Η performance ως δημοκρατική πρακτική για να συνυπάρχουμε κοινωνικά

Κεντρική εικόνα: Αντιγόνη Αυδή

Η Ελλάδα σήμερα, βρίσκεται στην 108η θέση σε σύνολο 180 χωρών σε ό,τι αφορά την ελευθερία του Τύπου. 

Στην Ελλάδα σήμερα, πολιτικοί και δημοσιογράφοι παρακολουθούνται και ερευνητές δημοσιογράφοι στοχοποιούνται και εκφοβίζονται με SLAPPs. 

Στην Ελλάδα σήμερα, η αστυνόμευση των πανεπιστημίων παρουσιάζεται ως «αναβάθμιση» και το δικαίωμά μας στον δημόσιο χώρο περιορίζεται ολοένα και περισσότερο. 

Σε αυτήν την Ελλάδα, όπως και σε άλλες δυτικές δημοκρατίες (;), το να εκφράζεσαι ελεύθερα στον δημόσιο χώρο δεν είναι εύκολη υπόθεση και η συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων είναι κάθε άλλο παρά δεδομένη. 

Πώς, όμως, σχετίζεται η τέχνη με όλα αυτά και τι μπορεί να προσφέρει στην πρακτική της δημοκρατίας;

Το δεύτερο ερώτημα είναι και ο κεντρικός προβληματισμός στο αγγλόφωνο βιβλίο “Public_ing: Practising Democracy Through Performance” σε επιμέλεια Δανάης Θεοδωρίδου, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Νήσος» και παρουσιάστηκε την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου στο καφέ του Βασιλικού Θεάτρου. Για το βιβλίο μίλησαν η Μαρία Σιδέρη, καλλιτέχνις performance και υποψήφια διδάκτορας στο Τμήμα Εφαρμοσμένων και Εικαστικών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και ο Άρης Στυλιανού, αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Α.Π.Θ.

Το βιβλίο εστιάζει στην έννοια και την πρακτική του “public-ing”, ένας νεολογισμός της Δανάης Θεοδωρίδου με τον οποίο προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο συνύπαρξης του πολιτικού με το καλλιτεχνικό και έναν νέο, και πολύ καθοριστικό, ρόλο για την τέχνη στην κοινωνία: την επινόηση διαδικασιών που θα μας επιτρέπουν να συνυπάρχουμε στον δημόσιο χώρο και χρόνο, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να αρθρώσουμε δημόσιο λόγο. Σε αυτό το πλαίσιο, η τέχνη γίνεται όχημα για μια έμπρακτη και συμπεριληπτική δημοκρατία.

Το “public-ing” είναι ρήμα, ένα ρήμα που περιγράφει μια διαδικασία, μια διαδικασία που διαμορφώνεται και αλλάζει διαρκώς, μια διαδικασία ανοιχτή σε διαπραγματεύσεις, διαφορές και αντιπαραθέσεις, πολύ βασικές έννοιες σε – και για – μια υγιή δημοκρατία. «Ποια ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες να είσαι κομμάτι μιας δημοκρατίας;» «Ποια ζητήματα θα έπρεπε να αποφασίζουμε από κοινού;» Θέτοντας καίρια ερωτήματα, δίνοντας τροφή για σκέψη και προβληματισμό και δίνοντας ελευθερία και χώρο στον αναγνώστη/στην αναγνώστρια να εκφραστεί, το βιβλίο επιχειρεί να μας εισάγει στην έννοια του “public-ing” και να μας βοηθήσει να την κατανοήσουμε.

Χωρισμένο σε δύο μέρη, το βιβλίο περιγράφει αρχικά τη διαδρομή της Δανάης Θεοδωρίδου από το ερευνητικό της project “The Practice of Democracy/An Analogue Campaign” μέχρι το “public-ing”, αναλύοντας στη συνέχεια το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο «γεννήθηκε» η νέα πρακτική. Το project “The Practice of Democracy/An Analogue Campaign” πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2019-2021 σε 4 ευρωπαϊκές πόλεις (Τίλμπουργκ, Αθήνα, Γκρατς και Βρυξέλλες), ερευνώντας την πρακτική του δημόσιου λόγου ως βασική δημοκρατική πράξη. Οι συμμετέχοντες στα εργαστήρια που πραγματοποιήθηκαν κλήθηκαν να ετοιμάσουν από έναν λόγο (speech) σε σχέση με τη δημοκρατία και την κοινωνική συνύπαρξη. Οι λόγοι παρουσιάστηκαν από τους συμμετέχοντες δημόσια σε διαφορετικούς χώρους, όπως πλατείες, καφέ, σχολεία και βιβλιοθήκες, διακόπτοντας τη δραστηριότητα των ανυποψίαστων παρευρισκομένων και ανοίγοντας διάλογο μαζί τους. Οι συζητήσεις που έγιναν στο πλαίσιο του project φιλοξενούνται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, το οποίο περιλαμβάνει κείμενα των συμμετεχόντων, των ερευνητών δημοσιογράφων, κοινωνιολόγων και πολιτικών φιλοσόφων που πήραν μέρος στη διαδικασία, καθώς και καλλιτεχνών που ασχολούνται με την πρακτική της δημοκρατίας.

Γραμμένο στο μεγαλύτερο μέρος του βιωματικά, σε γλώσσα άμεση και κατανοητή, το “Public_ing: Practising Democracy Through Performance” είναι ένα βιβλίο βαθιά πολιτικό που μας προσκαλεί να ανοίξουμε το βλέμμα μας, να σκεφτούμε ποια δημοκρατία χρειαζόμαστε και να αναζητήσουμε νέους και δημιουργικούς τρόπους συνύπαρξης και συμμετοχής στα κοινά για να την διεκδικήσουμε. Το θέατρο, ως η κατεξοχήν τέχνη της συνύπαρξης και της συνεργασίας ετερόκλητων ανθρώπων, μπορεί να καλλιεργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, για να κινηθούμε συλλογικά προς αυτή την κατεύθυνση. Όχι για να βρούμε λύσεις σε πολιτικά προβλήματα, αλλά για να επαναπροσδιορίσουμε την ταυτότητά μας ως πολιτικά όντα.

*Η Δανάη Θεοδωρίδου είναι σκηνοθέτις, ερευνήτρια σύγχρονων παραστατικών τεχνών και διδάσκουσα στο Τμήμα Θεάτρου του Α.Π.Θ.