Τα βιβλία που θα διαβάσουμε αυτό το Φθινόπωρο
Οι νέες κυκλοφορίες που ξεχωρίσαμε και σας προτείνουμε
Αποχαιρετώντας τις διακοπές του καλοκαιριού, τουλάχιστον οι περισσότεροι, επιστρέφουμε σε μία κανονικότητα που απαιτεί δυστυχώς άλλους ρυθμούς, πιο γρήγορους.
Μπορεί να τρέχουμε σε μια κανονικότητα που μας “τρώει” πολλές από τις ώρες μας, δεν είμαστε όμως λίγοι εκείνοι που πάντα βρίσκουμε χρόνο και τρόπο για να διαβάσουμε ένα, δύο ή και παραπάνω καλά βιβλία που θα κυκλοφορήσουν.
Άλλωστε ξέρουμε καλά πως τα βιβλία δεν έχουν εποχή. Δεν είναι μόνο για τις παραλίες, δεν είναι μόνο για τις μέρες που δεν έχουμε πώς να γεμίσουμε.
Κάπως έτσι, επιστρέφουμε στις προτάσεις μας από όλες εκείνες τις εκδόσεις των τελευταίων ημερών που ξεχωρίσαμε και σας προτείνουμε.
Καλή ανάγνωση!
“Γεωπολιτική των τροφίμων και της γαστρονομίας” | Pierre Raffard
Από την εμφάνιση των σχέσεων ανταλλαγής έως την παγκοσμιοποίηση της εποχής μας, η τροφή είναι συγχρόνως αντικείμενο αλλά και δείκτης των τάσεων και του συσχετισμού δυνάμεων που συνδιαμόρφωσαν την ιστορία της ανθρωπότητας. Στις μέρες μας, η υγειονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία της Covid-19 από το 2019, αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022, γέννησαν σοβαρές ανησυχίες για τη σταθερότητα του κυρίαρχου αγροδιατροφικού μοντέλου και την επάρκεια σε βασικά τρόφιμα διεθνώς. Συνειδητοποιούμε πλέον ότι η σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στα τρόφιμα δεν αποτελεί κάποια απαραβίαστη πραγματικότητα, πως τα γεωργικά προϊόντα και τα τρόφιμα διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διεθνή σκηνή, καθώς και στη σταθερότητα των κρατών. Όσο η τροφή απογυμνώνεται από το ψυχαγωγικό της ένδυμα στις κοινωνίες της αφθονίας, όλο και πιο ξεκάθαρα αποκαλύπτεται η γεωπολιτική της ουσία.
Το βιβλίο του Pierre Raffard αναδεικνύει τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προκλήσεις που παρουσιάζονται στα χωράφια ή στους αμπελώνες, σε όλο το μήκος των αλυσίδων μεταποίησης και διανομής, στα ράφια των σούπερ μάρκετ, αλλά επίσης μέσα στο πιάτο μας και γύρω από αυτό. Η τροφή ως μέσο επιβίωσης αλλά και ως εργαλείο ήπιας ή σκληρής ισχύος, οι προκλήσεις τις οποίες θέτει στην παραγωγή τροφίμων η κλιματική αλλαγή, η παγκόσμια ηγεμονία συγκεκριμένων εταιρειών ειδών διατροφής, ο ρόλος της τεχνολογίας τροφίμων, το διαδίκτυο και οι στρατηγικές μάρκετινγκ που επιδιώκουν να προβλέψουν και να ελέγξουν τις πιο προσωπικές επιλογές μας, τα κινήματα για μια πιο βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση της τροφής, είναι όψεις μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας και δείχνουν ότι το πιάτο μας αποτελεί έναν προνομιακό χώρο για να κατανοήσουμε τον κόσμο και να αναλογιστούμε την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών στο μέλλον.
*Ο Pierre Raffard είναι λέκτορας Γεωπολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Ελεύθερο Ινστιτούτο Μελέτης των Διεθνών Σχέσεων στο Παρίσι (ILERI-Paris) και στην 3A Business School, συνιδρυτής του ερευνητικού εργαστηρίου Food 2.0 Lab. Διδάκτωρ γεωγραφίας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (2013), το 2015–2017 διετέλεσε αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Το ερευνητικό του ενδιαφέρον εστιάζεται στην πολιτική διάσταση της τροφής, στη σημασία της στο πεδίο των διεθνών σχέσεων και στον ρόλο της τεχνολογίας τροφίμων. Έχει δημοσιεύσει επίσης, μαζί με τον Gilles Fumey, το βιβλίο Atlas de l’alimentation (CNRS Éditions, 2018).
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 216
“Εισαγωγή στην ανάπτυξη της γλώσσας” | Ελένη Μότσιου
Πρόκειται για ένα εισαγωγικό εγχειρίδιο που εξετάζει όψεις και πτυχές της γλωσσικής εξέλιξης του ανθρώπου, ως μέρους της γενικότερης ανάπτυξής του. Κεντρικό στόχο έχει την περιγραφή και την ερμηνεία των βασικών οροσήμων και χαρακτηριστικών που εμφανίζονται στη γλώσσα του παιδιού καθώς αυτό αναπτύσσεται.
Η περιγραφή της γλωσσικής εξέλιξης οργανώνεται για μεθοδολογικούς λόγους σε περιόδους: εξετάζεται η γλώσσα κατά τα πρώιμα στάδια (1-3 έτη), την προσχολική ηλικία (3-6 έτη) και τα σχολικά χρόνια (6-12 έτη). Σε κάθε περίοδο αναδεικνύονται οι βασικοί σταθμοί και τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά από κάθε γλωσσικό επίπεδο (φωνολογικό, μορφοσυντακτικό, σημασιολογικό-λεξιλογικό και πραγματολογικό). Επιπλέον, περιγράφεται με συντομία η παιδική δι/πολυγλωσσική ανάπτυξη και εκτίθεται ο διάλογος μεταξύ των βασικών θεωριών επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο να ερμηνευτούν οι ιδιαιτερότητές της. Το βιβλίο κλείνει με μία προσπάθεια εμβάπτισης του αναγνώστη στα είδη των δυσκολιών του προφορικού λόγου και της επικοινωνίας στην προσχολική ηλικία σε μια απόπειρα σύνδεσης της τυπικής με τη μη τυπική ανάπτυξη.
Στη νέα έκδοση οι αλλαγές είναι εκτεταμένες και δεν αφορούν μόνο στο περιεχόμενο. Προκύπτουν από την ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα ως συνέπεια της ανατροφοδότησης και της αξιολόγησης και ως αποτέλεσμα γόνιμων σχολίων και υποδείξεων. Τα υπάρχοντα κεφάλαια εμπλουτίστηκαν με νέα υποκεφάλαια, πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση και αναδιατύπωση, και επικαιροποιήθηκε η βιβλιογραφική τεκμηρίωση.
*Η Ελένη Μότσιου είναι επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
University Studio Press, σελ. 164
Μέτρον πάντων άνθρωπος | Σωτηρία Σταυρακοπούλου
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις IANOS ο τιμητικός τόμος για τον Περικλή Σφυρίδη, με τίτλο «Μέτρον πάντων άνθρωπος». Τον τόμο επιμελήθηκε η Σωτηρία Σταυρακοπούλου.
Στις 5 Οκτωβρίου του 2023 συμπληρώνονται τα ενενηντάχρονα του γιατρού και συγγραφέα Περικλή Σφυρίδη, ημέρα που ορίστηκε ως η opening day του τμήματος της Βιβλιοθήκης Bissell, του Κολεγίου ANATOLIA, που θα φιλοξενεί το Αρχείο και τις Συλλογές των βιβλίων του. Με την αφορμή αυτή, ανέλαβα την πρωτοβουλία της δημιουργίας του παρόντος τιμητικού τόμου και της επίδοσής του στα επικείμενα εγκαίνια. Επειδή ο κύκλος των φίλων και αναγνωστών του ήταν μεγάλος, απευθύνθηκα, κατά την κρίση μου, σε ανθρώπους των γραμμάτων, που είτε τον γνώριζαν προσωπικά, είτε είχαν μελετήσει το έργο του. Οι 42 εργασίες που συγκεντρώθηκαν, μελέτες, κριτικά άρθρα, μαρτυρίες κ.ά., δείχνουν την πρόθυμη ανταπόκρισή τους στην πρόσκλησή μου, αναγνωρίζοντας έτσι την μεγάλη προσφορά του τιμώμενου στα γράμματά μας.
*Η Σωτηρία Σταυρακοπούλου γεννήθηκε στον Βόλο το 1957, αλλά από το 1975 ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και μελέτες για την δημώδη και την καθαυτό νεοελληνική λογοτεχνία, με έμφαση στη μεταπολεμική πεζογραφία της Θεσσαλονίκης, καθώς και μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Από τις εκδόσεις «IANOS» κυκλοφορούν τα βιβλία της: Επ’ αφορμή (2011), Τα Ερωτικά διηγήματα του Περικλή Σφυρίδη (2013), Τα Εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου (2019).
*Ο Περικλής Σφυρίδης, γεννημένος το 1933 στη Θεσσαλονίκη, απόφοιτος του Αμερικανικού Κολεγίου ANATOLIA της τάξης του 1952, σπούδασε Ιατρική στο ΑΠΘ, υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός και διετέλεσε Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου της γενέτειράς του (1975-1981), ενώ από το 1974 συνεργάστηκε με τον κύκλο του λογοτεχνικού περιοδικού Διαγώνιος, τόσο στον λογοτεχνικό τομέα, όσο και στον εικαστικό. Εξέδωσε το περιοδικό Παραφυάδα (1985-1990), δημοσιεύοντας μόνον ανέκδοτα κείμενα πεζογράφων της Θεσσαλονίκης ή της ευρύτερης περιοχής της, χρημάτισε σύμβουλος έκδοσης, υπεύθυνος ύλης, του περιοδικού Το Τραμ (1987-1991/1996) και διοργάνωσε τέσσερα σημαντικά επιστημονικά συνέδρια για τη Λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης στον 20ό αιώνα («Παραμυθία Θεσσαλονίκης», το 1996· «Η Ποίηση στη Θεσσαλονίκη», το 2001· «Φυτώρια λογοτεχνίας. Τα λογοτεχνικά περιοδικά της πόλης», το 2005· «Η Κριτική και οι κριτικοί της Θεσσαλονίκης», το 2008). Παράλληλα δημοσίευσε δύο ποιητικές συλλογές, δεκαέξι συλλογές διηγημάτων, τέσσερα μυθιστορήματα, δύο αυτοσχόλια πνευματικής πορείας, ενώ έγραψε πολλές μελέτες για συγγραφείς ή ζωγράφους και συνέταξε τρεις ανθολογίες με πεζογράφους της Θεσσαλονίκης. Ασχολήθηκε και με το σενάριο, μεταφέροντας στην οθόνη διηγήματα δικά του, αλλά και γράφοντας κείμενα για τα ντοκιμαντέρ της σειράς «Λογοτεχνία και κοινωνική πραγματικότητα στη Θεσσαλονίκη» και «Λογοτεχνικοί Περίπατοι στη Βόρεια Ελλάδα». Τέλος, στο διάστημα 2009-2010, ως μέλος της Εφορευτικής Επιτροπής στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, δημιούργησε τη λογοτεχνική σειρά των εκδόσεων του Βαφοπούλειου.
Εκδόσεις IANOS, σελ. 344
“Το νόημα της Κρίσης” | Θωμάς Σιώμος
«Εντός του όλου της «κρίσης», ο Σιώμος αναλύει προσφυώς τα διακριτά είδη του ειδησεογραφικού, του καλλιτεχνικού, του επιτελεστικού/κινηματι
Το βιβλίο καταπιάνεται με έναν ικανό όγκο πραγματολογικού υλικού το οποίο αναλύει με τη χρήση διαφορετικών μεθόδων (λεξικομετρία, πολυτροπική ανάλυση, επικοινωνιακή πλαισίωση) έτσι, ώστε να επιτύχει την απαραίτητη μεθοδολογική τριγωνοποίηση και άρα να κατοχυρώσει την εγκυρότητα των συμπερασμάτων του.
Αξιοσημείωτη αρετή του συγγραφέα είναι ότι κινείται με την ίδια άνεση στο μακρο-, μεσο- και μικρο-επίπεδο ανάλυσης προσφέροντας πρωτότυπες και πρωτοποριακές ερμηνείες σε οντική, οντολογική και επιστημολογική κλίμακα.
Κι αυτό διότι αφενός διαθέτει σοβαρό θεωρητικό υπόβαθρο που τον προφυλάσσει από την παγίδα του «παροντισμού» αναφορικά με το εύρος των αναλύσεών του και, αφετέρου, διότι είναι δεινός χρήστης των ποιοτικών μεθόδων τις οποίες μετήλθε. Βάσει αυτών, μπορεί και τολμά να σκεφτεί «έξω από το κουτί» και να ανεβάσει έτσι σημαντικά τον πήχη για τους μελετητές του πολιτικού λόγου.»
*Ο Θωμάς Σιώμος για τρεις δεκαετίες εργάστηκε σε πλήθος μέσων ενημέρωσης ως δημοσιογράφος (Ελευθεροτυπία, ΕΡΤ κ.α.) γράφοντας άρθρα και παρουσιάζοντας ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ. Επίσης, εργάστηκε σε ιδιωτικούς, δημόσιους και πολιτικούς οργανισμούς ως υπεύθυνος τύπου και στρατηγικής επικοινωνίας. Κατέχει πανεπιστημιακό τίτλο στις Ευρωπαϊκές Σπουδές και παρακολούθησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στην Πολιτική Ανάλυση στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ στο οποίο υποστήριξε και τη διδακτορική του διατριβή διερευνώντας την έννοια της ματαίωσης και το τρίπτυχο «κρίση-μέσα-λαϊκισμός». Δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ μαθήματα σχετικά με τις ποιοτικές μεθόδους έρευνας στην ψηφιακή εποχή, την πολιτική επικοινωνία, τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό. Εργάστηκε ως διδακτορικός ερευνητής στο πλαίσιο του προγράμματος «POPULISMUS: Λαϊκιστικός λόγος και Δημοκρατία» και συμμετείχε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο έργο DataPopEU «Καινοτόμες μέθοδοι και δεδομένα υψηλής ποιότητας για την έρευνα του λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού» και στο πρόγραμμα «Απολλωνίς: Εθνική Υποδομή για τις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες και για τη Γλωσσική Έρευνα και Καινοτομία. Σήμερα εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα ως αναπληρωτής επιστημονικά υπεύθυνος στο πρόγραμμα DePresPop «Η δημόσια αντιπαράθεση για τη Συμφωνία των Πρεσπών: λόγος, πόλωση και λαϊκισμός».
Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 456
“Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι” | Ιωάννης Δ. Στεφανίδης
Οκτώ, σχεδόν, δεκαετίες μετά τα γεγονότα, η συζήτηση για τα γενεσιουργά αίτια του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου οφείλει να αποσυνδεθεί από ιδεολογικές αγκυλώσεις και πολιτικές σκοπιμότητες. Το βιβλίο αυτό βασίστηκε σε πληθώρα αρχειακών τεκμηρίων που φωτίζουν τη δύσβατη διαδρομή και το τραγικό τέλος μιας ανεξάρτητης οργάνωσης Αντίστασης και του ηγέτη της, συνταγματάρχη Ψαρρού. Η έρευνα κατέδειξε ότι μία τουλάχιστον πλευρά αποδεχόταν τον εμφύλιο πόλεμο ως θεμιτό μέσο σε έναν αγώνα με προφανές διακύβευμα την εξουσία στη μεταπολεμική Ελλάδα. Συνδυαζόμενη με άλλα συμβάντα της περιόδου 1943-44, η αντιμετώπιση της ΕΚΚΑ-5/42 από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ φωτίζει αποφασιστικά το ξεστράτισμα του Αντάρτικου από την Αντίσταση προς τον απροκάλυπτο Εμφύλιο.
* Ο Ιωάννης Δ. Στεφανίδης, είναι ξκαθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας. Έλαβε το πτυχίο του από το Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1984), πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές (MSc in European Studies, 1986) και εκπόνησε διδακτορική διατριβή (PhD in International History, 1989) στη London School of Economics and Political Science του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Διετέλεσε συνεργάτης του ελληνικού τμήματος του BBC (1988-89) και του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (1990-93). Από το 1994 διδάσκει Διπλωματική Ιστορία στο Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Hebrew University της Ιερουσαλήμ, και ως ερευνητής-υπότροφος στο London School of Economics και το Πανεπιστήμιο Princeton. Από τις εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορούν οι μελέτες του: Εν ονόματι του έθνους: Πολιτική κουλτούρα, αλυτρωτισμός και αντιαμερικανισμός στη μεταπολεμική Ελλάδα, 1945-1967 (2010), Υποκατάστατο ισχύος: Η βρετανική προπαγάνδα στα Βαλκάνια, 1939-44 (2018), Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι: Οι αντάρτες του συνταγματάρχη Ψαρρού και ο κατοχικός Εμφύλιος, 1943-44 (2022).
Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 312
“Κοινωνική διγλωσσία και γλωσσική ιδεολογία” | Χρήστος Καρβούνης
Η παρούσα μελέτη επιδιώκει αφενός να φωτίσει ορισμένα βασικά σημεία της διαδικασίας (προ)τυποποίησης και γλωσσικού προγραμματισμού της νέας ελληνικής στα συμφραζόμενα της κοινωνικής διγλωσσίας (diglossia), ενός φαινομένου (παρά την κρατούσα άποψη) εντέλει αποκλειστικά συνυφασμένου με την ίδρυση και τις κοινωνικο-ιδεολογικές συνιστώσες του ελληνικού κράτους, αφετέρου να διερευνήσει τις γραπτές ποικιλίες που ήταν σε χρήση, τη μεταξύ τους σχέση και τις (γλωσσικές) προϋποθέσεις για την επικράτηση / εδραίωση της δημώδους / δημοτικής — προϋποθέσεις που φαίνεται πως υπήρχαν ήδη από την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Επίσης, είναι απαραίτητο να δούμε αυτή τη διαδικασία χειραφέτησης και (προ)τυποποίησης της δημώδους / δημοτικής όχι μόνο συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά πρωτίστως έχοντας ως αφετηρία τις υπάρχουσες πηγές και τα γλωσσικά τεκμήρια καθαυτά, όχι την πρόσληψή τους ή τα όποια αφηγήματα των πρωταγωνιστών και των ερευνητών.
Το εξαιρετικά σύνθετο αντικείμενο μελέτης απαιτεί και έναν σημαντικό βαθμό διεπιστημονικότητας, την αξιοποίηση μεθοδολογικών εργαλείων και δεδομένων κυρίως από την ιστορική (κοινωνιο)γλωσσολογία, τη νεοελληνική φιλολογία και την ιστορία. Η αναφορά μεταξύ άλλων σε απόψεις εντελώς αβάσιμες από γλωσσικο-ιστορική σκοπιά, όπως λ.χ. ότι η καθαρεύουσα είναι δημιούργημα του Α. Κοραή, ότι η διγλωσσία ή / και το γλωσσικό ζήτημα ανάγονται στην Αρχαιότητα, ότι η δημοτική εμφανίζεται και (προ)τυποποιείται από τη γενιά του Μ. Τριανταφυλλίδη ή ότι η κοινή νεοελληνική διαμορφώθηκε κυρίως μεταπολεμικά, επιβεβαιώνει την πολυπλοκότητα της νεοελληνικής γλωσσικής ιστορίας και την ανάγκη να ερευνηθεί συστηματικά, σε αντιδιαστολή με μια ροπή προς γλωσσικούς μύθους ή έστω με ένα πλήθος στερεότυπων αντιλήψεων που εξακολουθούν να την περιστοιχίζουν.
*Ο Χρήστος Καρβούνης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία, αρχαία ιστορία και βυζαντινολογία / νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο πεδίο της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας / ιστορίας (για τις δημηγορίες του Δημοσθένη, 2001) και την υφηγεσία του στο πεδίο της ιστορικής κοινωνιογ λωσσολογίας και της νεοελληνικής φιλολογίας (με θέμα την κοινωνική διγλωσσία, 2014). Δίδαξε αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και από το 2008 (από το 2014 μόνιμα ως υφηγητής) διδάσκει στο Τμήμα Μεταφρασεολογίας, Γλωσσολογίας και Πολιτισμικών Σπουδών (Τομέας Νέων Ελληνικών) του Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg του Μάιντς. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν μεταξύ άλλων την ιστορική κοινωνιογλωσσολογία, θέματα γλωσσικής ιδεολογίας, το γλωσσικό ζήτημα, την ενδογλωσσική μετάφραση, τη μετάφραση της Βίβλου και το μεταφραστικό ζευγάρι αρχαία–νέα ελληνικά. To 2022 κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης η μελέτη του Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο από τον Αλ. Πάλλη. Ζητήματα μετάφρασης της Αγίας Γραφής.