Τo κατάφωτο δάσος των λέξεων της Καναδής ποιήτριας Ελέν Ντοριόν

Λέξεις: Ioanna Lu

Ο σημερινός κόσμoς των πίξελ και των αλγορίθμων μας οδηγεί σε αόρατους δρόμους και σε υποσχέσεις άπιαστες, που συνήθως τις βλέπουμε να σκορπίζονται από τον άνεμο.

Μέσα σ’αυτόν τον αφιλόξενο κόσμο, τα ποιήματα της συλλογής «Τα δάση μου» της Ελέν Ντοριόν (Hélène Dorion) μοιάζουν σαν ένα δάσος από λέξεις που αντί να μας αποπροσανατολίζει, μας οδηγεί σε μια φωτεινή έξοδο.

Μέσα από το δωρικό και συνάμα φωτεινό της λόγο – φωτεινός, όπως κι ο αστερισμός Ωριώνας που φέρει στο επίθετό της –  η Καναδή ποιήτρια με καταγωγή από το Κεμπέκ μας προσκαλεί να διασχίσουμε μαζί της τα τοπία, να νιώσουμε τις ρίζες, την πνοή των φύλλων, τους χυμούς των δέντρων, να αναζητήσουμε τον άνθρωπο, τον θνητό και τρωτό, μέσα στο δάσος του χρόνου.

Η ποιητική συλλογή της Ελέν Ντοριόν  “Τα δάση μου” κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2021 από τις εκδόσεις Bruno Doucey (Μπρουνό Ντoυσέ).

Για πρώτη φορά, το ποιητικό έργο μιας εν ζωή γαλλόφωνης συγγραφέως μπήκε μέσα στο ακαδημαϊκό πρόγραμμα του μπακαλορεά (Bac). Δηλαδή πλέον οι νεαροί ενήλικες που φοιτούν στα γαλλικά λύκεια θα έχουν την ευκαιρία (και τύχη !) να διδάσκονται μια ολόφρεσκια ύλη που δεν έχει ακόμα αναλυθεί, παρουσιαστεί και, εν τέλη, αναλωθεί μέσα από εκατοντάδες συγγράμματα, βοηθήματα και κριτικές παρουσιάσεις.

Δύο σημαντικά βήματα κοινωνικής προόδου βοήθησαν σίγουρα σ’αυτό: πρώτον, ο καταμερισμός – που γίνεται πλέον με πιο ισότιμο τρόπο –  σε παρουσιάσεις κι αναφορές λογοτεχνικών έργων ανδρών και γυναικών.

Aς μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ακόμα και στον αιώνα που διανύουμε, η ενασχόληση μιας γυναίκας με τα γράμματα και τις τέχνες θεωρείται περισσότερο σαν χόμπι ή ένδειξη ιδιαιτερότητας κι έπαρσης, παρά σαν μια ανάγκη που πηγάζει από μέσα της, κι ακόμη λιγότερο σαν επάγγελμα…

Δεύτερον, πολλοί άνθρωποι που ζουν στις ασφυκτικές μεγαλουπόλεις και στις δυτικές υπερκαπιταλιστικές κοινωνίες έχουν πλέον καταλάβει ότι δεν αρκεί ένα σαμπουάν με… άρωμα από ρετσίνι πεύκου ή μια υδατική κρέμα με εσάνς από αλόε βέρα για να νοιώσουν κοντά στη φύση και για να ξαναβρούν στοιχειώδη ένστικτα, αντιλήψεις και γνώσεις που έχουν  χάσει. 

Γνωρίζουν λοιπόν ότι αυτό που λέμε πολύ απλά “επιστροφή στη φύση” υπάρχει μόνο μέσα σε βλακώδεις τηλε-εκπομπές που προβάλουν επηρμένους “survivors” κι ότι αν υπάρχει κάπου “επιστροφή” αυτή οδηγεί στη σκέψη, στην περισυλλογή, στην απομόνωση, στην εσωτερική αναζήτηση και στις μικρές, μοναδικές, πολύτιμες στιγμές που μπορούμε να βρούμε κοντά στη φύση εμείς, οι τρωτοί αδύναμοι θνητοί, που την βλέπουμε κάθε μέρα να καταστρέφεται. Και η τέχνη, η λογοτεχνία, η ποίηση μας βοηθούν σ’αυτή την αναζήτηση.

Aναρωτιέται κανείς με λύπη σήμερα, μπροστά στο φριχτό θέαμα των καμένων δασικών εκτάσεων που πλήττουν τα τελευταία χρόνια πολλές χώρες του πλανήτη, όπως και τη γενέτειρα χώρα της ποιήτριας, τον Καναδά, ποιες σκέψεις να κάνει, εκείνη που τα θεωρεί, όχι μόνο μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, αλλά και έναν καθρέφτη που μας βοηθά να ρίξουμε φως στον εσωτερικό μας κόσμο :

mes forêts sont un long passage

τα δάση μου είναι ένα μακρύ πέρασμα

pour nos mots d’exil et de survie 

για τις λέξεις της προσφυγιάς 

και της επιβίωσης 

un peu de pluie sur la blessure

λίγη βροχή στην πληγή

un rayon qui dure

dans sa douceur 

μια αχτίδα που διαρκεί 

μέσα στη γλυκύτητά της

et quand je m’y promène

c’est pour prendre le large

vers moi-même

κι όταν περπατώ εκεί

είναι για να δραπετεύσω

πέρα μακριά

προς εμένα *

Τα ποιήματα της Ελέν Ντοριόν είναι μια σύγχρονη κοσμογονία σε ποιητικό λόγο. Μας πηγαίνουν πίσω, στην απαρχή των στοιχείων και στη δημιουργία του κόσμου, “Πριν την χαραυγή”, “Πριν τον ορίζοντα”, “Πριν τη νύχτα”.  Τότε που τα δάση έμοιαζαν με “βελόνες που στρέφονταν ανάλογα με τις εποχές”, ή με “σπίτια χωρίς οικογένεια” και με “σώματα χωρίς αγάπη”. 

Εκεί λοιπόν, στην αφετηρία της ζωής, η Ντοριόν αναζητά τα πρωταρχικά στοιχεία, τις ύλες που φτιάχνουν τα περιεχόμενα, τους ορισμούς: τον ορίζοντα, το δέντρο, το ρυάκι, τον βράχο, τον κορμό του δέντρου…

 Προσεγγίζει τον μυστικό κόσμο των δασών, όπου και έχει μεγαλώσει, αφουγκράζεται τη σιγή, βλέπει τα χρώματα, όπως αυτό της ώχρας, αλλά και τη φωτιά που “σαν αγρίμι καταβροχθίζει τα πάντα”. Κι ύστερα, έρχεται και η βροχή που “μοιάζει με τον θόρυβο του κόσμου και με το πέρασμα του χρόνου”. Η βροχή ένα στοιχεία αντίθετο από εκείνο της φωτιάς, κι αυτή την ισορροπία των αντιθέτων την βλέπουμε συχνά μέσα στο έργο της.

Τα ποιήματα της Ντοριόν δεν έχουν στίξη. Έτσι, ο λόγος ρέει ελεύθερος, δημιουργώντας εικόνες που ο αναγνώστης τις βλέπει μπροστά του, σα να περπατά μαζί της μέσα στα ίδια μονοπάτια της σκέψης της. Οι εικόνες αυτές βγαίνουν ύστερα στην επιφάνεια, η μια μετά την άλλη, αναδύονται αποσπασματικά, επαναφέροντας μνήμες (παιδικές κι εφηβικές), ενώ οι αισθήσεις είναι όλες σε διέγερση. Κραυγές, μυρωδιές, όλα συνυπάρχουν, μαζί με τις σκιές, το σκοτάδι αλλά και τα χρώματα. 

Όλα όμως είναι εύθραυστα κι εφήμερα και περιστρέφονται μέσα σ’ έναν ατέρμονο κύκλο:

“αυγό νερό αίμα ερπετό ψάρι 

κόκκαλο δέντρο σπηλιά δημιουργία”…

Όλα κάνουν τον κύκλο τους γίνονται στάχτη κι ύστερα ξανά από την αρχή:

“νερό αίμα σάλιο”…, αλλά και όνειρο.

Όμως η ποιήτρια με θλίψη παρατηρεί ότι οι εποχές μοιάζουν πλέον με « σκισμένο ύφασμα ». Έχουν λοιπόν, βγει από τον αιώνιο κύκλο τους κι αυτό σίγουρα δεν προμηνύει τίποτα καλό ούτε για εμάς, αλλά ούτε και για τις αναμνήσεις, τα όνειρα και τις εσωτερικές μας αναζητήσεις… 

Αν και στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει μεταφράσεις μιας άλλης σπουδαίας Καναδής ποιήτριας και μεταφράστριας, της Αν Κάρσον, που μάλιστα είναι και της ίδιας γενιάς με την Ντοριόν, κανένα ποιητικό έργο αυτής της τελευταίας δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά. 

Ας ελπίσουμε ότι θα μπορέσουμε κάποια μέρα να την διαβάσουμε και στα ελληνικά, καθισμένοι κάτω από τη σκιά ενός πυκνού φυλλώματος κάποιου εναπομείναντος δάσους κι αφουγκραζόμενοι τους ήχους και τη σιωπή του. 

• Για να μάθετε περισσότερα για την ποιήτρια και τα έργα της μπορείτε να επισκεφτείτε την  προσωπική της ιστοσελίδα : https://helenedorion.com/

*Μετάφραση στίχων από τα γαλλικά: Ioanna Lu