Τα 10 βιβλία Ελλήνων συγγραφέων που ξεχωρίσαμε το 2020

Παρά το τεράστιο χτύπημα και τα δεδομένα που έφερε η πανδημία στον κόσμο, πόσο μάλλον στο χώρο του πολιτισμού και ειδικά του βιβλίου, αλλά και τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας στο πεδίο αυτό, οι ελληνικοί εκδοτικοί, αλλά και οι Έλληνες συγγραφείς κατάφεραν να σταθούν όχι μόνο αξιοπρεπώς, αλλά χαρίζοντάς μας κυριολεκτικά διαμάντια που κι αυτά με τη σειρά τους ξεχώρισαν αυτή τη χρονιά και συντρόφευσαν  και συντροφεύουν τους αναγνώστες κατά τη δύσκολη περίοδο του εγκλεισμού.

1. Τζάμπα η παράταση – Κώστας Καβανόζης, Εκδόσεις Πατάκη

Είκοσι ιστορίες σαν καλοτροχισμένα μαχαίρια, ζυγισμένες με ακρίβεια. Αποτυπώνουν αυτό που οι άνθρωποι τελικά κουβαλάμε και μας διαμορφώνει. Τον πολτό της μνήμης. Ο Καβανόζης ξεδιπλώνει ιστορίες του παρελθόντος που ανασύρει από το χρόνο και τη θύμηση για να σταθεί και να φωτίσει περιστατικά, εικόνες, σκέψεις ασήμαντες ή σημαντικές που έμοιαζαν στιγμιαίες, εφήμερες τότε, που έμελλε, όμως, να διαρκέσουν για πάντα. Αυτά είναι ο πολτός της μνήμης.

2. Πώς πάνε τα πράγματα – Θάνος Κάππας, Εκδόσεις της Εστίας

Η συλλογή διηγημάτων του Θάνου Κάππα ήταν από τα φαινόμενα αυτής της χρονιάς, που συνοδεύτηκαν εξαιρετικά και από τη δεύτερη συμπληρωμένη έκδοση των μικρών αφηγημάτων του Πικρούτσικα-Πικρούτσικα. Το στοιχείο που εντυπωσιάζει στα Πράγματα είναι το πόσο καλά έχει βυθιστεί στη γυναικεία ψυχολογία και ο πολύ κοντά στην πραγματικότητα τρόπος που αποτυπώνει τον ψυχισμό των ηρωίδων του, αλλά και το πώς από μικρές αφορμές, ασήμαντα γεγονότα μπορεί να επέλθει ανατροπή αυτών που έμοιαζαν ακλόνητα και βέβαια.

3. Τα βιβλία των άλλων (1) – Κωστής Παπαγιώργης, Εκδόσεις Κατσανιώτη

Ο λόγος του Κωστή Παπαγιώργη είναι σαν τα πεντακάθαρα νερά μιας νησιώτικης θάλασσας. Από τις αναλύσεις επί φιλοσοφικών ζητημάτων, τους στοχασμούς και τις επιφυλλίδες μέχρι και στις προκείμενες κριτικές βιβλίων ελλήνων συγγραφέων. Τα σχόλια του Κωστή Παπαγιώργη, του επίμονου αναγνώστη, του δεσμευμένου με το βιβλίο, συγκεντρωμένα σε έναν τόμο, πέρα από πνευματική όαση, αποτελούν και ένα παράλληλο χρονογράφημα της λογοτεχνικής εποχής του και των σύγχρονών του συγγραφέων, αλλά και των φίλων του.

4. Οι ληστές της Ανθολογίας του μαύρου χιούμορ – Ισμήνη Καρυωτάκη, Εκδόσεις Ποταμός

Μυθιστόρημα δρόμου. Το τρίτο τέτοιου είδους (Απόπειρα Συνάντησης, Στους Δρόμους εκδόσεις ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ) της κυρίας Ισμήνης Καρυωτάκη, μιας συγγραφέα που αγαπώ πολύ. Η φιλία δυο αγοριών λειτουργεί ως χείμαρρος αφηγήσεων για τους δρόμους της ζωής που περιπλανώνται γαντζωμένοι στη νεότητα και το ιδιαίτερο χιούμορ τους, αλλά και για τους δρόμους της Νεάπολης Εξαρχείων στη δεκαετία ’80-90. Δύο σε πρώτο πρόσωπο αφηγήσεις του Λουκά και του Μανόλο που σκιαγραφούν εκτός από τα χαρακτηριστικά του τόπου και το κοινωνικό ψηφιδωτό που διαμόρφωσαν οι αντιθέσεις και οι ιδιωματισμοί εκείνης της εποχής, εκείνης της περιοχής.

5. Θυμάμαι Σοκολάτα – Τάκης Κατσαμπάνης, Εκδόσεις Έρμα

Υπάρχει ένας μεταιχμιακός χώρος ανάμεσα στη σύλληψη μιας έννοιας, ενός πράγματος, μιας σκέψης και της λεκτικής απόδοσής της. Αν φυσικάυποθέσουμε ότι μπορεί πάντα να εκφραστεί με λέξεις. Αυτή είναι η προσπάθεια του Κατσαμπάνη, να γράψει αυτό που δύσκολα γράφεται κι αυτό σε αυτή τη νουβέλα, ίσως και γενικά είναι  η συγκίνηση. Συγκινητικό άφατο και άφατη συγκίνηση, που γεννιέται σε και με κάθε επίσκεψη ενός άνδρα, στο δωμάτιο του οίκου ευγηρίας μιας ηθοποιού που κάποτε τον είχε βοηθήσει, όταν είχε βρεθεί στο θέατρο ως κομπάρσος. Εκείνη πια δεν το θυμάται, εκείνον όμως υστερόχρονα τον συγκινεί και του δημιουργείται σταδιακά η επιθυμία να γράψει την ιστορία της. Μια ανταπόδοση της τότε πράξης ή ένα κλείσιμο εσωτερικών λογαριασμών ;

6. Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ – Μυρσίνη Γκανά, Εκδόσεις Μελάνι 

Η ποιήτρια Μυρσίνη Γκανά στρατεύει τα ποιήματά της συλλογής αυτής και τα βάζει να μιλάνε το ένα με το άλλο, σελίδα με σελίδα. Τα ποιήματα έτσι συνθέτουν θα έλεγα μια ιστορία. Η φράση, που είναι και ο τίτλος πιστεύω ότι απευθύνεται στον ίδιο τον έρωτα, σαν μια πεισμωμένη δήλωση, που επιτρέπει  ένα διάλογο με τα φυσικά φαινόμενα, τα σύννεφα, τα βουνά και τις θάλασσες του κόσμου, τα λουλούδια , γιατί κι αυτά μπορείς να τ’ αγαπάς. Ν’ αγαπάς ότι δεν είναι έρωτας και είναι γύρω σου. Όμως εν τέλει μήπως ο έρωτας είναι αυτός που όλα τα φωτίζει και με την απώλεια του είναι δύσκολα να τα κοιτάς όπως κάποτε τα κοιτούσες;

7. Ο  πολτός των πραγμάτων – Αριστείδης Αντονάς, Εκδόσεις Αντίποδες

Η λογοτεχνία του Αντονά συνδυάζει τόσο την αρχιτεκτονική, όσο και τη φιλοσοφία. Η τελευταία του αυτή νουβέλα είναι μια μεγάλη κριτική προς το δυτικό άνθρωπο, που φταίει για το δυτικό του κόσμο, υπό την προβολή ενός θρίλερ. Ένα πτώμα και η ξεκοιλιασμένη του τσάντα φωτίζονται σε μια βιτρίνα. Ο Τάρκεν, το κεντρικό πρόσωπο που βλέπει το πτώμα, σιχαίνεται τα πράγματα στην τσάντα του, μάλλον και όλες τις τσάντες και του πτώματος, όσο απεχθάνεται τελικά και το όνομά του. Ίσως επειδή η προσφώνησή του τον εντάσσει στον κόσμο των υλικών, τον καθιστά και τον ίδιο πράγμα. Ο Τάρκεν δεν ξέρει καν αν αυτός είναι που σκότωσε τον άνθρωπο στη βιτρίνα, ούτε εμείς αν τα πρόσωπα που εμφανίζονται στον Τάρκεν είναι υπαρκτά ή εκφάνσεις και αντικατοπτρισμοί του.

8. Η Θάλασσα – Μιχάλης Μαρκόπουλος, εκδόσεις Κίχλη 

Αν δεν βιώναμε αυτήν την κατάσταση, η νουβέλα του Μαρκόπουλου θα φάνταζε ακόμη πιο μακρινή και με τα δυο πόδια στον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας. Το λιώσιμο των πάγων αποκαλύπτει έναν αρχαίο μετεωρίτη, ο οποίος για χρόνια κυοφορούσε έναν θανάσιμο ιό, που θα ερημώσει τον κόσμο και θα αρχίσει να αφανίζει τους ανθρώπους. Ο συμβολισμός αυτής της λαίμαργης επιβολής του ανθρώπου πάνω στη φύση και των δεινών της αποτελεσμάτων στον κόσμο και την ανθρωπότητα είναι ορατός. Όπως ορατή και ξεχωριστή είναι παρά το χαρακτήρα του φανταστικού και η συγκλονιστική και μαγική απλότητα της γραφής του Μιχάλη Μακρόπουλου.

9. Χωρίς Πρόσωπο – Κατερίνα Μαλακατέ, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Εκ πρώτης θα μπορούσε κανείς να πει ότι στο μυθιστόρημα της Μαλακατέ κυριαρχούν ζητήματα βιοηθικής, κάτι αρκετά πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα, καθώς ο 23χρονος Διονύσης σε ένα καβγά με τη μητέρα του αυτοπυροβολείται, με αποτέλεσμα να χάσει το μισό του πρόσωπο. Όμως, μέσα από αυτό το γεγονός και τη θεματική η συγγραφέας ξεδιπλώνει ένα κουβάρι μιλώντας πέρα από τη σχέση των ανθρώπων με το πρόσωπό τους και για τους οικογενειακούς δεσμούς, τη καθημερινότητα στο διαδίκτυο, αλλά και τον έρωτα. Απολαυστικό μυθιστόρημα από τη διαχειρίστρια της διαδικτυακής ομάδας diavazontas και συνιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Booktalks.

10. Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα θα είχε λύση – Δημήτρης Χριστόπουλος, Εκδόσεις Πόλις

Υπάρχει λύση για το προσφυγικό; Λύσεις υπάρχουν για όλα τα προβλήματα, αλλά όχι για τα φαινόμενα. Το προσφυγικό φαινόμενο τοποθετείται από τον συγγραφέα στο χρονικό άξονα του παρόντος, ενώ συνδέεται με ένα αόρατο νήμα με πρόσφατα και παλαιότερα παραδείγματα προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Λένε πως γνωρίζεις πραγματικά ένα πολύπλοκο, δυσνόητο θέμα, μόνο όταν μπορείς να το εξηγήσεις  με απλά λόγια σε όποιον δεν γνωρίζει τίποτα επ’ αυτού. Το βιβλίο αυτό βοηθά να αντιληφθούμε με ενάργεια και ρεαλισμό τη μεγάλη εικόνα πίσω από το προσφυγικό/μεταναστευτικό, σε βαθμό που ύστερα από την ανάγνωση βρισκόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στο να το εξηγήσουμε στους γύρω μας (ή απλά στον εαυτό μας).