Συμμετοχικός Καπιταλισμός: Αναζητείται το νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Στα τέλη του 2021 κυκλοφόρησε η “Μεγάλη Επανεκκίνηση” των Κλάους Σβαμπ (Ιδρυτή και εκτελεστικό πρόεδρο του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ) και Τιερί Μαλερέ (διευθυντή του “Μηνιαίου Βαρόμετρου”). 

Η χρονική περίοδος που ολοκληρώθηκε το βιβλίο είναι αμέσως μετά το πρώτο σοκ του αναγκαστικού εγκλεισμού. Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει τη συνέχεια. Αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα των επικείμενων αλλαγών. Χρόνος για αναδημιουργία του κόσμου από μηδενική βάση δεν υπάρχει. Ακριβώς από εκεί το νήμα παίρνει ο “Συμμετοχικός Καπιταλισμός” – Klaus Schwab, συνεργασία Peter Vanham που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.

Μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου σημειώθηκε ένα μεγάλο κύμα καθολικής οικονομικής ανάπτυξης. Παρ΄ότι το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε, ο πλούτος αυξήθηκε και το προσδόκιμο ζωής ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, οι ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα αυξάνονται, με το φαινόμενο να κλιμακώνεται. 

Για να πιστοποιήσει τα λεγόμενά του ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πίνακες και δεδομένα των Τομά Πικετί, Γκάμπριελ Ζούκμαν και Εμμάνουελ Σαέζ. Μας τονίζει πως το (ΑΕΠ) Ακαθόριστο Εγχώριο Προϊόν αποτελεί πλέον ανεπαρκές εργαλείο για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής. Η πιο σημαντική παράμετρος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να βρεις το λάθος, τα αίτια και να το διορθώσεις.

Ακριβώς αυτόν τον δύσκολο δρόμο ακολουθεί. Η ανάλυση του μετοχικού καπιταλισμού της Δύσης από την μία και του κρατικού καπιταλισμού της Ανατολής μου φέρνει συνειρμικά στο μυαλό το σπουδαίο έργο του Μπράνκο Μιλάνοβιτς (“Καπιταλισμός χωρίς Αντίπαλο”). 

O Σβαμπ συλλαμβάνει πολύ σύνθετα νοήματα και είναι έτοιμος να συγκρουστεί με το λόμπυ των ακραίων συμφερόντων. Από τις παρατηρήσεις του δε λείπουν οι αναφορές στο περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειες αυτής που φυσικά επηρεάζουν ποικιλότροπα τις ζωές μας. “Χρειαζόμαστε μία οικονομία που θα είναι σχεδιασμένη να φροντίζει όλους τους ανθρώπους και ολόκληρο τον πλανήτη”, υποστηρίζει ο καθηγητής.

Επομένως αναζητείται το νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Απαιτεί διορατική ματιά και το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και τις επόμενες γενιές. Θα πρέπει να εξασφαλίσει μία στοιχειώδη ισορροπία βασισμένη σε κοινούς κώδικες κι αξίες. Δυστυχώς όμως η εικόνα των διαιρεμένων κοινωνιών δεν μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε. 

Την ίδια ώρα τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα επανακάμπτουν και διεκδικούν μέρος των απογοητευμένων – δυσαρεστημένων ψηφοφόρων. Το προηγούμενο διάστημα είχαμε μία ακόμα επικράτηση του Όρμπαν στην Ουγγαρία, ενώ στη Γαλλία μέχρι την τελευταία στιγμή η μάχη Μακρόν-Λε Πεν ήταν σώμα με σώμα. Μονάχα η ελπίδα κι η προοπτική θα σβήσουν αυτή τη “φωτιά”.

Μέσα από μία εκτεταμένη ιστορική αναδρομή από άκρη σε άκρη της γης εξηγείται πως φτάσαμε ως εδώ. Τόσο όσον αφορά την επέλαση της τεχνολογίας (τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία), όσον όμως και σχετικά με την επιβάρυνση του πλανήτη. 

Το τίμημα είναι ήδη μεγάλο και διακυβεύεται σε απόλυτο βαθμό η συνέχεια. Τώρα, όχι σε κάποιο μελλοντικό χρόνο. Όπως είναι φυσιολογικό ακολουθεί το κομμάτι της πρότασης λύσεων πάντα επί του παρόντος κυρίαρχου συστήματος. Τα περιθώρια ευελιξίας στενεύουν. 

Αναζητείται φως στο τούνελ. Μπορούν οι εταιρείες – κολοσσοί να κάνουν ένα βήμα πίσω;

Το έργο που παρουσιάζω αφήνει μία λέξη στο μυαλό μου. Αυτή είναι η “ενσυναίσθηση”. Προκύπτει αληθινό ενδιαφέρον και βαθιά αίσθηση του καθήκοντος σε μία χρονική περίοδο που οι περισσότεροι είναι εγκλωβισμένοι στο παρόν, αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν ώριμα τα μείζονα προβλήματα της εποχής μας. 

Από τους πρωτοπόρους ο δημιουργός χαράσσει μία νέα διαδρομή – τον “καπιταλισμό των ενδιαφερόμενων μερών”. Η δουλειά του κατατίθεται στον δημόσιο διάλογο κι ελπίζουμε σε καλύτερες ημέρες και μία επανεκκίνηση που στο κέντρο της θα τοποθετήσει τον άνθρωπο και τον πλανήτη.