Αθήνα – Δελχί – Αθήνα

«Ο χρόνος στην Ινδία δεν υπάρχει», γράφει η Έλενα Πέγκα. «Εδώ υπάρχει μόνο χώρος. Το μέρος έχει καταπιεί τη χρονική κλίμακα. Με καλεί να ξεχάσω. Μου λέει: Οι χρονολογίες, οι ημερομηνίες του κόσμου, τα γεγονότα, αυτά που γνωρίζεις, εδώ δεν έχουν αξία».

Καθόλου παράξενο για μία χώρα όπως η Ινδία, όπου ο χώρος υπενθυμίζει διαρκώς και επίμονα την ισοπεδωτική παρουσία του. Στο Νότιο Δελχί η πυκνότητα του πληθυσμού είναι δεκατέσσερις χιλιάδες άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, δηλαδή δεκατέσσερις άνθρωποι ανά τετραγωνικό μέτρο. Αυτός ο μεγάλος, αχανής κόσμος με τα δισεκατομμύρια ανθρώπων, οι δρόμοι με τα πλήθη και τη φτώχεια, είναι κλίμακες που τρομάζουν και που λειτουργούν αποτρεπτικά για πολλούς από εμάς ώστε να επισκεφτούμε την Ινδία. Και είναι αυτός ο αχανής, χαοτικός κόσμος που τράβηξε την Έλενα Πέγκα και την κράτησε μέσα του. «Μου φάνηκε πως βρήκα μία δίοδο προς τα μέσα», γράφει. «Και από εκεί μέσα άκουσα την ψυχή του κόσμου να τραγουδάει».

Είναι αυτό το τραγούδι που ακούγεται στο βιβλίο Αθήνα -Δελχί – Αθήνα, σαν σάουντρακ καθώς εναλλάσσονται τα πλάνα σε κινηματογραφική ταινία. Και είναι ακριβώς μία κινηματογραφική ταινία το βιβλίο της Έλενας Πέγκα, ένα είδος docu-fiction, όρος που χρησιμοποιείται στο σινεμά για να περιγράψει το ντοκιμαντέρ που έχει στοιχεία fiction, μυθοπλασίας. Ένας όρος που ενδεχομένως απαντάει στην ερώτηση που απευθύνουν κάποιοι δημοσιογράφοι προς την Έλενα Πέγκα, σε ποιο είδος κατατάσσεται ακριβώς το βιβλίο της, αν είναι ταξιδιωτικός οδηγός ή λογοτεχνία.

Με μία φανταστική κάμερα στο χέρι, η Έλενα Πέγκα ταξιδεύει για δέκα ημέρες στη Βόρεια Ινδία, παρέα με τους δύο συνταξιδιώτες της, περιπλανιέται κυρίως στην Τζαϊπούρ και το Δελχί και αποτυπώνει εικόνες κίνησης και ακινησίας, αισθήσεις, ήχους, μνήμες, συζητήσεις, συναντήσεις με θεούς, ανθρώπους και ζώα.

Η συγγραφέας δεν βλέπει μέσα από κάποιο φίλτρο ωραιοποίησης τα μέρη που επισκέπτεται. Δίπλα στο μεγαλείο, τα φωτεινά χρώματα, υπάρχουν οι εικόνες φθοράς, απόγνωσης, φτώχειας. Η Ινδία της Έλενας Πέγκα είναι η Ινδία των μεταμορφώσεων. Η χώρα με τη μακραίωνη πολιτιστική κληρονομιά και τα μοντέρνα τεχνολογικά θαύματα, ένας μυστηριακός κόσμος βουτηγμένος στη σκόνη του παρελθόντος και παράλληλα μία σύγχρονη καλπάζουσα οικονομία προσανατολισμένη στο μέλλον. Είναι η χώρα της μνημειακής αρχιτεκτονικής, των χειροποίητων χαλιών και των πολύτιμων λίθων, των γυναικών με τα σάρι και του βιομηχανικού ντιζάιν. Είναι όμως και η χώρα με τις μεγάλες ταξικές διαφορές, την εκμετάλλευση, τα μολυσμένα νερά, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τα παιδιά που μεγαλώνουν με κατεστραμμένα πνευμόνια. 

«Σκέφτηκα πως η Ινδία ρουφούσε μέσα στα χρώματά της, μέσα στα τόσο πολλά της πρόσωπα, τα τόσο πολλά σώματα, τις τόσο πολλές εικόνες της, το καλό και το κακό, αλέθοντάς τα, ώσπου να μείνουν μόνο ίχνη τους, σαν να τα εξουδετέρωνε», γράφει.

Τριτοπρόσωπη και πρωτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσονται στις σελίδες του βιβλίου σε ένα παιχνίδι που κάνει η συγγραφέας με τον εαυτό της. Σαν τις μεταμορφώσεις θεών και θεοτήτων του ινδουισμού, μεταμορφώσεις που θυμίζουν πολύ συχνά την αρχαία ελληνική μυθολογία, η αφηγήτρια εμφανίζεται και εξαφανίζεται στις σελίδες του βιβλίου αλλάζοντας θέση με τη γυναίκα που ταξιδεύει. Είναι παράλληλα όμως η αφηγήτρια η συγγραφέας, η δυτική γυναίκα, η καλλιτέχνις, η μητέρα, η κόρη, η σύζυγος, η φίλη.

Ταυτότητες που θα θυμηθεί ξανά και ξανά η συγγραφέας, σε κάθε βήμα της στην Ινδία σε ένα ταξίδι που γίνεται εντέλει ταξίδι όχι στο άγνωστο και στο χαοτικό αλλά στο οικείο, το αρχετυπικά οικείο. Μέσα από τις περιπλανήσεις και τις συναντήσεις της, η Έλενα Πέγκα θα επιχειρήσει να προσδιορίσει τον εαυτό της, τη δική της ταυτότητα, την σχέση της με τα δικά της πρόσωπα, τη δική της καταγωγή, το δικό της σύμπαν. 

Και όχι δεν είναι ένα εγωκεντρικό ταξίδι, ένα βιβλίο προσωπικών εξομολογήσεων. Η Έλενα Πέγκα συγκεντρώνει στο Αθήνα – Δελχί – Αθήνα μέσα από μία πολύ πυκνή γραφή, ένα πλήθος πληροφοριών, προϊόν επιμελούς έρευνας σε τομείς όπως η εθνογραφία, η πολιτική, η αρχαιολογία, η γεωγραφία, η κοινωνιολογία.

Κι όλα αυτά όχι για να παραθέσει απλώς πληροφορίες αλλά καθώς επιχειρεί και πετυχαίνει να συλλάβει στο μυθιστόρημά της το genius loci, το πνεύμα του τόπου, το άχρονο πνεύμα της Ινδίας. 

«Οι άνθρωποι δεν πρέπει να κρύβουν τα κοσμήματά τους σε χρηματοκιβώτια και σκοτεινές θυρίδες και να τα βγάζουν μόνο σε ειδικές περιστάσεις. Οι πολύτιμες πέτρες ζωντανεύουν μόνο όταν τις βλέπει το φως», λέει με σοφία ένας από τους χαρακτήρες του βιβλίου -αληθινός άραγε ή επινοημένος;

Επιστρέφοντας στην Αθήνα, η Έλενα Πέγκα βγάζει από το χρηματοκιβώτιο την πολύτιμη πέτρα που έφερε από το ταξίδι της, την Ινδία και την κοιτάζει στο φως. 

Η ΕΛΕΝΑ ΠΕΓΚΑ είναι γνωστή για τα θεατρικά της έργα και τα διηγήματά της. Η τελευταία συλλογή διηγημάτων της Σφιχτές ζώνες και άλλα δέρματα (Εκδόσεις Άγρα, 2011) τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών το 2012. Διηγήματά της περιλαμβάνονται σε αγγλική μετάφραση στο Best European Fiction 2017 (Dalkey Press) και στο The Penguin Book of the Prose Poem (Penguin, 2018). Τα πεζά της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Άγρα (Αυτή θερινή, 1986, Σκουώς,1997, Σφιχτές ζώνες και άλλα δέρματα, 2011) και τα θεατρικά της από τις Εκδόσεις Κάπα και Νεφέλη. Έργα της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά, σουηδικά και ολλανδικά.