To Λυκόφως της Δημοκρατίας- Η σαγήνη του Απολυταρχισμού

Αποτελεί ένα από τα βιβλία του μήνα. Η Αν Απλμπάουμ, αρθρογράφος επί μία δεκαετία στους Washington Post και συγγραφέας βραβευμένων βιβλίων (Γκούλαγκ – Βραβείο Πούλιτζερ, Σιδηρούν παραπέτασμα, Κόκκινος λιμός) επιστρέφει με το νέο της έργο, “Το Λυκόφως της Δημοκρατίας. Η σαγήνη του Απολυταρχισμού”. 

Ξεκινάει μέσα από μία δική της ιστορίας, για να μας περιγράψει μέσα απ΄αυτήν την εξέλιξη της Ευρώπης. 31 Δεκεμβρίου του 1999 (το τέλος ενός κόσμου;) ήταν καλεσμένη σε ένα ρεβεγιόν σε μία έπαυλη στην Πολωνία. Σήμερα 22 και κάτι χρόνια μετά μιλάει για μία αποξένωση που δεν είναι προσωπική, αλλά πολιτική.

Η ίδια τοποθετείται στη «Δεξιά» πλευρά της ιστορίας, ως μία φιλελεύθερη υπέρ του κράτους δικαίου και της ελεύθερης αγοράς. 

Σύντομα αγγίζει το παρόν και μας πηγαίνει στο εθνικιστικό κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη” που έχει την εξουσία στην πατρίδα της. Εξιστορεί τη διαδρομή του, εξηγεί πως ο Πολιτισμός σταδιακά πέρασε σε δεύτερη και τρίτη μοίρα. 

Το σημείο αναφοράς στους «ομοφυλόφιλους και την πανούκλα» δείχνει το σημείο της οπισθοδρόμησης. Οι θεωρίες συνομωσίας οδηγούν σε έντονη πόλωση. Εκεί ανοίγει ο δρόμος για τους σύγχρονους «δημαγωγούς». Η αφήγηση της φτάνει μέχρι τον Όρμπαν. Αναρωτιέται πως είναι δυνατόν;

Βρίσκει την απάντηση στη διαφθορά και τον νεποτισμό. Η δικαιοσύνη πειθήνια υπακούει στο «κόμμα». Την ίδια στιγμή αυτοί οι ηγέτες έχουν την ικανότητα να εκμεταλλεύονται ή ακόμα και να καλλιεργούν τεχνηέντως ένα κλίμα φόβου. 

Δυστυχώς ο κόσμος έχει ολοένα και λιγότερες απαιτήσεις. Τα «καθεστώτα» δημιουργούν άρρηκτες σχέσεις με επιχειρηματικές ελίτ και προωθώντας «Μεσαίου Μεγέθους Ψέματα» επιτυγχάνουν τον σκοπό τους. 

Σημαντικό ρόλο στο να περάσει ο «τραμπισμός» στην Ευρώπη διαδραμάτισε ο Στηβ Μπάνον. Δολοφονίες χαρακτήρων, που επειδή ακριβώς πυροδοτούν το μίσος μπορούν να οδηγήσουν και σε αληθινά εγκλήματα (περίπτωση Αντάμοβιτς).

Η μεγάλη μου ένσταση διατυπώνεται στο σημείο που γράφεται πως ένα «ακροαριστερό κόμμα» ανέβηκε στην εξουσία το 2015. Κυβέρνησε ο ΣΥΡΙΖΑ ακραία; Δε νομίζω πως το πιστεύει κανείς μας. Στη συνέχεια γράφει πως για την Ελλάδα είναι η «στιγμή του κέντρου». Η Νέα Δημοκρατία είναι η παραδοσιακή Δεξιά παράταξη του τόπου κι ειδικά η σημερινή της μορφή μάλλον απομακρύνεται από το κέντρο. Οι ίδιοι ψηφοφόροι μεταφέρθηκαν μεταξύ των δύο κομμάτων. Δεν είναι δυνατόν το ένα να είναι ακρο-αριστερό και το άλλο κεντρώο. Στο ίδιο κομμάτι διατυπώνεται η προοπτική του εθνικισμού και για την πατρίδα μας.

Σημαντική είναι η αναφορά στη Ρωσία και στον ρόλο που διαδραματίζει τα τελευταία χρόνια. 

Το βιβλίο φυσικά έχει ολοκληρωθεί πριν την εισβολή της στην Ουκρανία. Η επικράτηση του Τραμπ και το Brexit είχαν σαφώς την υπογραφή της «αρκούδας». 

Η Απλμπάουμ μέσω ενός ταξιδιού μας υπενθυμίζει την υπόθεση Ντρέιφους και στέκεται στους παραλληλισμούς. Ξεκινάει με τον Ζυλιέν Μπεντά κι επιλέγει να κλείσει με τον Ινιάτσιο Σιλόνε προσπαθώντας να δώσει καθολικό περιεχόμενο σε όσα υποστηρίζει. Η μεγάλη της αγωνία είναι η εκτροπή προς τα άκρα. Τι όμως οδηγεί τον λαό σε μία τέτοια εκτροπή; Αυτό ελάχιστα αναλύεται.

Ως επιμύθιο μου μένουν τα εξής: Οι άνθρωποι με θεμελιακά διαφορετικό υπόβαθρο μπορούν να έχουν αρμονικές μεταξύ τους σχέσεις, επειδή η «ταυτότητα» των περισσοτέρων επεκτείνεται πολύ πέρα από την αντίθεση. Επίσης εκφράζεται η ελπίδα, η αισιοδοξία αν θέλετε, πως μέσα από την περιπέτεια της πανδημίας μπορεί να καλλιεργηθεί ένα κλίμα παγκόσμιας αλληλεγγύης που θα διευρύνει τις διεθνείς συνεργασίες. 

Αυτά είναι τα κλειδιά για ένα καλύτερο αύριο που θα αποτρέπει τις οικογένειας να χωρίζονται και τις φιλίες να χαλάνε, όπως μας περιγράφει η συγγραφέας.