Συζητήσεις για το σύγχρονο ρόλο της βιβλιοθήκης στην 20η ΔΕΒΘ

Δύο ενδιαφέρουσες και επίκαιρες εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της 20ης ΔΕΒΘ για το ρόλο που πρέπει να έχουν οι βιβλιοθήκες σήμερα, στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης και για το πώς θα διατηρήσουν τον υποστηρικτικό ρόλο τους στην εδραίωση της Δημοκρατίας. 

Οι εκδηλώσεις διοργανώθηκαν από το Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης, το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, την Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης και την Κοβεντάριο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης. 

Τεχνητή νοημοσύνη και σύγχρονες βιβλιοθήκες 

Τα ερωτήματα που τέθηκαν από την δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Γούτα ήταν πολλά και ενδιαφέροντα, όπως ενδιαφέρουσες ήταν και οι απαντήσεις των εξαιρετικών ομιλητών. 

Ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ «ξενάγησε» το πολυπληθές κοινό σε περιπτώσεις χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε πολιτιστικούς οργανισμούς, βιβλιοθήκες και μουσεία, ενώ ανέφερε ότι «Οι βιβλιοθηκονόμοι θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητοι και χρήσιμοι στο μέλλον, αλλά θα πρέπει να εξειδικευτούν και να καταρτιστούν στο καινούργιο αντικείμενο της Τεχνητής Νοημοσύνης, ώστε να μπορούν να διακρίνουν το αληθινό από το ψεύτικο, τις αξιόπιστες από τις αναξιόπιστες πηγές». 

Ο Γεώργιος Αναστασάκης, Υπεύθυνος Ψηφιακών Εφαρμογών INTEROPTICS, αναφέρθηκε στο εργαλείο Τurnitin, την διαχείριση του οποίου έχουν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες και το οποίο χρησιμοποιούν για να κάνουν ανίχνευση όχι για λογοκλοπή, αλλά για να γίνουν ταυτίσεις σε μία βάση δεδομένων με την εργασία που θα έχει κανείς βάλει στο Τurnitin. 

Ο Αλέξανδρος Ζ. Σπυρόπουλος, Ερευνητής των Εργαστηρίων Υπολογιστικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, ΔΠΘ και ΜεταΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, Διαχείρισης Πληροφοριών και Δεδομένων, ΔΙΠΑΕ, στο ερώτημα αν η εμφάνιση του Σημασιολογικού Ιστού επιτρέπει την ενσωμάτωση πρόσθετου επιπέδου ευφυΐας στο περιβάλλον των διαδικτυακών εφαρμογών και τι σημαίνει αυτό για τις βιβλιοθήκες, έδωσε τη δική του απάντηση: «Όταν συζητάμε για τον σημασιολογικό ιστό, με μία λέξη συζητάμε για τον τρόπο, με τον οποίο μπορούμε να κάνουμε τη μηχανή να συλλογίζεται και τον τρόπο που περνάμε από τα υπολογιστικά μαθηματικά, στα μαθηματικά των συλλογισμών. Είναι δεδομένο ότι η σημασιολογική αναζήτηση θα βοηθήσει πολύ τους αναγνώστες, ερευνητές, και βιβλιοθηκονόμους στις βιβλιοθήκες», τόνισε χαρακτηριστικά. 

Ο Γιάννης Φαρσάρης, καθηγητής Πληροφορικής, ανέφερε ότι το στοίχημα της επόμενης εποχής είναι αν θα μπορέσουν οι βιβλιοθήκες – ακαδημαϊκές, δημόσιες και δημοτικές – να λειτουργήσουν, όχι πλέον ως κέντρα πληροφόρησης, ούτε καν γνώσης, αλλά επενδύοντας στις ανθρώπινες δεξιότητες χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης τα οποία είναι είτε δωρεάν, είτε με πολύ μικρό κόστος, που σημαίνει προσβάσιμα στον καθένα. 

Ο συγγραφέας Γεώργιος Σιόλας, Εκδόσεις Στερέωμα και Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό στο Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Συστημάτων Μάθησης, ΕΜΠ, στην ερώτηση αν τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν μέσω των βιβλιοθηκών των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων να βοηθήσουν στην έρευνα, απάντησε: «Αυτήν τη στιγμή δεν έχουμε μηχανές που παράγουν σημαντικές αναπαραστάσεις, γνώση, θεωρίες και συλλογιστική, αλλά καλές προβλεπτικές μηχανές. Αυτό που θα έβλεπα αυτήν τη στιγμή ρεαλιστικό για τις βιβλιοθήκες, είναι να επενδύσουν σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα ανοικτού κώδικα και να τα εκπαιδεύσουν πάνω στις δικές τους συλλογές. Θα έχουν μία μεγάλη βελτίωση στα αποτελέσματα που θα έχουν στη διαλογική συζήτηση».

Οι βιβλιοθήκες στην καρδιά μιας δημοκρατικής κοινωνίας

Τη σημασία των βιβλιοθηκών στις δημοκρατικές κοινωνίες επιχείρησαν να αναλύσουν ομιλητές που έχουν σημαντική πορεία στο χώρο, σε εκδήλωση στο πλαίσιο της 20ης ΔΕΒΘ.

Ο συντονιστής της εκδήλωσης, δημοσιογράφος Γιάννης Κεσσόπουλος έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης σχετικά με το νέο τρόπο λειτουργίας των βιβλιοθηκών στη διαδικτυακή εποχή, όπου η πρόσβαση στην πληροφορία είναι πολύ εύκολη, τη σχέση με την ελευθερία της γνώσης, την υπερπληροφόρηση, την παραπληροφόρηση και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν παγκοσμίως οι βιβλιοθήκες.

Η Δαμιάνα Κουτσομίχα, Προϊσταμένη Βιβλιοθήκης «Δημήτρης & Αλίκη Περρωτή», Αμερικανική Γεωργική Σχολή ανέφερε χαρακτηριστικά : «Οι βιβλιοθήκες αποτελούν χώρους όπου φυλάσσεται και μοιράζεται η γνώση με τρόπους ψηφιακούς, αλλά ο ρόλος τους διευρύνεται. Οι βιβλιοθήκες γίνονται πιο ανθρωποκεντρικές. Αναλαμβάνουν ρόλους κοινωνικούς. Η μεταμοντέρνα βιβλιοθήκη δεν θέλει να απαρνηθεί τον κοινωνικό της ρόλο, ενσωματώνει τα στοιχεία που την ανέδειξαν στην μοντέρνα φάση της και αναζητά νέους ρόλους με βάση τις αναδυόμενες ανάγκες της κοινωνίας που στοχεύει να εξυπηρετήσει και της οποίας είναι δημιούργημα».

Λόγω της απουσίας της Δάφνης Μιχαηλίδου (Daphne Michailidou, Head Librarian, GBS – Library Team, UK), για εργασιακούς λόγους, την παρουσίασή της μετέφερε ο Εμμανουήλ Γαρουφάλλου, Καθηγητής στο Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος. Το θέμα της εισήγησής της ήταν πώς πετυχαίνουν οι βιβλιοθήκες στο Ηνωμένο Βασίλειο να είναι όχι απλές αποθήκες βιβλίων, αλλά ζωντανά κέντρα της κοινότητας που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη των δημοκρατικών αρχών και την ενίσχυση της συμπερίληψης. Και αυτό το πετυχαίνουν κατά την κα Μιχαηλίδου μέσω των υπηρεσιών τους, των συλλόγων τους και της δέσμευσής τους στην προσβασιμότητα.

«Η θεμελιώδης αρχή για όλες τις βιβλιοθήκες είναι η ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, εθνικότητας, οικονομικής κατάστασης, φυσικών ικανοτήτων». Μπορεί να υπάρχουν σχεδόν όλα στο διαδίκτυο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος μπορεί να μπει δωρεάν να τα διαβάσει. Οι βιβλιοθήκες είναι εκεί για να καλύψουν αυτό το κόστος, της συνδρομής ή της αγοράς όλων αυτών των πηγών πληροφόρησης». Τα παραπάνω ανέφερε μεταξύ άλλων η Ελένη Σίγγου, Senior Collection Management & Development Librarian, University of Nicosia, Library & Information Centre, Κύπρος η οποία μίλησε για την προσπάθεια να συμβάλλουν οι βιβλιοθήκες στην Κύπρο στη διαμόρφωση μιας πιο ενημερωμένης κοινωνίας, καθώς και στη σημασία του εμπλουτισμού των συλλογών. 

Ο Ιωάννης Τροχόπουλος, επικεφαλής του Οργανισμού Future Library, και επί σειρά ετών διευθυντής της βραβευμένης, καινοτόμου βιβλιοθήκης του Δήμου Βέροιας, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στο παράδειγμα της Βιβλιοθήκης της Βέροιας: «Η βιβλιοθήκη μιας μικρής πόλης, της Βέροιας, σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο για τη χώρα, κατάφερε να πάρει ένα παγκόσμιο βραβείο ενός εκατομμυρίων δολαρίων γιατί είχε το μεγαλύτερο ποσοστό πολιτών να είναι μέλη της βιβλιοθήκης – αυτό εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα – και το μεγαλύτερο ποσοστό δανεισμών στην Ελλάδα», ανέφερε χαρακτηριστικά. 

Επίσης επισήμανε το σημαντικό ρόλο των βιβλιοθηκών για τη δημοκρατία: «Οι βιβλιοθήκες, σε όποια κατάσταση κι αν είναι, είτε σε ανάπτυξη είτε σε παρακμή, χρέος τους είναι να βοηθήσουν στην εδραίωση της Δημοκρατίας», τόνισε.

*Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης διοργανώνεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες, τη ΔΕΘ–HELEXPO, την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, το Δήμο Θεσσαλονίκης, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2021-2027. Η ΔΕΒΘ είναι μέλος του Φόρουμ Διεθνών Εκθέσεων Βιβλίου και του Ευρωπαϊκού Δικτύου Εκθέσεων Βιβλίου ALDUS UP. 

Με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών.