A Sea Change: Το MOMus στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Creative Europe με θέμα τη θάλασσα

Σε ένα πολύμορφο διεθνές πρόγραμμα με θέμα τη θάλασσα και τον τρόπο με τον οποίο επιδρά πάνω μας, συμμετείχε το MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών με απόλυτη επιτυχία. Στο σημαντικό εγχείρημα συμμετείχαν ακόμη φορείς και από άλλες χώρες της Μεσογείου και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό.

Όσα έγιναν γνωστά μετά το τέλος του προγράμματος είναι, επίσης, πολύ ενδιαφέροντα.

Μια θάλασσα μάς ενώνει. Και ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, που επενδύει σε αμιγώς δημιουργικές δράσεις και παραγωγικές σχέσεις, το Creative Europe.

Από το 2022 έως και το 2024, τέσσερις δημιουργικοί φορείς παραθαλάσσιων, τουριστικών πόλεων της Μεσογείου, ένωσαν τις ερευνητικές τους ανησυχίες και συγκρότησαν το πολύμορφο διεθνές πρόγραμμα A Sea Change, ένα έργο διεθνούς συνεργασίας μεταξύ τoυ KONTEJNER (Κροατία), του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών (Ελλάδα), του NeMe (Κύπρος) και του Quo Artis (Ισπανία). 

Ξεκινώντας από τον Ιούνιο του 2022, το A Sea Change είναι ένα project που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και επικεντρώνεται στην προώθηση της δημιουργικής καινοτομίας γύρω από τις πρακτικές της Γαλάζιας Οικονομίας μέσω διεπιστημονικών και ενδιάμεσων τεχνών, καθώς και καλλιτεχνικής και επιμελητικής έρευνας. 

Οι δραστηριότητες του A Sea Change (εργαστήρια, καλλιτεχνικά residencies, δημόσια προγράμματα, προβολές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες) επιχείρησαν να προωθήσουν αλλαγές στα τοπικά περιβάλλοντα και να παράξουν νέα έργα τέχνης και διεπιστημονικές συνεργασίες για την οικοδόμηση μιας πιο βιώσιμης, ποικιλόμορφης και συμπεριληπτικής Μεσογείου. 

Οι στόχοι του προγράμματος και των δράσεων: 

• Προτάσεις νέων και βιώσιμων πολιτιστικών πρακτικών στις παράκτιες κοινότητες.
• Εκπαίδευση και ενίσχυση των ικανοτήτων των εμπλεκόμενων πολιτιστικών παραγόντων και των τοπικών πολιτών.
• Προώθηση κρίσιμων πρακτικών και καινοτομιών στις παράκτιες οικονομίες.

«Τα εργαστήρια του A Sea Change που πραγματοποίησε το MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών αποτέλεσαν μια πολύμορφη δράση πληροφόρησης, εκπαίδευσης, μια δυναμική πλατφόρμα τριών public projects, που ανυπομονούσαμε να δούμε τις λειτουργίες και τις δυνατότητές τους. Καλλιτεχνικό βλέμμα, τουριστικό προϊόν, η καθημερινότητα του λιμανιού: οι τρεις άξονες, μέσω της φωτογραφίας, του product design και της αρχιτεκτονικής/χαρτογράφησης αντίστοιχα, που όρισαν όσα επιλέξαμε να λάβουν χώρα στο MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών μέσω του προγράμματος. Με στόχο τη συμπερίληψη, τη δημιουργία, την εκπαίδευση, χωρίς αισθητικούς, θεματικούς ή εννοιολογικούς περιορισμούς. Με πλήρη συναίσθηση και αντίληψη ότι κάθε ερευνητικό project και κάθε εργαστήριο επιχειρεί να εμβαθύνει σε πτυχές και όψεις ενός τόπου που σήμερα αλλάζει κοινωνικά και περιβαλλοντικά, ρυθμικά και ταχύτατα, που αναζητά στρατηγικές και προσαρμόζει τακτικές. 

Για όλους τους παραπάνω λόγους διοργανώθηκαν τα τρία αυτά εργαστήρια του προγράμματος A Sea Change και παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικότερα το σκεπτικό και η μεθοδολογία τους, από τους ανθρώπους που τα πραγματοποίησαν και είχαν την πληρέστερη εμπειρία τους. Και τους ευχαριστούμε.»

Αρετή Λεοπούλου, Ιστορικός της τέχνης, επιμελήτρια MOMus – Επικεφαλής του προγράμματος A Sea Change για το MOMus

«[..] Η συμβολή του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus) στο πρόγραμμα Sea Change δεν στόχευσε στην ανάδειξη της αμιγώς εικαστικής καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από εκθέσεις, οι οποίες διασταλτικά θα μπορούσαν να φέρουν ξανά εικόνες της κυρίαρχης μεσογειακής μυθολογίας ή της ιστορικότητας της Μεσογείου. Αντίθετα, στόχευσε να συνδυάσει πρακτικές, ανθρώπους, ειδικότητες, ιδέες και προσεγγίσεις και να δημιουργήσει πιο αποκεντρωμένες αφηγήσεις. Μέσα από τη φωτογραφία, το design και τη μη συμβατική χαρτογράφηση, σε  ευρύτερες περιοχές που βρίσκονται σε συσχετισμό με θαλάσσιους σχηματισμούς, στο κέντρο, αλλά και την περιφέρεια της πόλης της Θεσσαλονίκης, στη «σκηνή» επομένως, αλλά και στο «παρασκήνιό» της, οι τρεις εργαστηριακού χαρακτήρα παρεμβάσεις επιχείρησαν να μετατοπίσουν το βλέμμα: προς τόπους, γεωγραφικούς, αλλά κυρίως νοητικούς και ψυχικούς, όπου η κλίμακα είναι μικρότερη, εστιασμένη στον ανθρώπινο παράγοντα και ταυτόχρονα πιο ρευστή, στη γκρίζα εκείνη ζώνη όπου οι πολιτικές μοιάζουν εξαφανισμένες. Σ’ αυτό τον ενδιάμεσο χώρο, η εκ νέου διερεύνηση του τοπίου σε όλες του τις διαστάσεις αποδείχτηκε γόνιμη και δυνητικά πλούσια. Σ’ αυτή τη δυνητικότητα κρύβεται και η δυναμική του και ταυτόχρονα η δυναμική μιας βιωσιμότητας που βρίσκεται πέρα από τα πολιτικά ευχολόγια. Δίπλα στους εμπνευσμένους εταίρους και συνεργάτες του προγράμματος Sea Change, η Θεσσαλονίκη μπορεί να μοιραστεί ελπίδα.»

Θούλη Μισιρλόγλου, Καλλιτεχνική διευθύντρια MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Επικεφαλής του προγράμματος A Sea Change για το MOMus 

ΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ (2023-2024)

• Φωτογραφικό εργαστήριο The Sea Beyond (its Aesthetics) – Απρίλιος 2023

Tο φωτογραφικό σεμινάριο The Sea Beyond (its Aesthetics) διεξάχθηκε στις εγκαταστάσεις του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών μεταξύ 25 και 29 Απριλίου 2023.

Οι φωτογράφοι Στράτος Καλαφάτης και Λία Ναλμπαντίδου συνεργάστηκαν με μια ομάδα νεώτερων φωτογράφων για την παραγωγή πρωτότυπου φωτογραφικού έργου.

Οι συμμετέχοντες/συμμετέχουσες του σεμιναρίου, επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφοι (αυτοδίδακτοι και μη), καλλιτέχνες – απόφοιτοι/ες σχολών καλών τεχνών και επιστήμονες προερχόμενοι/ες από διαφορετικά επιστημονικά πεδία και ηλικίες, με μικρότερη ή μεγαλύτερη φωτογραφική εμπειρία, συνέβαλλαν στη δημιουργία μιας πολυφωνικής, διακαλλιτεχνικής – διεπιστημονικής ομάδας ανταλλαγής γόνιμων πληροφοριών και ιδεών

Επικεφαλής εργαστηρίου: Στράτος Καλαφάτης, Λία Ναλμπαντίδου

18 συμμετέχουσες-οντες: Άνια Βουλούδη, Σοφία Δαρμουσλή, Νίκος Καπετάνιος, Ανδρέας Κατσάκος, Έλενα Μαρίνου, Άγγελος Μπαράι, Βασίλης Νεμπεγλεριώτης, Σταύρος Νταγιούκλας, Σπύρος Παλούκης, Μιράντα Παπαδοπούλου, Παναγιώτης Παππάς, Αριάδνη Πεδιωτάκη, Ιόλη Ραγκούση, Μένη Σεϊρίδου, Δέσποινα Τασούδη, Στέφανος Τσακίρης, Οδυσσέας Τσομπάνογλου, Δημήτρης Χατζάρας

• Εργαστήριο design Mass Souvenirs – Ιούλιος 2023

To εργαστήριο Mass Souvenirs επικεντρώθηκε στην καινοτομία και τον πειραματισμό στον τομέα του βιομηχανικού σχεδιασμού, των τεχνών και της χειροτεχνίας και της δια-τομεακής συνεργασίας με τον ιδιωτικό και δημόσιο επιχειρηματικό τομέα. Το πρόγραμμα επιχείρησε να συνδέσει ζητήματα μαζικού τουρισμού και οικολογίας με πρακτικές τοπικής ταυτότητας και παραγωγής και διαμόρφωσης μνήμης.

Τα τουριστικά σουβενίρ ως φορείς μνήμης αποτέλεσαν την βάση του εργαστηρίου και της παραγωγής πρωτοτύπων με κύριο στόχο την καινοτομία σχεδιαστικών και καλλιτεχνικών πρακτικών που έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν σε υψηλής ποιότητας και ανταγωνιστικά προς την αγορά προϊόντα που παράγονται σε συνεργασία καλλιτεχνών με τον επιχειρηματικό τομέα.

Οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο επιλέχτηκαν βάσει φακέλου που κατέθεσαν, όπου αξιολογήθηκαν οι ικανότητες και εμπειρία τους. Η επιτροπή επέλεξε τους συμμετέχοντες με στόχο να υπάρξει το ευρύτερο δυνατόν φάσμα καλλιτεχνικών και άλλων δεξιοτήτων στην τελική ομάδα.

Η επιλογή αυτή φάνηκε να βοήθησε πολύ κατά την διάρκεια του εργαστηρίου, μιας και η διάδραση αλλά και η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών μεταξύ τους ήταν μεγάλη. Τα προϊόντα που σχεδιάστηκαν ήταν πολύ ευρηματικά ως ιδέες-σχεδιαστικές προτάσεις και άρτια ως τελικά πρωτότυπα.

Επικεφαλής εργαστηρίου: Θανάσης Μπάμπαλης, Γιώργος Γιαννικόπουλος, Γιώργος Μπόσνας

15 συμμετέχουσες-οντες: Γιώργος Ανδριώτης, Κατερίνα Βλαχοπούλου, Ιωάννα Ζιούτα, Παρασκευή Κοκολάκη, Αναστασία Μαυροματίδου, Γιώργος Μικρού, Αφροδίτη Μιχαηλίδου, Χρύσα Παναγιωτίδου, Γιάννα Πιλιτσίδου, Γιάννα Πώλα, Ιωάννα Φωκά, Χριστίνα Θάλασσα, Στέλλα Παπαϊωάννου, Αλεξάνδρα Τύπου, Όλγα Χατζηιακώβου

• Αρχιτεκτονικό εργαστήριο Post-Platform: ανιχνεύοντας το αθέατο, ιχνογραφώντας το επερχόμενο – Οκτώβριος 2023-Μάρτιος 2024

Το Post Platform ήταν ένα εργαστήριο τέχνης και αρχιτεκτονικής. Στο εργαστήριο  συμμετείχαν φοιτητές του 5ου κύκλου του μεταπτυχιακού προγράμματος «Σχεδιασμός Αιχμής: Καινοτομία και Διεπιστημονικότητα στο Σχεδιασμό» της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ.

Το πρόγραμμα επικεντρώθηκε στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης της Θεσσαλονίκης και αποτέλεσε μέρος του προγράμματος διδασκαλίας του μεταπτυχιακού προγράμματος, στρέφοντας την προσοχή του στην Προβλήτα Α’ του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, που μπορεί να γίνει αντιληπτή και να βιωθεί ως μια πλατφόρμα μεταφοράς, μια μεταλλασσόμενη χωρική και χρονική επιφάνεια, ως μεταβατική ή ενδιάμεση ζώνη, ως θεματικό πάρκο, ως ετεροτοπία, ως σκηνικό, ως επαυξημένος χώρος, ως πραγματικό και εικονικό πεδίο ταυτόχρονα.  

Παρουσιάσεις εργαστηρίου

Mέρος 1ο στη Θεσσαλονίκη: MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, 11-14.01.2023

Μέρος 2ο στη Βαρκελώνη: Quo Artis – Art & Science Foundation, 7.03-30.03.2024

Επικεφαλής εργαστηρίου: Νάντια Καλαρά, Εικαστικός, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών ΑΠΘ

9 συμμετέχουσες-οντες: Χρήστος Γεροθόδωρος, Αριστείδης Γεωργιάδης,  Θεοχάρης Δόσπρας, Ευθυμία Καντούρου, Χρύσα Κουλίνα, Μαρία Νάντσου, Ολυμπία Ναζαρίδου, Αθηνά Τάσιου, Μαρίνα Χατζητουλούση