Λέξεις χωρίς Μουσική – Το πλούσιο ταξίδι ενός σπουδαίου μουσικού μέσα στη ζωή

Αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια από τις πλέον επιδραστικές προσωπικότητες στο χώρο της μουσικής και της τέχνης μεταπολεμικά και ειδικότερα στο τελευταίο κομμάτι του 20ου αιώνα και στις αρχές του 21ου. 

Η μουσική του Φίλιπ Γκλας χαρακτηρίζεται από τη μινιμαλιστική προσέγγιση, όπου απλές μελωδίες και ρυθμικά μοτίβα επαναλαμβάνονται και μεταμορφώνονται σταδιακά με μικρές παραλλαγές. Αυτή η επαναληπτικότητα δημιουργεί μια υποβλητική και μερικές φορές υπνωτιστική αίσθηση, προσκαλώντας τον ακροατή σε μια βαθύτερη ακρόαση και εξερεύνηση των λεπτομερειών που προκύπτουν από τις μικρές αλλαγές. Παράλληλα ο Γκλας έχει συνεργαστεί με πολλούς σημαντικούς καλλιτέχνες από διάφορα πεδία, όπως τον Ινδό μουσικό Ράβι Σανκάρ και τους Αμερικανούς σκηνοθέτες Γκόντφρεϊ Ρέτζιο και Μάρτιν Σκορτσέζε. Αυτές οι συνεργασίες έχουν εμπλουτίσει την μουσική του με διαφορετικές πολιτισμικές επιρροές και τεχνικές.

Στο βιβλίο “Words Without Music” (ο ελληνικός τίτλος είναι «Λέξεις χωρίς Μουσική» και κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό από έναν εξαιρετικό εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης, τις Εκδόσεις Ροπή) ο Γκλας δεν στέκεται στην διαδικασία μιας τυπικής αυτοβιογραφίας. Αντιθέτως το βιβλίο είναι μια βαθιά και στοχαστική εξομολόγηση, που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα και την ευαισθησία ενός σπουδαίου καλλιτέχνη. Μέσα από τις σελίδες του, ο Φίλιπ Γκλας μοιράζεται τις χαρές, τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε σε όλη του τη ζωή, αποκαλύπτοντας πολύτιμες λεπτομέρειες της ζωής του, τις πηγές της έμπνευσής του και τον τρόπο με τον οποίο ανέπτυξε το μοναδικό του μουσικό ύφος. 

Παιδί μιας οικογένειας της μεσαίας τάξης, στην Βαλτιμόρη του ’50, ο Γκλας αποθαρρύνθηκε από την οικογένεια του να ακολουθήσει τη ζωή ενός μουσικού – ή όπως έλεγε η μητέρα του ενός ανθρώπου χωρίς σταθερή στέγη – αλλά ο ίδιος πίστεψε σε αυτό που αισθανόταν ως προσωπικό πεπρωμένο και αφοσιώθηκε από νωρίς στον κόσμο της μουσικής. Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου έχουν μια αίσθηση συγκινητική καθώς περιγράφει τις δυσκολίες που βίωσε ως φοιτητής μακριά από το σπίτι του, τον τρόπο που σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και αργότερα στη Μουσική Σχολή Τζούλιαρντ της Νέας Υόρκης και αργότερα την μαθητεία του στο Παρίσι, στην σπουδαία Νάντια Μπουλανζέ την δεκαετία του ’60 – μια χρυσή εποχή για την Γαλλία με τη κινηματογραφική Νουβέλ Βαγκ στο προσκήνιο και σημαντικούς συγγραφείς όπως ο Σάμουελ Μπέκετ να ζουν την δημιουργική γαλλική ατμόσφαιρα αλλά και μια ευκαιρία για τον ίδιο τον Γκλας να εκτεθεί στον ευρωπαϊκό τρόπο σκέψης αλλά και στην αυστηρή πειθαρχία. Πέρα από τις σπουδές ο Γκλάς θυμάται τις δυσκολίες, τις αμέτρητες δουλειές που έκανε για να βιοποριστεί τα προς το ζην (ως οδηγός ή ακόμα και ως εργάτης σε εργοστάσια), τα μαθήματα που παρακολούθησε και τους δασκάλους που τον ενέπνευσαν να ακολουθήσει το πεπρωμένο του, την βαθιά αυτοπειθαρχία του και την αφοσίωση στην προσπάθεια να συνθέσει νέα έργα αλλά και να εμβαθύνει την σχέση του με την μουσική σύνθεση, τις βαθιές και ουσιαστικές φιλίες του με την αβαν γκαρντ της Νέας Υόρκης και όχι μόνο. Τρία κεφάλαια είναι αφιερωμένα στο βίωμα ενός μακρινού ταξιδιού στην Άπω Ανατολή και στην επαφή του με τον θιβετιανό διαλογισμό, την αφοσίωση του σε αυτόν τον εσωτερικό κόσμο και αργότερα στην αυτοψυχανάλυση που έκανε προκειμένου να διαχειριστεί προσωπικές απώλειες και δύσκολες οικογενειακές σχέσεις. 

Ο Γκλας περιγράφει ακόμα με συναρπαστικές λεπτομέρειες τη διαδικασία δημιουργίας των πιο γνωστών του έργων, όπως τα “Einstein on the Beach“, “Satyagraha” και “Akhnaten“. Αναλύει τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνει τον ρυθμό και το στυλ (του μινιμαλισμού) στη μουσική του μελετώντας ατέλειωτες ώρες το έργο και το ύφος άλλων Αμερικανών και Ευρωπαίων συνθετών του 20ου αιώνα ενώ δημιουργεί πολυεπίπεδες συνθέσεις που αμφισβητούν τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη μουσική δομή και την αρμονία. Η αφήγηση του Γκλας είναι γεμάτη με ιστορίες από τις συνεργασίες του με άλλους μεγάλους καλλιτέχνες αποκαλύπτοντας την επιρροή που είχαν αυτοί οι άνθρωποι στη δουλειά του και τη ζωή του. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως μέσα από αυτές τις προσωπικές ιστορίες, ο Γκλας αποκαλύπτει την γήινη, ευαίσθητη και ανθρώπινη πλευρά του, κάνοντας τον αναγνώστη να αισθανθεί μια βαθύτερη σύνδεση με αυτόν και τη μουσική του.

Από τα πιο σημαντικά θέματα που διαπερνά το βιβλίο είναι η εξερεύνηση της σχέσης μεταξύ τέχνης και ζωής. Ο Γκλας συχνά επανέρχεται στην ιδέα ότι η τέχνη είναι μια συνεχής διαδικασία ανακάλυψης και ανανέωσης. Αυτή η φιλοσοφία αντικατοπτρίζεται στη δική του καριέρα, όπου κάθε έργο του είναι μια νέα περιπέτεια και μια ευκαιρία για πειραματισμό και ανάπτυξη και ο ίδιος τονίζει την σημασία της συνέχειας και της αφοσίωσης, τόσο στην τέχνη όσο και στην προσωπική του ζωή.

Το βιβλίο είναι γραμμένο με έναν τρόπο που είναι ελκυστικός (και η μετάφραση της Α. Γεωργαλιού όπως και η επιμέλεια που έγινε για την ελληνική έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Ροπή είναι εξαιρετική) για κάθε αναγνώστη που επιθυμεί να μάθει πράγματα για την ζωή και το έργο του σημαντικού συνθέτη, ανεξάρτητα από το αν έχει τη μουσική κατάρτιση ή όχι. Ο Γκλας δεν κάνει επίδειξη γνώσεων, ούτε αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιδειξιομανής και αυτάρεσκος στην αφήγηση του. Χρησιμοποιεί μια απλή και άμεση γλώσσα, αποφεύγοντας την τεχνική ορολογία που θα μπορούσε να αποξενώσει τους μη ειδικούς. Συνολικά, το βιβλίο είναι ένα συναρπαστικό και εμπνευσμένο έργο, που προσφέρει μια μοναδική ματιά στη ζωή και το έργο του Φίλιπ Γκλας για όσους ενδιαφέρονται να τα γνωρίσουν καλύτερα. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης ανακαλύπτει την πορεία ενός καλλιτέχνη που δεν σταματά ποτέ να εξερευνά, να καινοτομεί και να ανακαλύπτει νέες διαστάσεις στη μουσική και στη ζωή.

Info: Το βιβλίο Λέξεις Χωρίς Μουσική κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις Εκδόσεις Ροπή.