Λάκης Παπαστάθης: Ένα βιβλίο (και μια έκθεση) για έναν μοναδικό μύστη της λεπτομέρειας

Ο Λάκης Παπαστάθης υπήρξε μια σπουδαία προσωπικότητα του ελληνικού κινηματογράφου και της διανόησης, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον πολιτιστικό χάρτη της χώρας. Όσοι είχαν την ευτυχία να τον γνωρίσουν, θυμούνται τη γενναιοδωρία και τη σοφία του πνεύματός του, χαρακτηριστικά που τον καθιστούσαν μοναδικό.

Ως δυναμικό μέλος της γενιάς του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, αλλά και ως δημιουργός της εμβληματικής τηλεοπτικής εκπομπής “Παρασκήνιο”, παρέμεινε ενεργός καλλιτέχνης και πολίτης για περισσότερα από εξήντα χρόνια. Η προσφορά του στον πολιτισμό, τη λογοτεχνία και την κινηματογραφική τέχνη είναι ανεκτίμητη, καθώς άφησε πίσω του ένα πλούσιο έργο που εξακολουθεί να μας εμπνέει.

Το σύνολο του έργου του Λ. Παπαστάθη τιμάται αυτές τις μέρες με μια σημαντική έκθεση που έχει ανοίξει τις πύλες της στο Μουσείο Μπενάκη (αν βρεθείτε για κάποιο λόγο στην Αθήνα μέχρι τον Ιούνιο αξίζει να την βάλετε στο πρόγραμμα σας). Παράλληλα και με αφορμή αυτή την ειδική έκθεση, το Μουσείο Μπενάκη προχώρησε και στην έκδοση ενός μοναδικού τόμου υπό τον τίτλο “Λάκης Παπαστάθης: Γενικό Πλάνο”, που αποτελεί την πρώτη ουσιαστική καταγραφή της βιογραφίας του και της καλλιτεχνικής του πορείας. 

Η έκδοση αυτή παρουσιάστηκε σε μια ειδική εκδήλωση στο πλαίσιο του πρόσφατου 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και περιλαμβάνει φωτογραφίες, χειρόγραφα, φωτογραφικά κολάζ, κείμενα, σημειώσεις και συνεντεύξεις του δημιουργού. Πρόκειται για πολύτιμα ντοκουμέντα που προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του Λ. Παπαστάθη, ενώ παράλληλα, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει 51 κείμενα από φίλους και συνεργάτες του, μεταξύ των οποίων ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Ηλίας Γιαννακάκης, η Βένα Γεωργακοπούλου, ο Γιώργος Αργυροηλιόπουλος, η Λίνα Νικολακοπούλου και ο Φοίβος Δεληβοριάς. Αυτή η έκδοση δεν αποτελεί μόνο ένα βιογραφικό χρονικό αλλά και μια βαθιά ανάλυση του καλλιτεχνικού του σύμπαντος, γεμάτη με αναφορές στο έργο και τις επιρροές του.

«Έχω γνωρίσει αρκετούς σκηνοθέτες του ελληνικού κινηματογράφου αλλά κανείς δεν είχε το πάθος του Λάκη Παπαστάθη για διάλογο. Αγαπούσε το σινεμά όχι μόνο ως κινηματογραφιστής αλλά και ως θεατής. Κι όταν αναγνώριζε τα επιτεύγματα των συναδέλφων του τα ξεχώριζε και τα υπερασπιζόταν», θυμήθηκε πολύ γλαφυρά η δημοσιογράφος Βένα Γεωργακοπούλου μιλώντας για τον Λάκη Παπαστάθη με αφορμή την βιβλιοπαρουσίαση του τόμου που έγινε στην Θεσσαλονίκη ενώ ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αργυροηλιόπουλος επεσήμανε στιγμές από τον Λάκη Παπαστάθη στα γυρίσματα των ταινιών και των ντοκιμαντέρ που γύριζε: «Ο Λάκης έψαχνε πάντα τα όρια μέσου. Το ίδιο έκανε σε όλες τις τέχνες με τις οποίες ασχολήθηκε. Σε γοήτευε για αυτό το λόγο. Ειδικά για το σινεμά είχε την σιγουριά του καπετάνιου που ήξερε πως θα κουμαντάρει το καράβι. Ενώ όλοι στο γύρισμα είμαστε πάντα σε εγρήγορση αυτός είχε ζούσε τη διαδικασία του γυρίσματος διαφορετικά, τον ηρεμούσε. Είναι πολύ κρίμα που το Παρασκήνιο σταμάτησε. Υπήρξε ένα σημείο αναφοράς για την ελληνική τηλεόραση και μια πολύτιμη βάση για πολλούς κινηματογραφιστές μέχρι το τέλος του».

Την έρευνα και την επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάκου, η οποία μας αποκάλυψε – σε μια κουβέντα που είχαμε μαζί της με αφορμή την παρουσίαση της έκδοσης του βιβλίου στο Φεστιβάλ – ότι η αρχική ιδέα ήταν η παρουσίαση μιας σειράς πορτραίτων του δημιουργού από διακεκριμένους καλλιτέχνες, όπως ο Φασιανός, ο Μακρής και ο Σπεράντζας.

Ωστόσο, στην πορεία, το εγχείρημα εξελίχθηκε σε μια συνολική έκθεση αφιερωμένη στο έργο του δημιουργού, με τη θερμή υποστήριξη του Μουσείου Μπενάκη. Το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι απλώς μια παρουσίαση του έργου του, αλλά μια κατάθεση ψυχής από όσους τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του.

«Ο Λάκης Παπαστάθης δεν σταματούσε ποτέ να σχεδιάζει και να δημιουργεί. Ήταν συστηματικός συλλέκτης λογοτεχνικών περιοδικών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, τα οποία όχι μόνο απέκτησε αλλά και μελέτησε συστηματικά, γράφοντας για αυτά. Επιπλέον, δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο βιβλίο με τίτλο “Οδός Πανεπιστημίου, άλλοτε και τώρα”, το οποίο είχε ήδη σχεδιάσει σε συνεργασία με γραφίστα, αν και αναζητείται ακόμα τρόπος χρηματοδότησης για την έκδοσή του. Το πάθος του για την έρευνα και η αφοσίωσή του στη λεπτομέρεια είναι εμφανή σε κάθε πτυχή του έργου του, κάνοντας το έργο του πολύτιμο για τις μελλοντικές γενιές».

Η Κατερίνα Ευαγγελάκου, μιλώντας για τη σχέση της με τον Παπαστάθη, θυμάται τη πρώτη συνεργασία τους την εποχή που ο ίδιος γύριζε την ταινία “Θεόφιλος”. Στο εισαγωγικό της κείμενο για την έκδοση, επέλεξε μάλιστα μια φωτογραφία που τραβήχτηκε όταν τον πρωτογνώρισε, τότε που εργαζόταν ως γραμματέας στη Σινετίκ και συμμετείχε στη διαδικασία παραγωγής. Για εκείνη, αυτή η περίοδος σηματοδότησε την αρχή μιας βαθιάς εκτίμησης προς το έργο και την προσωπικότητα του Παπαστάθη.

Η απώλειά του άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό, όχι μόνο στον κινηματογράφο αλλά και στη γενικότερη καλλιτεχνική σκηνή: «Αυτό που λείπει περισσότερο από τον Λάκη Παπαστάθη», όπως επισημαίνει η Κ. Ευαγγελάκου, «είναι η ικανότητά του να βλέπει την αξία στα πιο ταπεινά και ευτελή πράγματα, να τα αναδεικνύει και να τα μετατρέπει σε πολύτιμα καλλιτεχνικά διαμάντια. Είχε την ικανότητα να αντλεί έμπνευση από τα καθημερινά, να παρατηρεί λεπτομέρειες που οι άλλοι αγνοούσαν και να τους δίνει φως και σημασία. Αυτή η μοναδική οπτική του γωνία είναι κάτι που παραμένει αναντικατάστατο και κάνει το έργο του να αντηχεί διαχρονικά».

Με την έκδοση του «Λάκης Παπαστάθης: Γενικό Πλάνο» και τη διοργάνωση της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη, το έργο του μεγάλου δημιουργού συνεχίζει να ζει και να εμπνέει. Αυτές οι πρωτοβουλίες όχι μόνο τιμούν τη μνήμη του αλλά και επαναφέρουν τη συζήτηση γύρω από το έργο του, επιτρέποντας σε νέες γενιές να γνωρίσουν έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς του ελληνικού κινηματογράφου.

Info: Πληροφορίες για την έκθεση και την έκδοση του ειδικού βιβλίου για τον Λάκη Παπαστάθη μπορείτε να βρείτε στην επίσημη σελίδα του Μουσείου Μπενάκη