Για όλα τα κοριτσάκια του παγετώνα: Από τη Γαλλία μέχρι τον Κολωνό

Λέξεις : Ioanna Lu

Όπως πολλοί από εμάς, διάβασα κι εγώ με αποτροπιασμό, – από μακριά, από τη Γαλλία όπου ζω τα τελευταία 25 χρόνια, αν και η απόσταση δεν αλλάζει καθόλου αυτά που ένιωσα…- την ντροπιαστική εισαγγελική πρόταση για αθώωση του Ηλία Μίχου από οποιαδήποτε κατηγορία για μαστροπεία (την …«διευκόλυνε να εκδίδεται», δεν την προωθούσε εκείνος με τη βία…), αλλά και αθώωση «λόγω αμφιβολιών» για βιασμό κατ’ εξακολούθηση εις βάρος του 12χρονου κοριτσιού από τον Κολωνό. Στην ουσία, με τις εισαγγελικές αυτές προτάσεις, αμφισβητείται ο λόγος των θυμάτων κακοποίησης και σεξουαλικής βίας και νομιμοποιείται η παιδοφιλία, καθώς γίνεται αποδεχτό ότι ένα ανήλικο θύμα δέχεται ηθελημένα να έχει ερωτικές σχέσεις με έναν 55χρονο…

Όπως πολλοί από εμάς, έτσι κι εγώ ένιωσα οργή και ντροπή για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει η ελληνική δικαιοσύνη τα θύματα σεξουαλικής βίας και κακοποίησης (και μάλιστα στην προκείμενη ανήλικο  θύμα), αλλά και ναυτία, δυσφορία, και κυρίως θλίψη και συντριβή.

Το μάτι μου πήρε επίσης αρκετά τοξικά σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα : πολλοί θεώρησαν νορμάλ τις αποφάσεις αυτές κι έκριναν ως βασικό υπαίτιο τη μητέρα της 12χρονης – ανάμεσά τους και πολλές μανάδες που πρόταξαν περήφανα το δικό τους «καθαρό προφίλ», λέγοντας ότι στη δική τους κόρη δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί κάτι τέτοιο γιατί τις μεγαλώνουν με αρχές – .

Γι’ αυτό λοιπόν αποφάσισα σήμερα να παρουσιάσω εδώ ένα μυθιστόρημα που, δυστυχώς για τη συγγραφέα του, δεν είναι μυθοπλαστικό, αλλά αυτοβιογραφικό. Πρόκειται για “Το κοριτσάκι του παγετώνα” της Adélaïde Bon, το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Στερέωμα» σε μετάφραση της Άννας Δαμιανίδη (στη Γαλλία πρωτοεκδόθηκε το 2018).

Πιστεύω ότι το μυθιστόρημα αυτό θα έπρεπε να το διαβάζουν όλοι οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου, καθώς και όλοι όσοι έρχονται επαγγελματικά σε επαφή με θύματα βιασμού και σεξουαλικής κακοποίησης, κι όχι μόνο κοινωνικοί λειτουργοί , ψυχίατροι ή ψυχολόγοι αλλά και εργαζόμενοι στην αστυνομία, και μέσα στο δικαστικό  χώρο, (δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόροι), αλλά και δημοσιογράφοι κλπ … Ίσως έτσι να καταφέρουμε στο μέλλον να μην βιάζονται ξανά και ξανά τα θύματα κακοποίησης από εκείνους που δεν ξέρουν να τα ακούν και που αρκούνται πρωτίστως να βγάζουν εύκολα συμπεράσματα, σκόπιμα ή από άγνοια.

Κυρίως όμως μεταφέρω αυτές τις πληροφορίες με την ελπίδα ότι μια μέρα τα θύματα θα βρίσκουν δικαίωση από την κοινωνία και τους θεσμούς που την εκπροσωπούν…

«Όμορφη, έξυπνη, υγιής… λευκή, Γαλλίδα από… την εποχή του βασιλιά της Βρετάνης Μορβάνου και του Καρλομάγνου», μεγαλωμένη μέσα σ’ένα προνομιακό περιβάλλον, σ’ένα από τα πιο σικ και πλούσια προάστια του Παρισιού και μέσα σε μια καλή, πλούσια, μπουρζουά θρησκευόμενη, καθολική οικογένεια, η Adélaïde Bon «είχε τα πάντα για να είναι ευτυχισμένη». Όπως όλα τα παιδιά της τάξης της, το χειμώνα πήγαινε για σκι, το καλοκαίρι έκανε τα μπάνια της, και στο ενδιάμεσο πολλά ταξίδια κι επισκέψεις σε μουσεία στο εξωτερικό.

Ο παππούς της, ήρωας πολέμου, πέθανε για την πατρίδα, και οι γονείς της, επιτυχημένοι επαγγελματίες σε πόστα ευθύνης, αν και πολυάσχολοι, την μεγάλωσαν με αγάπη και στοργή.

Θα μου πείτε, και τί σχέση έχει τώρα αυτή η Γαλλίδα από την πλούσια μπουρζουά οικογένεια με τη φτωχιά 12χρονη από τον Κολωνό;

Το κοινό στοιχείο ανάμεσα στα δύο αυτά πρόσωπα, όπως δυστυχώς και σε πολλά άλλα που ίσως να έχουμε συναντήσει κι εμείς κάποια μέρα χωρίς να έχουμε ιδέα για το δράμα που ζούνε, είναι ότι οι ζωές τους άλλαξαν από τη μια μέρα μέσα στην άλλη, επειδή έτυχε να βρεθούν τη λάθος στιγμή στο λάθος μέρος.

Για τη 12χρονη από τον Κολωνό δεν είναι απλώς μια κακιά στιγμή. Είναι ένα σύνολο από δυσμενείς συγκυρίες : η 37χρονη μητέρα 8 παιδιών που εργαζόταν ως καθαρίστρια στο κατάστημα του 55χρονου, η παγίδα που έστησε αυτός ο τελευταίος σιγά σιγά εκμεταλλευόμενος τη φτώχεια και την ανέχεια μέσα στην οποία ζούσε η οικογένεια, ο πατέρας της 12χρονης που μπαινόβγαινε στις φυλακές για ναρκωτικά.

Από την άλλη, για την Adelaïde Bon χρειάστηκε μια κακιά στιγμή, μια ηλιόλουστη Κυριακή του Μαίου, όταν στα 9 της χρόνια την άφησαν για πρώτη φορά να βγει για λίγο μόνη, για να πάει να αγοράσει καραμέλες από ένα μίνι μάρκετ της γειτονιάς που απείχε πέντε λετπά από το σπίτι της.

Είσαι ευγενικό κορίτσι. Είσαι νοστιμούλα. Σου αρέσει αυτό. Είμαι φίλος σου. Μου αρέσουν τα χοντρά σου κωλομέρια. Α με φτιάχνεις ! Είσαι λαίμαργη. Δεν θα πεις τίποτα. Είναι το μυστικό μας. Το υπόσχεσαι.

Η σκηνή εκτυλίχτηκε στα σκαλιά του υπογείου της σικ πολυκατοικίας. Κανείς δεν είδε και δεν άκουσε τίποτα. Ο κατά συρροή παιδοβιαστής Giovanni Costa παρακολουθούσε πρώτα τα θύματα – επέλεγε κυρίως κοριτσάκια καλών συνοικιών – κι ύστερα παρουσιαζόταν ως ο ευγενικός ηλεκτρολόγος που έψαχνε τρόπο να μπει στο κτήριο για να πάει στους πελάτες του. Χρειάστηκαν 23 ολόκληρα χρόνια για να καταφέρουν οι γαλλικές αρχές να εντοπίσουν τον θύτη και να τον συλλάβουν. Και για την εννιάχρονη Adélaïde χρειάστηκε να περάσει ένα πάρα πολύ μεγάλο διάστημα μέχρι να καταφέρει να επαναφέρει στη μνήμη της την τραυματική εμπειρία και τη φρίκη που έζησε, να συνειδητοποιήσει τί ακριβώς της είχε συμβεί και να ενώσει τα σπασμένα της κομμάτια.

Για πάρα πολλά χρόνια ένιωθε να κατακλύζεται από «μέδουσες που άπλωναν τα διάφανα πλοκάμια τους γύρω από το σώμα της». Πολλές φορές, στα όνειρά της, το σώμα της παραδινόταν «έρμαιο ενός στρόβιλου που γύριζε όλο και πιο γρήγορα»κι έμοιαζε με «έρημο γεμάτη παχύρευστη άμμο  που της γέμιζε το στόμα» που, όταν πια το ένιωθε να εισβάλλει καθολικά μέσα της, ξυπνούσε έντρομη ουρλιάζοντας.

Συχνά τα συναισθήματα ενοχής, τρόμου, οι εφιάλτες και τα ατέλειωτα ερωτηματικά την έσπρωχναν στην απελπισία, την ωθούσαν προς την αυτοκαταστροφή. «Το ξύπνημα» πήρε χρόνια και έγινε με αφορμή την ανάγνωση ενός βιβλίου, το οποίο έχει γράψει η Muriel Salmona.*

Η τελευταία, διακεκριμένη Γαλλίδα ψυχίατρος, υπήρξε η ίδια θύμα σεξουαλικής κακοποίησης όταν ήταν μόλις 6 χρονών, ενώ εδώ και πάρα πολλά χρόνια ασχολείται με θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, και ενδοοικογενειακής βίας και είναι πρόεδρος του Συλλόγου «Mémoire traumatique et victimologie» («Tραυματική μνήμη και θυματολογία»).

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Adelaïde Bon το 2018, το οποίο τιτλοφορείται στα γαλλικά  La petite fille sur la banquise, η Muriel Salmona είχε γράψει : «πρόκειται για ένα συγκλονιστικό αυτοβιογραφικό κείμενο, γραμμένο από ένα εννιάχρονο κορίτσι, που κάποτε ήταν γεμάτο ζωντάνια, και που από τη μια μέρα μες στην άλλη βρέθηκε μέσα σ’αυτό το παγωμένο τίποτα, κουλουριασμένο, μόνο, χωρίς να καταλαβαίνει τί του συμβαίνει, χωρίς συνοχή στις σκέψεις και στις αναμνήσεις, ένα κορίτσι εξαρθρωμένο, κατακερματισμένο, αποκομμένο από το σώμα του κι από τη μνήμη του και με τον κόσμο γύρω του, αποκοιμισμένο» και έχοντας « ακατανόητα ή τρομοκρατικά συναισθήματα, προερχόμενα από αυτό που βίωσε ως κοριτσάκι, τον βιασμό, κι όσα αηδιαστικά επινόησε στη σκηνοθεσία του ο σαδιστής θύτης».

Η Adélaïde Bon, λέει η ψυχίατρος, « όπως όλα τα θύματα, μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, δεν ήξερε ότι αυτά τα τόσο ανυπόφορα και οδυνηρά που βίωνε, ήταν συμπτώματα τα οποία νιώθουν όλα τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και  για τα οποία μπορούμε να δώσουμε διάφορους επιστημονικούς όρους, όπως «ψυχικό τραύμα», «τραυματική μνήμη», «τραυματική διάσπαση», «τραυματική αμνησία», καθώς και «διασχιστικές στρατηγικές επιβίωσης»».

«Σε αυτόν τον κόσμο της άρνησης, όπου η βία και οι ψυχοτραυματικές της συνέπειες σχεδόν ποτέ δεν αναγνωρίζονται, τα θύματα εγκαταλείπονται, αφήνονται στην τύχη τους, να υποφέρουν ατελείωτα, χωρίς κατανόηση και αυτό ακριβώς είναι το επιπλέον μαρτύριο που βιώνουν».

Στις σημερινές κοινωνίες που ζούμε, εξηγεί η ψυχίατρος, « η βία έχει διαποτίσει εδώ και καιρό και ανεπανόρθωτα τις ανθρώπινες σχέσεις, με αποτέλεσα να έχουν αλλάξει οι νόρμες και ο τρόπος με τον οποίο τις αναλύουμε. Ψυχοτραυματικά συμπτώματα και διαταραχές διαγωγής που συνδέονται με κακοποίηση και βία, δεν αναγνωρίζονται ποτέ ως συνέπειες αυτών, και γίνονται αντιληπτές, με ιδιαίτερα άδικο τρόπο, σα να προέρχονται από τα ίδια τα θύματα, και να συνδέονται με την προσωπικότητά τους, με υποτιθέμενα σφάλματα και αναπηρίες, όπως το φύλο τους, την ηλικία τους ή ακόμα και ψυχικές διαταραχές. Η βία και οι ψυχοτραυματικές συνέπειές τους είναι η πηγή πολλών στερεοτύπων που υποτίθεται ότι χαρακτηρίζουν τα θύματα, (κυρίως όταν πρόκειται για την πιο ευάλωτη κατηγορία, δηλ. γυναίκες και παιδιά). Τα συμπτώματά τους, αντί να γίνονται αντιληπτά ως φυσιολογικές αντιδράσεις, θεωρούνται άδικα ως φυσικά χαρακτηριστικά τους και ακόμη και ως … «ιδιομορφίες» του χαρακτήρα και της συμπεριφορά τους, όπως η τάση για επικίνδυνη συμπεριφορά και ο ακόμη η ίδια η εφηβία».**

Ακριβώς έτσι, όπως τα αναλύει η Γαλλίδα ψυχίατρος, και το 12χρονο κορίτσι από τον Κολωνό, θύμα μαστροπείας και σεξουαλικής κακοποίησης όπως καταγγέλει εκείνη και η οικογένειά της, θεωρήθηκε το ίδιο υπεύθυνο για όσα βίωσε. Κατά την εισαγγελική αρχή, δεν έπεσε η ίδια θύμα trafficking που εκμεταλλεύτηκε το ευάλωτο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσε, τη φτώχεια, την εξαθλίωση, τη μιζέρια, αλλά η ίδια η 12χρονη «επέλεξε» να έχει εραστή τον 55χρονο και να εκδίδεται κι εκείνος δεν έκανε παρά να την «διευκολύνει».

Προσπαθώ να φανταστώ τα όσα θα τις έχουν σύρει μέσα στη δικαστική αίθουσα οι συνήγοροι του θύτη, ώστε να δικαιολογήσουν τα αποτρόπαια, να καταφέρουν να βρουν όσο περισσότερα ελαφρυντικά γίνεται. Ναι, είχε όπλα, ναι, βρέθηκαν στην κατοχή του πορνογραφικά βίντεο, αλλά δεν εξέδιδε το θύμα ούτε το εξανάγκαζε σε σεξουαλικές πράξεις με τη βία…

Ξεφυλλίζω το βιβλίο της Adélaïde Bon. Εδώ έχω τη γαλλική έκδοση και γι αυτό δεν θα σας μεταφέρω λέξη προς λέξη τα όσα γράφει. Θα σας πω μόνο ότι έκανα μέρες να κοιμηθώ όταν το τελείωσα, ότι μίλησα γι’αυτό στο στενό κύκλο φίλων, καθώς και στα δίδυμα αγόρια μου, που τότε ήταν μόλις εννιά χρονών, γιατί θεωρώ χρέος μας να εξηγούμε στα παιδιά μας εμείς οι γονείς όχι μόνο πώς να πρστατεύονται τα ίδια, αλλά και πώς να μένουν σε επαγρύπνηση σε περίπτωση που συναντήσουν κάποιον ή κάποια που θα μπορούσε να είναι θύμα τέτοιων αποτρόπαιων πράξεων.

Θα κλείσω με ένα απόσπασμα όπου η Adélaïde παραθέτει ένα μέρος του διαλόγου μεταξύ του δικαστή  και της ψυχιάτρου Muriel Salmona που ήρθε να καταθέσει στη δίκη:

« Οι αναμνήσεις που έχει ένα θύμα βιασμού μπορεί να έχουν επινοηθεί ή διαστρεβλωθεί ; », ρωτάει ο δικαστής την ψυχίατρο. « Οπωσδήποτε όχι, του απαντά εκείνη. Δεν πρόκειται για υποσυνείδητες αυτοβιογραφικές αναμνήσεις, αναμνήσεις που τοποθετούνται μέσα στο χρόνο, και που σβήνουν με τα χρόνια ή που μπορούν να επανέλθουν στη μνήμη σκόπιμα, τα οποία στη συνέχεια γίνεται να τα διηγηθεί, να τα αναλύσει ή ακόμη και να τα διαστρεβλώσει το θύμα. Τα χρόνια δεν παίζουν ρόλο για εκείνο (ΣΣ στη διαδικασία ανάσυρσης των συμβάντων από τη μνήμη).

Είναι, γράφει η Adélaïde Bon, μεταφέροντας τα λόγια που πρόφερε η ψυχίατρος κατά την πολύκροτη δίκη κατά του παιδοβιαστή, σαν τα μαύρα κουτιά του αεροπλάνου. Η μνήμη εισβάλλει χωρίς τη θέληση του θύματος, άξαφνα, χωρίς έλεγχο, διαφοροποιημένη.

«Μπορούμε να μιλήσουμε για σεξουαλική έλξη όταν μιλάμε για παιδιά;»,f ρωτάει πάλι ο δικαστής την ψυχίατρο. Όχι, του απαντά εκείνη. Τα σεξουαλική εγκλήματα σε παιδιά δεν έχουν τίποτα κοινό ούτε με την επιθυμία ούτε με τη σεξουαλική έλξη. (…) Ο θύτης χρησιμοποιεί το θύμα σαν αναλγητικό φάρμακο. Προκαλεί πρώτα αυτήν τη συναισθηματική καταιγίδα, ώστε να λάβει μια σημαντική ποσότητα σκληρής ναρκωτικής ουσίας που του προσφέρουν οι ενδογενείς ορμόνες, μετά μια διάσπαση και μια συναισθηματική αναισθησία. Θέλει να αποφύγει να υποφέρει, θέλει να αισθάνεται ανίκητος, πανίσχυρος…

Η Adélaïde Bon εξηγεί στο βιβλίο της ότι ο παιδοβιαστής έβγαινε πρώτα και ούρλιαζε στο δικαστήριο ότι θέλει να του φέρουν μπροστά του τα θύματα, να τα βάλουν πρόσωπο με πρόσωπο μ’εκείνον. « Φέρτε μου τα θύματα που με κατηγορούν. Βάλτε μπροστά μου έστω μία γυναίκα για να πει ότι τη βίασα », ούρλιαζε.

« Νά όμως, του γράφει στο βιβλο της η Adélaïde, αναφερόμενη σ’αυτόν στο δεύτερο πρόσωπο, σαν να τον έχει μπροστά της, που δεν ήσουν εκεί ». Ο παιδοβιαστής τα κατάφερε, βρίζοντας τους δικαστές και δικαστικούς κλητήρες ήδη από τη δεύτερη μέρα, ώστε τελικά να αποκλειστεί από το δικαστήριο.

« Δεν απάντησες σε καμία ερώτηση, δεν υποβλήθηκες σε καμία αντιπαράθεση και δεν βρέθηκες μπροστά σε κανένα από τα θύματά σου », του γράφει.

Οι δημοσιογράφοι βλέποντας ότι ο παιδοβιαστής είχε αποκλειστεί από τις αίθουσες, έχασαν το ενδιαφέρον για την υπόθεση. «Χωρίς τον κλέφτη και βιαστή μικρών πλούσιων κοριτσιών», χωρίς να τον ακούνε οι δημοσιογράφοι να βρίζει και να ωρύεται, η ιστορία έγινε άνοστη. Της έλειπε το αλάτι και το πιπέρι…

Έμειναν λοιπόν μόνο τα θύματα να περιγράφουν στο δικαστήριο τη φρικτή εμπειρία που έζησαν :

Ήταν ένας ηλικιωμένος κύριος. Του κράτησα την πόρτα…

Ήμουν από τη φύση μου παιδί που βοηθούσε. Και μου υποσχέθηκε κι ένα παγωτό…

Προέρχομαι από καθολική οικογένεια, ήμουν πρόσκοπος, το ένιωθα μέσα στην  καρδιά μου να θέλω να βοηθήσω…

Ήξερα ότι δεν πρέπει να μιλάω σε αγνώστους, αλλά μου έμοιαζε ευγενικός…

Ήμουν ένα μικρό υπάκουο κορίτσι…

*Το βιβλίο της δρ. ϋριέλ Σαλμονά  Σεξουαλική Βία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Προπομπός σε μετάφραση του Νίκου Ζαρταμόπουλου και επιστημονική επιμέλεια του Παναγιώτη Κορδούτη.

** το κείμενο βρίσκεται αναρτημένο μέσα στο σάιτ του σωματείου Association Mémoire Traumatique et Victimologie, του οποίου η Μυριέλ Σαλμονά είναι πρόεδρος.

*Η Ioanna Lu (Ιωαάννα Βασιλακοπούλου) αφού σπούδασε και δούλεψε για λίγα χρόνια ως δημοσιογράφος στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε μόνιμα το στη Γαλλία όπου ζει από το 1998. Είναι διδάκτορας γαλλικής φιλολογίας και πολιτισμού με ειδίκευση στην ταξιδιωτική φιλολογία του 19ου αι.  (Paris IV Sorbonne). Γράφει ποιήματα νουβέλες και μυθιστορήματα στα γαλλικά και ελληνικά.