Boualem Sansal: Ο Γερμανός μουτζαχεντίν

Ο Μπουαλέμ Σανσάλ, πολυβραβευμένος γαλλόφωνος, αλγερινός συγγραφέας θα παρευρεθεί την Τρίτη 26 Ιανουαρίου 2016 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης για να συνομιλήσει με την μεταφράστρια του έργου του στα ελληνικά, Ευγενία Γραμματικοπούλου και με τον συγγραφέα Π. Μαρτινίδη, για το σύγχρονο μυθιστόρημά του Ο Γερμανός μουτζαχεντίν ή Το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ (εκδ. Πόλις, 2010).

Μέσα από την πολυεπίπεδη αφήγηση των ημερολογίων των αδελφών Σίλλερ, ο συγγραφέας θέτει καίριους προβληματισμούς γύρω από τον θεσμό της οικογένειας, τις προσωπικές και συλλογικές ηθικές αξίες αλλά και την ατομική ευθύνη. Στο έργο συνυφαίνονται το Ολοκαύτωμα – ως ενοχική εμπειρία ενός νέου που ιχνηλατεί την εγκληματική δράση του πατέρα του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης – ο εμφύλιος της Αλγερίας κατά τη δεκαετία του ‘90 και η εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί σήμερα σε μερικά προάστια της γαλλικής πρωτεύουσας. Αυτοί οι τρεις διαφορετικοί ιστορικοί χρόνοι διαμορφώνουν το τραγικό πλαίσιο του μύθου, με πυρήνα το βασανιστικό και πανάρχαιο ερώτημα της ενοχής για τα κρίματα των προγόνων μας.

Αλλά ας αφήσουμε τους συνομιλητές του να μιλήσουν για το βιβλίο και τον στγγραφέα:

Boualem Sansal: Ο Γερμανός μουτζαχεντίν – ή το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ του Πέτρου Μαρτινίδη

Χώρες που αποτινάσσουν αποικιακούς ζυγούς καταλήγουν είτε σε στρατιωτικούς δικτάτορες, που διατηρούν ένα αυταρχικό λαϊκό κράτος, είτε σε θρησκευτικούς, που επιδιώκουν επάνοδο στον Μεσαίωνα. Η Αλγερία δεν ξέφυγε από αυτή τη μοίρα. Τα χρόνια αιματηρών συγκρούσεων (1945-1962) δεν οδήγησαν σε αίσια κατάληξη κι ο δεσποτισμός, σε πολιτική ή θρησκευτική εκδοχή, παραμένει. Όσο ορθές αναλύσεις και πνεύμα καταλλαγής κι αν εισηγούνται λαμπροί αλγερινοί λογοτέχνες, σαν τους: Αμίν Ζαουί, Σαλίμ Μπασί, Γιασμίνα Χάντρα ή Μπουαλέμ Σανσάλ.

Τα βιβλία τους διαπρέπουν στη Γαλλία (με βραβεύσεις κι αφοσιωμένους αναγνώστες) ή μεταφράζονται και ξεχωρίζουν εκτός γαλλόφωνου κοινού, κρίνονται όμως ασεβή ή ανατρεπτικά και απαγορεύονται στον τόπο τους, υποχρεώνοντας πολλούς να αυτοεξορίζονται. Ο Σανσάλ δεν ανήκει σε αυτούς. Προτιμά την επιτόπια αντίσταση αντί της τύχης του διάσημου μετανάστη, έστω ως: «επιλογή απόγνωσης μεταξύ δύο αναγκαίων κακών –της ανελεύθερης Ανατολής και της εξίσου πνιγηρής Δύσης». Τέτοιοι διχασμοί είναι εμφανείς στους ήρωες των βιβλίων του κι εξηγούν γιατί παραμένει οριακή η ανοχή που του δείχνει μέρος του κοινού της χώρας του.

Ο υπότιτλος του βιβλίου –το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ– υποδηλώνει και τη δομή της αφήγησης. Πρόκειται για διαδοχικά παραθέματα από τα ημερολόγια που κρατούν δυο αδέλφια αλγερινής καταγωγής που ζουν στο Παρίσι, ο εικοσάχρονος Μάλριχ κι ο τριαντάχρονος Ρασέλ, μεταξύ 1994-97.

Απομακρυσμένα, λόγω ηλικιακών και κοινωνικών διαφορών, τα δυο αδέλφια ξαναβρίσκονται όταν μαθαίνουν τον θάνατο των γονιών τους, εκτελεσμένων από ισλαμιστές σε επίθεση που γίνεται στο χωριό τους, στην Αλγερία. Ο Μάλριχ δέχεται ψύχραιμα την είδηση, ο Ρασέλ νιώθει την ανάγκη να επισκεφθεί τον τάφο των γονιών τους. Μα το ταξίδι τον αλλάζει άρδην, καθώς ανακαλύπτει εκεί ότι ο Χανς Σίλλερ, ο πατέρας, ήταν εγκληματίας των ναζιστικών στρατοπέδων.

Η αποκάλυψη κατατρύχει τον Ρασέλ και μετά δύο χρόνια αυτοβασανισμού, τον οποίο καταγράφει στο ημερολόγιό του, αυτοκτονεί. Τότε μόνο ο Μάλριχ πληροφορείται τη δράση του πατέρα τους, αλλά η δική του αντίδραση είναι διαφορετική. Αντί να βυθιστεί σ’ ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον νεκρό εγκληματία πατέρα, τα βάζει με τους φονταμενταλιστές ιμάμηδες των προαστίων όπου ζει και τον προσηλυτισμό νεαρών πολεμιστών, στον οποίο επιδίδονται.

Ένα υπέροχο στη γραφή (και τυχερό στη μετάφρασή του) μυθιστόρημα, που, ως ένα βαθμό, προφητεύει την 13^η Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι.

Boualem Sansal (γεν. 1949) της Ευγενίας Γραμματικοπούλου

Παρόλο που καταπιάστηκε σε ώριμη ηλικία με το γράψιμο, ο Μπουαλέμ Σανσάλ συγκαταλέχθηκε ανάμεσα στις πιο δυνατές σύγχρονες λογοτεχνικές φωνές της Αλγερίας σχεδόν από την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος, το 1999. Η στροφή του από την πολυτεχνική εκπαίδευση και τα οικονομικά στην τέχνη του λόγου συνιστά ουσιαστικά μια πράξη πολιτικού ακτιβισμού. Όλα του ανεξαιρέτως τα βιβλία καταγγέλλουν ανοιχτά την αδικία και την αυθαιρεσία, τη βία και την τρομοκρατία που σπαράσσουν τις ζωές των συμπατριωτών του επί δεκαετίες ολόκληρες, κατά τις οποίες εναλλάσσονται στην εξουσία εισαγόμενοι και εγχώριοι μισαλλόδοξοι καιροσκόποι. Ωστόσο, ούτε η θεματολογία του σταματά στα στενά όρια της επικαιρότητας και της εντοπιότητας ούτε η γραφή του εξαντλείται σε εύκολα, ευκαιριακά –και άρα θνησιγενή– «κατηγορώ». Ο Σανσάλ συνδυάζει το χάρισμα της διεισδυτικής, αναλυτικής ματιάς, με την ικανότητα της σύνθεσης, της πανοραμικής θέασης της Ιστορίας: κάτω από τον μανδύα του εκάστοτε απολυταρχικού καθεστώτος ψάχνει τη ρίζα κάθε φασισμού, μέσα από τον ισλαμικό φονταμενταλισμό διερευνά πώς γεννιέται ο σκοταδισμός, πίσω από τις θηριωδίες των τρομοκρατών αποσυναρμολογεί τον μηχανισμό του φανατισμού. Και το κυριότερο, όλες του τις πνευματικές αναζητήσεις τις τιμά με το παραπάνω με την ανυποχώρητη στάση ζωής του που δεν πτοείται από τους συχνούς προπηλακισμούς που υφίσταται στην πατρίδα του και δεν την εγκαταλείπει: «Δεν πρέπει να φοβόμαστε· είναι προτιμότερο να ζει κανείς σε ένα στρατιωτικό, ένα ισλαμικό καθεστώς, παρά υπό το κράτος του φόβου».

*Τρίτη 26 Ιανουαρίου 2016 – Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης. Ώρα : 19.00. Είσοδος ελεύθερη

Η εκδήλωση πραγματοποιείται την παραμονή της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος με την υποστήριξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και του Mémorial de la Shoah.

Πρόγραμμα εκδήλωσης

Α. ΜΕΡΟΣ – ΟΜΙΛΙΕΣ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ (60΄) ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Christophe le Rigoleur, Γενικός πρόξενος της Γαλλίας, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου θεσσαλονίκης – Μπουαλέμ Σανσάλ, συγγραφέας – Ευγενια Γραμματικοπουλου, μεταφραστρια, επικουρη καθηγητρια α.π.θ -Πέτρος Μαρτινίδης, Συγγραφέας, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ.

 Β. ΜΕΡΟΣ – ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ (40΄) Για πρώτη φορά παγκοσμίως δραματοποιείται και παρουσιάζεται επί σκηνής το μυθιστόρημα Ο Γερμανός μουτζαχεντίν ή Το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ, σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία του Δημήτρη Σπορίδη.

Παίζουν οι: Δημητρης Σποριδης, Στεφανος Πιττας

*Boualem Sansal: Ο Γερμανός μουτζαχεντίν – ή το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ (μετάφραση-επίμετρο Ευγενία Γραμματικοπούλου), εκδόσεις Πόλις, 2010