«Βελονιές της Πρωτοπορίας»: Μπορούν τα ρούχα να περιγράψουν την ιστορία ενός αιώνα;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αφηγηθείς την ιστορία. Οι άνθρωποι, περνώντας οι αιώνες, φροντίζουν να αφήνουν το στίγμα τους και να χαρακτηρίζουν – πολλές φορές και άθελα τους – την εποχή που ζουν, είτε με λόγια, είτε με πράξεις, είτε με αυτά που επιβάλουν ή αυτά που φορούν. Βελονιές που “δένουν” τα λόγια, βελονιές που φτιάχνουν τις εποχές…

Κι όμως, αν κάτι μπορεί να χαρακτηρίσει την εικόνα μίας ιστορίας, αν κάτι είναι ικανό να περιγράψει μία εικόνα είναι χωρίς αμφιβολία τα ρούχα των ανθρώπων σε κάθε εποχή.

Τα ρούχα όμως, λένε παραπάνω από αυτό που μπορούν να δείξουν;

Μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο μίας γενικότερης ιστορικής αναφοράς και να πάρουν μία θέση σημαντική δίπλα σε ονόματα, γεγονότα και ιστορικά βιβλία;

Για όλα αυτά, και ακόμα περισσότερα, σχετικά με την ιστορική θέση των ρούχων, μπορεί να δώσει απαντήσεις η Ζέφη Κόλια, συγγραφέας όπου στο καινούριο της βιβλίο “Βελονιές της πρωτοπορίας” (Εκδ. Μεταίχμιο) επιχειρεί με εξαιρετικό τρόπο ένα πέρασμα στον 20ο αιώνα και εξερευνά τη σχέση της μόδας με τα κοινωνικά δρώμενα- τα εικαστικά κινήματα, τους πολέμους, τις επαναστάσεις, τη μουσική, τον ακτιβισμό, την οικολογία- αλλά και τα πρόσωπα που τη διαμόρφωσαν.

“Οι προσωπικές επαναστάσεις μας έχουν πολλές φορές «ντυθεί» με κάποια ρούχα μας, είτε αυτό ήταν ένα φθαρμένο μπλουτζίν, ένα χακί αμπέχωνο, μια μίνι φούστα, ένα biker jacket”

Το καινούργιο σας βιβλίο αναφέρεται στη μόδα του 20ού αιώνα. Πώς γεννήθηκε η ιδέα και πόση δουλειά χρειάστηκε πριν ξεκινήσετε να γράφετε;

Αρχικά με ώθησε η αγάπη μου για τα ρούχα αλλά και για την ιστορική έρευνα – η οποία δεν αφορά μόνο μελέτη, αλλά και ταξίδια, επισκέψεις σε μουσεία, ταινίες, μουσικές. Το βιβλίο είναι μια αφήγηση της ιστορίας του 20ού αιώνα μέσα από μια άλλη οπτική: Εκείνη των ρούχων που φορούσαν σε κάθε δεκαετία οι άνθρωποι και η οποία διαμορφώθηκε τόσο στα  ατελιέ των μεγάλων μόδιστρων, όσο και στα λασπωμένα πεζοδρόμια των μεγαλουπόλεων.

Είναι τα ρούχα που φοράμε καθρέφτης μιας κοινωνίας και μιας εποχής; Τι σας δίδαξε η έρευνα που κάνατε;

Η εκάστοτε μόδα δεν είναι ένας σωρός από ρούχα δίχως νόημα. Είναι «η φόδρα των γεγονότων». Όλα συνδέονται στις ραφές των ρούχων:  η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη, ο κινηματογράφος, τα εικαστικά και μουσικά κινήματα, ο φεμινισμός και η οικολογία, ακόμα και οι επαναστάσεις, οι εξεγέρσεις και οι πόλεμοι. Αν κοιτάξεις ένα ρούχο, θα καταλάβεις την εποχή που περιγράφει. Η μόδα δεν αντανακλά απλώς την εποχή της, αλλά και τη στάση του καθενός στην εποχή που ζει. Γνωρίζατε, ας πούμε, ότι οι σουφραζέτες των αρχών του αιώνα φορούσαν το κόκκινο κραγιόν ως επιθετική στάση αντίστασης; Η ίδια η -ένθερμη σουφραζέτα- Ελίζαμπεθ Άρντεν μοίραζε κόκκινα κραγιόν στις διαδηλώσεις τους!

Ποια η άποψή σας για τις μόδες του σήμερα;

Η μόδα στη σημερινή μορφή της είναι η ανακύκλωση των τάσεων του προηγούμενου αιώνα, ιδωμένες μέσα από την αισθητική του διαδικτύου. Ειλικρινά, βαριέμαι να ασχοληθώ. Βεβαίως υπάρχουν πολλά παιδιά που ψάχνουν, δημιουργούν και φτιάχνουν τις δικές τους, μικρές, πρωτοποριακές ινσταγκραμικές κοινότητες του στιλ. Αυτό που με αφορά όμως περισσότερο είναι η μόδα του αύριο, που θεωρώ ότι πρέπει να εστιάσει σε άλλα ζητήματα, πέραν της αισθητικής: Στην οικολογική βιωσιμότητα, την ηθική μόδα, το body positivity και τον non binary, ρευστόφυλο σχεδιασμό, με ρούχα που θα έχουν το μικρότερο αποτύπωμα στον πλανήτη και θα απευθύνονται χωρίς διακρίσεις σε όλο το φάσμα των σωματότυπων, των φυλών και των φύλων. Αυτή θεωρώ νέα πρωτοπορία. 

Σε μια μεγάλη συζήτηση για αυτό το θέμα, τελικά εσείς τι πιστεύετε, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται κάποιος από τις επιλογές του στα ρούχα και τελικά, είναι τα ρούχα στοιχείο μιας προσωπικής επανάστασής μας κατά καιρούς;

Η σπουδαία fashion editor της αμερικανικής Vogue Diane Vreeland είχε πει ότι δεν έχουν σημασία τα ρούχα που φοράς, αλλά η ζωή που ζεις φορώντας τα. Τον καθένα από εμάς τον χαρακτηρίζουν οι επιλογές του σε πολλά πράγματα και ένα από αυτά έχει να κάνει και με το προσωπικό στιλ του. Όχι ακριβώς δηλαδή η μόδα που ακολουθεί, αλλά ο τρόπος που επικοινωνεί το σύνολο της εμφάνισής του προς τα έξω. Και βεβαίως οι προσωπικές επαναστάσεις μας έχουν πολλές φορές «ντυθεί» με κάποια ρούχα μας, είτε αυτό ήταν ένα φθαρμένο μπλουτζίν, ένα χακί αμπέχωνο, μια μίνι φούστα, ένα biker jacket… Υπάρχουν ρούχα που έχουν γράψει πολλές αγωνιστικές σελίδες στη νεανική κουλτούρα, δεν νομίζετε;

Βέβαια, βλέπουμε πως κάποιος που θέλει να προκαλέσει ή να ξεχωρίσει –από διάσημους μέχρι και νεότερα παιδιά– μπορεί να φτάσει στο άλλο άκρο, φτάνοντας οριακά στην κακογουστιά. Γιατί συμβαίνει και θα συμβαίνει πάντα αυτό;

Το κιτς και η πρόκληση υπήρξαν πολλές φορές συστατικά στις νεανικές υποκουλτούρες και τις αντίστοιχες μόδας τους. Οι χίπις φορούσαν κουρέλια, οι πανκ σκισμένα ρούχα που συγκρατούσαν παραμάνες, η γκέι κοινότητα των ’70ς σατέν και γκλίτερ. Η ενδυματολογική διαμαρτυρία υπήρξε όπλο ενάντια σε συντηρητικές ή αποχαυνωμένες κοινωνίες· ενάντια στο κατεστημένο. Και πολύ καλά έκαναν, αν θέλετε τη γνώμη μου. Σήμερα δεν το βλέπω αυτό, και το βρίσκω κάπως ανησυχητικό. Εκτός αν η σημερινή ενδυματολογική αντίσταση γίνεται μέσα απ’ τις influencers του TikTok. Οριακά, αυτό θεωρώ εγώ κακογουστιά. 

Ποιοι σχεδιαστές θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος μιας μελλοντικής καταγραφής της μόδας, ενδεχομένως για κάποιο μουσείο μόδας;

Μα ήδη οι σχεδιαστές μόδας έχουν μπει σε μεγάλα μουσεία· μάλιστα μερικές από τις δημιουργίες τους στέκονται αντάξια δίπλα σε κορυφαία έργα τέχνης. Προσωπικά έχω λατρέψει δύο ρετροσπεκτίβες σχεδιαστών που είχα την τύχη να δω, των οποίων οι δημιουργίες ξέφευγαν από τα ενδύματα υψηλής ραπτικής και συνομιλούσαν κανονικά με τα μουσειακά έργα τέχνης: η έκθεση του Alexander McQueen στο μουσείο V&A του Λονδίνου και του Thierry Mugler στο Musée des Arts décoratifs στο Παρίσι. Απλώς, δεν περιγράφονται! Επίσης έχω δει και σε άλλα μουσεία ή γκαλερί εντυπωσιακά ρούχα, όπως τα πλισέ του μεγάλου Issey Miyake ή ένα υπέροχο πτυχωτό φόρεμα της δικιάς μας Σοφίας Κοκοσαλάκη, που χάσαμε τόσο νωρίς.

“Όλα συνδέονται στις ραφές των ρούχων: η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη, ο κινηματογράφος, τα εικαστικά και μουσικά κινήματα, ο φεμινισμός και η οικολογία, ακόμα και οι επαναστάσεις, οι εξεγέρσεις και οι πόλεμοι”

Ποια είναι η καθημερινότητά σας την περίοδο που γράφετε ένα βιβλίο;

Καφές – γράψιμο. Σουπερμάρκετ – γράψιμο. Μαγείρεμα – γράψιμο. Και μετά λίγο γράψιμο ακόμα. Γενικά, όταν γράφω τα κάνω όλα στον αυτόματο ως τη στιγμή που θα καθίσω πάλι μπροστά στο κομπιούτερ μου. Ειδικά όταν έγραφα αυτό το βιβλίο είχε μεγάλη πλάκα, καθώς, χωμένη πάντα σε άλλη χρονοκάψουλα, ξεχνούσα σε ποια εποχή είμαστε τώρα, ακόμα και τι κυβέρνηση έχουμε. Not bad, ε;

Αν ήταν ρούχο η Ζέφη Κόλια, τι ρούχο θα ήταν, από τι ύφασμα και χρώμα;

Ένα πολυφορεμένο, ξεβαμμένο τζιν μπουφάν, από αυτά τα αγαπημένα που όλοι ρίχνουμε σε έναν σάκο στα ταξίδια μας. Oversized και χαλαρό, να μη χρειάζεται συχνό πλύσιμο ή σιδέρωμα και στις τσέπες του να έχει καρφιτσωμένα badges με συγκροτήματα. Από αυτά που μπορεί να ξεχάσει κάποιος στο τρένο ή στο πλοίο…

Πόσο απολαμβάνετε να μιλάτε με αναγνώστες για αυτά που έχετε γράψει;

Ο δρόμος που σου ανοίγει μια συζήτηση με ανθρώπους που το μόνο κοινό που έχετε ως τότε είναι το βιβλίο σου, σε πάει μόνο παρακάτω. Πολλές φορές οι αναγνώστες επισημαίνουν λεπτομέρειες που δεν είχες καν αντιληφθεί. Όπως κι αν έχει, είναι  απόλαυση. Και τους ευχαριστώ πολύ για αυτό: Να βρισκόμαστε!

*Οι “Βελονιές της πρωτοπορίας” κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο