Ένας νέος σχολικός κήπος γέννημα δύο φοιτητριών του ΑΠΘ

Λέξεις: Ελπίδα Γιαννάκου, Δανάη Ταμιωλάκη, φοιτήτριες της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ

Ένας νέος σχολικός κήπος γεννήθηκε πρόσφατα στο 31ο Δημοτικό σχολείο, ο οποίος προέκυψε ως συνέργεια του σχολείου και της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ.

Το 31ο Δημοτικό Σχολείο των 40 Εκκλησιών Θεσσαλονίκης θέλησε να αναπτύξει περαιτέρω το πρόγραμμα σπουδών του και για αυτό το λόγο επιδιώχθηκε η δημιουργία σχολικού κήπου μέσα στα όρια του υφιστάμενου χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, κατά το Φεβρουάριο-Μάρτιο 2017 διοργανώθηκε από τον επισκέπτη καθηγητή στο ΑΠΘ κ. Holm Kleinmann, φοιτητικός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ο οποίος είχε στόχο την εύρεση μιας ολοκληρωμένης αρχιτεκτονικής πρότασης για τη δημιουργία και κατασκευή ενός σχολικού κήπου με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Οι προτάσεις έπρεπε να εντοπίζονται στην αυλή του νηπιαγωγείου και στην αυλή του δημοτικού.

Στις απαιτήσεις του διαγωνισμού ήταν ο κήπος να γίνεται κατανοητός ως τόπος μάθησης, που εντείνει την επαφή με τη φύση και τις διαδικασίες κοινωνικοποίησης και να εντοπίζεται τόσο στην αυλή του δημοτικού σχολείου (περιοχή 2) όσο και στον ελεύθερο χώρο του νηπιαγωγείου (περιοχή 1). Επίσης, το 31ο Δημοτικό Σχολείο είχε ανάγκη από στοιχεία σκίασης, κυρίως κατά τη διάρκεια των σχολικών διαλλειμάτων, όπου οι μαθητές κινούνται στον εξωτερικό χώρο. Οι προτάσεις και για τους δύο χώρους έπρεπε να βασίζονται σε μια πειστική κεντρική ιδέα όσον αφορά στις αρχιτεκτονικές ποιότητες και να λαμβάνουν υπ’ όψη τις απαιτήσεις κατασκευής και συντήρησης, το κόστος και να επιλύουν τον τρόπο λειτουργίας του κήπου κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών.

Ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε αναδεικνύοντας ως νικητήρια την πρόταση δύο φοιτητριών, των Γιαννάκου Ελπίδα και Ταμιωλάκη Δανάη, για την περιοχή που αφορά τον κήπο του δημοτικού (περιοχή 2).

Βασικός στόχος της πρότασης, είναι η δημιουργία ενός συνολικού συστήματος/δικτύου που επιδιώκει την επαφή των παιδιών με όσο το δυνατόν περισσότερες διαδικασίες της φύσης και τη συνειδητοποίηση του αέναου κύκλου της. Η υφιστάμενη τμηματοποίηση του χώρου της αυλής του σχολείου σε ανισόπεδα επίπεδα και χώρους διαφορετικών αισθήσεων λειτουργεί ως το έναυσμα για τη δημιουργία ενός ‘σεναρίου’ με βάση το οποίο θα οργανωθεί ο κήπος. Σε αυτό, πρωταγωνιστούν έξι ‘επεισόδια’ της φύσης στα οποία οι μαθητές εμπλέκονται περισσότερο ή λιγότερο, συνειδητά ή ασυνείδητα ανάλογα με την ηλικία τους.

• περιοχή 1 (νηπιαγωγείο)

Στο χώρο διαλείμματος του νηπιαγωγείου τα επεισόδια της φύσης δεν διαχωρίζονται σαφώς, αλλά εμφανίζονται άναρχα εντείνοντας τις προοπτικές φυγές του υφιστάμενου χώρου. Επιδιώκεται η διατήρηση του αισθήματος του περίκλειστου και προστατευμένου χώρου. Ωστόσο, το αίσθημα αυτό προκύπτει πλέον από τις προτεινόμενες φυτεύσεις και κατασκευές, οι οποίες σχεδιάζονται στα μέτρα των μικρότερων μαθητών.

Έτσι, ο υφιστάμενος κάναβος του δαπέδου αποκτάει υπόσταση σε ύψος μέσω ξύλινων κατασκευών (καθίσματα, ζαρντινιέρες, δοχεία υλικών, στεγάσεις) και γεννώνται έντονα αισθητηριακά ερεθίσματα λόγω των διαφορετικών υφών και φυτεύσεων. Οι φυτεύσεις είναι πολυετείς και ο μαθητής δεν εμπλέκεται στην συντήρηση τους.

• περιοχή 2 (δημοτικό)

Ο κήπος προκύπτει ως μια αλυσίδα διαδικασιών, κάθε κρίκος της οποίας αντιστοιχεί σε μια τάξη και το αποτέλεσμα (είτε νοητό είτε απτό) κάθε κρίκου/χρονιάς έρχεται να λειτουργήσει ως έναυσμα/ αφορμή της διαδικασίας που ξεκινά την επόμενη χρονιά. Κάθε τάξη ανάλογα με τις δυνατότητές της εμπλέκεται σε μια ολοκληρωμένη δραστηριότητα, η οποία σχετίζεται κάθε φορά περισσότερο ή λιγότερο με το φυτικό και το ζωικό περιβάλλον. Οι δραστηριότητες αυτές που διαδέχονται η μία την άλλη, κορυφώνονται στην τελευταία τάξη όπου ο κήπος επεκτείνεται νοητά και πρακτικά στο προσκείμενο δάσος με μια “γιορτή” της φύσης- την μεταφύτευση δενδρυλλίων. Το προσωπικό στοιχείο είναι έντονο σε κάθε τάξη καθώς ο μαθητής είναι υπεύθυνος κάθε χρονιά για το δικό του φυτό/φωλιά/μικρό δέντρο και εμπλέκεται ενεργά στην διατήρηση του κήπου.

Σχεδιαστικά επιλέγεται η χωροθέτηση 6+1 βασικών χώρων, οι οποίοι οριοθετούν στο χώρο τα βασικά επεισόδια της φύσης, που ορίζονται ως εξής:

_η πρώτη επαφή, ανθόκηπος (Α’ δημοτικού)

_ γίνομαι κομμάτι της αλυσίδας, κήπος μυρωδικών και κατανάλωση τους (Β δημοτικού)

_η αξία της αποσύνθεσης, διαχείριση κομποστοποιητή και δημιουργία φωλιών από τους μαθητές που θα προσελκύουν έντομα (Γ’ δημοτικού)

_ξεκινώντας ξανά, δασικό φυτώριο πεύκων με χρήση εδαφικού υλικού από τον περσινό κομποστοποιητή (Δ’ δημοτικού)

_μοιράζομαι, λαχανόκηπος και φροντίδα του μικρού δέντρου από το περσινό φυτώριο

(Ε’ δημοτικού)

_δίνω πίσω, ταΐστρες και φωλιές πουλιών/ δενδροφύτευση των πεύκων που μεγάλωσαν (Στ’ δημοτικού)

Οι χώροι των 6 επεισοδίων ορίζονται με την δημιουργία τετραγώνων που επικαλύπτονται, ενώ αντιστοιχίζονται σε μια τάξη το καθένα. Κάθε τετράγωνο διαμορφώνει ένα ισόπεδο επίπεδο, το οποίο ανυψώνεται σε σχέση με την υπάρχουσα κλίση του εδάφους και διαθέτει παρουσία στην 3η διάσταση με κατασκευές που δημιουργούν την ψευδαίσθηση του “κλειστού” κύβου. Η αλυσίδα ολοκληρώνεται με ένα έβδομο τετράγωνο, την υπαίθρια τάξη, έναν χώρο συγκέντρωσης που αντιπαραβάλλεται με το δάσος.

Έτσι, τον Αύγουστο του 2017, χάρη στη χρηματοδότηση από τους φορείς Rotary Club Oldenburg (Germany), Heinrich Böll Stifung, Germany, Thessaloniki Branch και από την οικογένεια του κ. Holm Kleinmann καθώς και την εθελοντική εργασία προπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών τόσο από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ όσο και από τα πανεπιστήμια Jade Hochschule (Oldenburg, Germany) – University of Applied Science Hochschule Osnabrück (Osnabrück, Germany) στο πλαίσιο ενός workshop κατασκευής που πραγματοποιήθηκε την εβδομάδα 28.08 έως 03.09.2017, υλοποιήθηκε ένα τμήμα της νικητήριας πρότασης, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Holm Kleinmann και τη συνεργασία των φοιτητριών Γιαννάκου Ελπίδα και Ταμιωλάκη Δανάη.

Ο σχολικός κήπος είναι τώρα λοιπόν έτοιμος και στο επόμενο διάστημα αναμένεται να αποτελέσει έναυσμα για δημιουργικές δράσεις μέσα και έξω από το σχολείο.