρήματα ανακατεύτηκαν επίσης μεταξύ αθλητικών αστέρων, δημοσιογράφων, μουσικών και μεγιστάνων των μέσων ενημέρωσης.
Πίσω στο 2017, η ΜΚΟ Bankwatch καταδίκασε την ΕΕ για τους αυξανόμενους επιχειρηματικούς δεσμούς της με το Μπακού σε σχέση με το σκάνδαλο. Συγκεκριμένα, επεσήμαναν τον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, ένα κοινό έργο στο οποίο δανείστηκε ποσό ρεκόρ χρημάτων της ΕΕ, με βασικό μέτοχο τη SOCAR.
Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου, ο οποίος αποτελείται από το κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz 2 του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία, μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη πρώτα μέσω του αγωγού φυσικού αερίου του Νότιου Καυκάσου, στη συνέχεια μέσω του Δια-Ανατολικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (TANAP) και στην Ελλάδα μέσω του Δια-Αδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (TAP). Το σύστημα αγωγών φυσικού αερίου τέθηκε σε πλήρη λειτουργία στις 31 Δεκεμβρίου 2020.
Το έργο θεωρείται βασικό στοιχείο για τη μείωση των ρωσικών προμηθειών στην περιοχή, οι οποίες θα αντικατασταθούν από αζέρικο αέριο μέσω αγωγού και υγροποιημένο φυσικό αέριο μέσω τερματικών σταθμών στην Τουρκία και την Ελλάδα.
Από την 1η Οκτωβρίου, η Βουλγαρία και η Ελλάδα ξεκίνησαν τη λειτουργία μιας νέας σύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ των δύο χωρών με χωρητικότητα 3 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, εκ των οποίων το ένα τρίτο είναι αζέρικο αέριο. Μέσω συνδέσμων στην περιοχή, η Ρουμανία και η Ελλάδα εξετάζουν επίσης την αύξηση των εισαγωγών. Παράλληλα, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία ενδιαφέρονται επίσης, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσαν σύντομα να γίνουν πελάτες του Μπακού.
Ενώ πολλές χώρες που προμηθεύουν φυσικό αέριο έχουν σχετικά μητρώα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, λίγες έχουν τόσο μεγάλο ποινικό μητρώο, συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατων δωροδοκιών δισεκατομμυρίων δολαρίων και παράνομων πιέσεων σε πολιτικούς της ΕΕ και ενός σκανδάλου διαφθοράς σε ένα κράτος μέλος που συνδέεται με τη δολοφονία ενός δημοσιογράφου.
Η ανάγκη να διατηρηθεί η Ευρώπη ζεστή αυτόν τον χειμώνα είναι μεγάλη, αλλά το κόστος αυτού σε σχέση με τον κίνδυνο διαφθοράς και τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προειδοποιούν οι παρατηρητές, αυξάνεται συνεχώς.
