10 βιβλία για να διαβάσουμε και να κάνουμε δώρο αυτά τα Χριστούγεννα

Διανύοντας τον τελευταίο μήνα του χρόνου, επιλέγουμε τα βιβλία που θα διαβάσουμε αποχαιρετώντας το 2024 και υποδέχοντας τον καινούριο, προσθέτοντας στις βιβλιοθήκες μας μερικές (ακόμα) σημαντικές εκδόσεις.

Άλλωστε τι είναι οι γιορτές χωρίς μερικά καλά βιβλία στη τσάντα μας και άλλα τόσα στα πακέτα δώρων για τους δικούς μας ανθρώπους;

Η ΛΟΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ | Shirley Jackson (Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 360)

Ένα βιβλίο γεμάτο ιστορίες, διηγήματα στα οποία αποκαλύπτεται το λογοτεχνικό εύρος της συγκλονιστικής Αμερικανίδας συγγραφέα Shirley Jackson, που ξέρει πώς να παίζει μαεστρικά με το αλλόκοτο, το φρικιαστικό αλλά και το αστείο, μιας παραμυθούς που το ταλέντο της «στοιχειώνει» τη λογοτεχνία μέχρι και σήμερα.

Όπως αναφέρει ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης που κάνει τη μετάφραση του βιβλίου, «Οι εξηγήσεις αποφεύγονται, ιδίως όσον αφορά το παράδοξο στοιχείο η Jackson δεν προσπαθεί να αναλύσει παρά μονάχα να ανιχνεύσει τον τρόπο με τον οποίο το ανοίκειο αλληλεπιδρά με το άτομο και το κοινωνικό σύνολο, για να δημιουργήσει γραμμές φυγής, αφορμές για αποξενώσεις των εμπλεκομένων από τη ληθαργική επήρεια του γνώριμου».

ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ | Claire Keegan (Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 296)

Η εκδίκηση μιας αδερφής. Ένας ερωτευμένος γιατρός. Ένα κορίτσι που αγνοείται. Μια εκπληκτική αλληλουχία ιστοριών, μία από τις πιο προικισμένς συγγραφείς μας φωτίζει την ανθρώπινη λαχτάρα και το σφάλμα σε όλη της την ποικιλία. Δεκαπέντε ιστορίες που κινούνται από τη βάναυση, δύσκολη επαρχιώτικη ζωή στην Ιρλανδία μέχρι το καυτό τοπίο του αμερικάνικου νότου. Η πολυβραβευμένη Keegan διερευνά έναν κόσμο όπου τα όνειρα, η μνήμη και η τύχη έχουν συντριπτικές συνέπειες για όλους. Η γραφή της, συχνά σκοτεινή, υπαινικτική και ατμοσφαιρική, κάνει τον αναγνώστη να νιώθει πως κάτι βαρυσήμαντο παραμονεύει σε κάθε μία από αυτές τις σμιλεμένες ιστορίες. Συγκινητικό, χάρη στη χαμηλόφωνη έντασή του, το βραβευμένο αυτό βιβλίο αποτελεί ένα σπάνιο, εντυπωσιακό δείγμα γραφής.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ | Ραϋμόνδος Αλβανός (Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 200)

Γιατί είναι χρήσιμη η Ιστορία; Τι συνέβη κατά τη δεκαετία του ‘40 και γιατί οι δύο αντίθετες πολιτικές παρατάξεις του Εμφυλίου κλιμάκωσαν την  αντιπαράθεσή τους που εξελίχθηκε σε ένοπλη και αιματηρή σύγκρουση; Πώς νοηματοδοτούσαν την τότε πραγματικότητα και πώς αντιλαμβάνονταν τους αντιπάλους τους; Πώς ο Εμφύλιος επηρεάζει σήμερα εμάς και τους άλλους γύρω μας;

Αυτό το βιβλίο είναι ένα ταξίδι σε ένα δύσκολο παρελθόν με συγκρουόμενες μνήμες που αντιστοιχούν σε συγκρουόμενες ταυτότητες. Είναι μια προσπάθεια αφήγησης με απλό τρόπο τόσο των βασικών γεγονότων (για τα οποία δεν υπάρχει αμφισβήτηση από καμία πλευρά ότι έγιναν) όσο και των διαφορετικών ερμηνειών τους. Ταυτόχρονα είναι μια πρόσκληση αναστοχασμού, ενδοσκόπησης και κριτικής ανάλυσης των βεβαιοτήτων και των εικόνων που έχουμε τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους.

ΤΟ ΜΕΛΑΝΩΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ | Βασίλης Κ. Φούσκας (Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 168)

Το βιβλίο είναι ένα ιστορικό εγχειρίδιο για το Κυπριακό που βλέπει την ιστορία πέραν από την πεπατημένη. Αναδεικνύει πτυχές που παραμένουν καλά κρυμμένες από το βαθύ κράτος των Αθηνών. Ο Φούσκας με το βιβλίο του στέκεται απέναντι σε μια διαχρονική αφήγηση, βολική και με πολλά ερωτήματα να αιωρούνται. Μια αφήγηση που μόνο το κατεστημένο και τα μεγάλα συμφέροντα εξυπηρετεί. Ο ρόλος του Καραμανλή και του Αβέρωφ είναι γνωστός, αλλά σκοπίμως δεν αναφέρεται, δεν αναδεικνύεται. Η καταστροφή της Κύπρου, ο βίαιος διαμελισμός της, είναι αποτέλεσμα των σχεδιασμών του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Τουρκίας. Σε αυτούς τους σχεδιασμούς συναίνεσε και το πολιτικό κατεστημένο της Αθήνας. Το έγκλημα ανέλαβε να διαπράξει η ξενοκίνητη  χούντα και οι εκπρόσωποί της στην Κύπρο, η ΕΟΚΑ-Β. Μια κάστα προδοτών, που δεν δικάστηκε, δεν τιμωρήθηκε ποτέ!

ΑΒΑΣΙΜΗ ΖΩΗ | Ματ Χέιγκ (Εκδόσεις Ψυχογιός, σελ. 480)

Μια ιστορία γεμάτη θαύματα και ξέφρενες περιπέτειες με θέμα τη μεταμορφωτική δύναμη που έχει κάθε νέο ξεκίνημα στη ζωή ή αλλιώς μία… «Αβάσιμη ζωή». Όταν η συνταξιούχος μαθηματικός Γκρέις κληρονομεί ένα σπιτάκι σ’ ένα νησί της Μεσογείου από μια ξεχασμένη φίλη, δεν μπορεί να κατανικήσει την περιέργειά της. Φτάνει στην Ιμπίθα, με ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή, χωρίς τουριστικό οδηγό και χωρίς κανένα σχέδιο. Στους κακοτράχαλους λόφους και στις χρυσές αμμουδιές των Βαλεαρίδων, η Γκρέις αναζητά απαντήσεις για τη ζωή της φίλης της, αλλά και για το πώς αυτή τελείωσε. Αυτό που θα ανακαλύψει είναι πιο παράξενο και από το πιο τρελό όνειρό της. Για να βουτήξει ωστόσο σ’ αυτή την απίθανη πραγματικότητα, πρέπει πρώτα να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της.

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΤΗ ΝΥΧΤΑ | Clare Daverley (Εκδόσεις Ψυχογιός, σελ. 448)

Μια τρυφερή ιστορία αγάπης με χαρακτήρες που νιώθεις κοντά σου και έχει μεταφραστεί σε 22 γλώσσες μέχρι στιγμής. Ο Γουίλ και η Ρόζι γνωρίζονται όταν είναι έφηβοι. Είναι εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες: εκείνη υπεραναλυτική· εκείνος ο ατίθασος και απρόβλεπτος κολλητός του δίδυμου αδερφού της. Όμως, μέσα από βόλτες στα κρυφά και τηλεφωνήματα αργά τη νύχτα, έρχονται πιο κοντά – είναι γραφτό η ερωτική τους ιστορία να τους σημαδέψει για πάντα. Μέχρι που μια μέρα το κοινό τους μέλλον συντρίβεται. Καθώς τα χρόνια περνούν, οι δρόμοι του Γουίλ και της Ρόζι διασταυρώνονται ξανά και ξανά, αναζωπυρώνοντας κάθε φορά τη σπίθα γι’ αυτό που θα μπορούσαν να είχαν υπάρξει ο ένας για τον άλλον.

Η ΤΕΧΝΗ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ | Άλκης Χαραλαμπίδης (University Studio Press, σελ. 216)

Με την αναφορά σε ρεύματα, καλλιτέχνες και έργα, αναδεικνύονται οι κυριότερες εκφάνσεις της παρουσίας του έτοιμου αντικειμένου ως φορέα μηνυμάτων και ως αισθητικού μέσου. Το βιβλίο συνιστά μια περιεκτική και επίκαιρη αφήγηση της περιπέτειας του αντικειμένου· από τους πειραματισμούς των κυβιστών με το collage ως την «αναισθησία» των readymades, από τους παράδοξους συνειρμούς των σουρεαλιστών και την εξιδανίκευσή του ως απορρίμματος στη Junk Art, τον Nouveau Réalisme και την Arte Povera ως την «ειδωλολατρία» της Pop Art, από τη δυστοπική εκδοχή του στα Environments και τις αρχέγονες εκφάνσεις του στη Zero ως την πρωτεϊκή του διάσταση στην Informel και από το μυστήριο της απόκρυψής του ως την ολοκληρωτική απόσβεση κάθε υλικού του ίχνους στην Conceptual Art. Η συνεκτική οργάνωση του περιεχομένου, ο αναλυτικός και ερμηνευτικός χαρακτήρας των παραδειγμάτων και η πλούσια εικονογράφηση του βιβλίου το καθιστούν πολύτιμο εργαλείο στα χέρια ειδικών και μη.

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ | Επιμέλεια: Αρετή Αδαμοπούλου (University Studio Press, σελ. 424)

Αυτός ο συλλογικός τόμος εξετάζει το μεταπολεμικό θεσμικό πλαίσιο για την τέχνη στην Ελλάδα από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι σήμερα. Δώδεκα Έλληνες ιστορικοί της τέχνης γράφουν και φωτίζουν βασικά θέματα και συζητήσεις, ενώ αποκαλύπτουν το πώς, από ποιους και πότε συγκροτήθηκαν οι κοινές παραδοχές για το τι είναι ενδιαφέρον, τι αξίζει να εκτεθεί ή ποιο εκτιμάται ως αξιόλογο έργο τέχνης, ό, τι γενικά αποτελεί πλέον βεβαιότητα. Οι πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και οι εκθέσεις προπαγάνδας που επιχειρούσαν να διαμορφώσουν μια θετική εικόνα για τον νέο πολιτικό προσανατολισμό της χώρας στο ψυχροπολεμικό πλαίσιο, οι προσπάθειες της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών για ενσωμάτωση των εφαρμοσμένων τεχνών στο πρόγραμμα σπουδών της, οι εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών στο κρουαζιερόπλοιο Ολυμπία, η περίπτωση της ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου, τα πρώτα χρόνια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, οι σύγχρονες εικαστικές πρακτικές καθώς και ευρύτερα το θεσμικό πλαίσιο για τη σύγχρονη τέχνη είναι μερικά από τα θέματα που θίγονται στις σελίδες του βιβλίου.

ΙΣΤΟΡΙΑ, ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ | Δημήτρης Τζιόβας (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 456)

Μία διαφορετική προσέγγιση της ελληνικής πεζογραφίας μέσω του τραύματος, της μνήμης και της μεταφοράς, με τις έννοιες αυτές να χρησιμοποιούνται ως άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται οι συζητήσεις περί έθνους και μυθοπλασίας. Το παλαιότερο ιστορικό μυθιστόρημα επεδίωκε να επιβεβαιώσει την εθνική ιστορία, να στηρίξει το έθνος, και ήταν γέννημα του ιστορισμού. Οι βασικές προϋποθέσεις του, τίθενται υπό αμφισβήτηση. Το νέο μετα-ιστορικό μυθιστόρημα, απότοκο του μεταμοντερνισμού και επιβεβαίωση του παροντισμού, διερευνά την ετερότητα του έθνους, τις αποσιωπημένες πτυχές και τα τραύματα της εθνικής ιστορίας. Βλέπει το παρελθόν περισσότερο στο παρόν, αμφισβητεί τις εθνικές αλήθειες και δεν βασίζεται τόσο στη μαρτυρία όσο στη διερεύνηση του ιστορικού αρχείου, επιχειρώντας παράλληλα τη μετάβαση από το έθνος στον κόσμο και από την εσωστρεφή ματιά στη διασπορική.

Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΛΑΣΗ ΣΤΗ ΓΗ | (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 128)

Οι εικόνες του παραδείσου και της κόλασης, όπως είναι γνωστές από την αρχαιότητα, εμπνέονται από επίγειες εμπειρίες: από τη διαβίωση χωρίς μόχθο και χωρίς έγνοιες ανθρώπων με μεγάλο πλούτο στα αγροκτήματά τους και από τις σκληρές σωματικές ποινές που επέβαλλαν οι άρχοντες και τα δικαστήρια. Η θεία δίκη αναμενόταν να αξιοποιήσει τα ίδια όργανα βασανισμού με την ανθρώπινη, αλλά με πιο ευφάνταστο και επίμονο τρόπο. Στον τόμο αυτό έχουν συγκεντρωθεί ιδιωτικές επιστολές του Βασιλείου Καισαρείας, του αδελφού του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως που εικονογραφούν με θαυμάσιο τρόπο τη διασταύρωση των μεγάλων δογματικών ιδεών γύρω από τις μεταθανάτιες απολαβές και τιμωρίες με καθημερινά, προσωπικά βιώματα. Έτσι φωτίζονται παραγνωρισμένες πλευρές της ζωής των μεγάλων αυτών ανδρών σε μια εποχή εξαιρετικά ρευστή και επισφαλή.