Έντονος προβληματισμός των επαγγελματιών χορευτών για τη νέα Ανώτατη Σχολή Παραστατικών Τεχνών

Ρεπορτάζ: Κωστής Κοτσώνης, Ιωάννα Μπαντή

Τη λύση μίας σημαντικής εκκρεμότητας στα εργασιακά δικαιώματα των καλλιτεχνών, που είχε αναδειχθεί ιδιαίτερα πριν ενάμιση χρόνο, δρομολογεί η κυβέρνηση, με τη δημιουργία Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών (ΑΣΠΤ). Η παρουσίαση του σχεδίου νόμου έγινε την περασμένη Πέμπτη στο Υπουργικό Συμβούλιο από τους υπουργούς Λίνα Μενδώνη, Θοδωρή Λιβάνιο και Κυριάκο Πιερρακάκη.

Το ιστορικό του Π.Δ. 85/2022 και το πρόβλημα με τα εργασιακά δικαιώματα των καλλιτεχνών

Υπενθυμίζουμε ότι στις αρχές του 2023 είχαν προκληθεί έντονε αντιδράσεις με αφορμή το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022 (ΦΕΚ Ά 232) , το οποίο επικαιροποιούσε το μισθολόγιο/κλαδολόγιο του Δημοσίου. Με βάση αυτό, οι ειδικότητες μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή διπλωματούχοι Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης και Ανωτέρων Καλλιτεχνικών Σχολών, θεωρούνταν, στα «μάτια» του Δημοσίου, απόφοιτοι Λυκείου, με τις αντίστοιχες μειωμένες απολαβές.

Εκείνη την περίοδο, σύσσωμος ο καλλιτεχνικός (και όχι μόνο), κόσμος εναντιώθηκε απέναντι στην κυβέρνηση και το συγκεκριμένο διάταγμα, κατεβαίνοντας στους δρόμους, κάνοντας απεργίες, υποβάλλοντας παραιτήσεις και κατακεραυνώνοντας του ιθύνοντες.

Σε ανάρτησή του στο Facebook, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δηλώσει:

Σε αυτήν τη δήλωση, ο Κ. Μητσοτάκης έδινε την εντύπωση άγνοιας για το ότι σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου στις παραστατικές τέχνες υπάρχουν στη χώρα εδώ και 30 χρόνια: στο Τμήμα Θεάτρου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το γεγονός είχε προκαλέσει την οργή των ανθρώπων του πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη.

Πολλοί έσπευσαν να σχολιάσουν τις σχετικές εξαγγελίες μέσω social media.

Η αντίδραση της Γλυκερίας Καλαϊτζή:

«Σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου στις παραστατικές τέχνες έχουμε εδώ και 30 χρόνια. Λέγεται Τμήμα Θεάτρου (ΘΕΑΤΡΟΥ, όχι Θεατρολογίας ή Θεατρικών Σπουδών, ΘΕΑΤΡΟΥ= και Υποκριτική και Σκηνογραφία και Σκηνοθεσία) του ΑΠΘ. Αυτό που δεν έχουμε και δεν είχαμε ποτέ είναι σοβαρές και υπεύθυνες κυβερνήσεις», σημειώνει χαρακτηριστικά στο Facebook η Γλυκερία Καλαϊτζή, διδάσκουσα Θεατρολογίας και ιδιοκτήτρια του Θεάτρου Τ, με αφορμή την εξαγγελία του πρωθυπουργού.

Η αντίδραση της Έφης Σταμούλη:

«

“Είμαι καθηγήτρια Υποκριτικής στο Τμήμα Θεάτρου από το 1995 και είμαι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ από το 1978. Είμαι περήφανη και για τα δύο. Και ευτυχής για το γεγονός ότι το Τμήμα Θεάτρου από την πρώτη στιγμή εκδήλωσε την πλήρη συμπαράστασή του στους αγώνες κατά της υποβάθμισης των πτυχίων των Δραματικών Σχολών. Η επισήμανση του γεγονότος ότι ο Πρωθυπουργός έδειξε να αγνοεί την ύπαρξη σπουδών παραστατικών τεχνών στο Πανεπιστήμιο δεν σημαίνει αλλαγή αυτής της στάσης. Μόνο ενωμένοι οι καλλιτέχνες, μακριά από διχαστικές αγκυλώσεις, θα διεκδικήσουμε την ορατότητά μας για την οποία κατάφωρα και σε όλους του τομείς αδιαφορεί η Κυβέρνηση».

Την ίδια περίοδο, ιδιωτικές Δραματικές Σχολές προσέφυγαν στο ΣτΕ, ζητώντας να ακυρωθεί ως αντισυνταγματικό και αντίθετο στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία, το Προεδρικό Διάταγμα.

Υποστήριζαν, επίσης, ότι το Προεδρικό Διάταγμα προσκρούει στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων (άρθρο 45 ΣΛΕΕ) και της ελεύθερης εγκατάστασης (άρθρο 43 ΣΛΕΕ), αλλά και στην Ευρωπαϊκό οδηγία (2005/36/ΕΚ) για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, όπως και στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Εκπαίδευσης.

Στις 4 Φεβρουαρίου 2023, φοιτητές και καθηγητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου προχώρησαν σε κατάληψη του χώρου προς ένδειξη διαμαρτυρίας. Στις 8 Φεβρουαρίου, παραιτήθηκαν όλοι οι διδάσκοντες της Σχολής και την επομένη της Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ενώ είχε προηγηθεί κατάληψη στους χώρους της Σχολής και του Βασιλικού Θεάτρου. Ακολούθησαν, η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και η σχολή Θεάτρου ΑΠΘ.

Τι έχει ανακοινωθεί για τη νέα Σχολή

Το σχετικό σχέδιο νόμου αποτελεί πρωτοβουλία των Υπουργείων Παιδείας, Πολιτισμού και Εσωτερικών. Η σχολή θα έχει έδρα την Αθήνα, αν και η ακριβής τοποθεσία δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα. Θα προσφέρει προγράμματα σπουδών πρώτου, δεύτερου και τρίτου κύκλου στις τέχνες του θεάτρου, του χορού και της μουσικής. Κάτω από το νέο ίδρυμα θα ενταχθούν, με τη μορφή τμημάτων, οι πέντε υφιστάμενες δημόσιες ανώτερες επαγγελματικές σχολές του Εθνικού Θεάτρου, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.

Η λειτουργία της σχολής θα γίνεται στα πρότυπα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) και η εισαγωγή σε αυτήν θα γίνεται με ειδικές εξετάσεις και όχι με Πανελλήνιες. Το περιεχόμενο των εξετάσεων, όπως και το κατευθύνσεις σπουδών που θα υπάρχουν είναι ακόμα υπό διαμόρφωση.

Οι απόφοιτοι της σχολής θα μπορούν μετά να σπουδάσουν και σε συναφή πανεπιστημιακά τμήματα με κατατακτήριες. Αναφορικά με το εκπαιδευτικό προσωπικό, θα δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα αξιοποίησης σε πανεπιστημιακή θέση του διδακτικού προσωπικού από τις πέντε σχολές. Επίσης, σε θέσεις πανεπιστημιακών θα αξιοποιηθούν και διακεκριμένοι καλλιτέχνες, όπως γίνεται στην ΑΣΚΤ.

Επιπλέον, οι υφιστάμενες δημόσιες και ιδιωτικές ανώτερες επαγγελματικές σχολές θα μετονομαστούν σε Ανώτερες Σχολές Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης (ΑΣΚΕ) και θα είναι υπό την εποπτεία πλέον του Υπουργείου Παιδείας και όχι του ΥΠΠΟ.

Σε ό,τι αφορα τα επαγγελματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών, καθιερώνεται ένας νέος, ξεχωριστός κλάδος Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης στο Προσοντολόγιο Δημοσίου πέρα από τους τέσσερις ήδη υπάρχοντες: (Υποχρεωτικής εκπαίδευσης – ΥΕ, Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – ΔΕ, Τεχνολογικής εκπαίδευσης – ΤΕ και Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης – ΠΕ). Έτσι, λοιπόν, όσοι έχουν πραγματοποιήσει σπουδές σε δραματικές σχολές ή ωδεία δεν θα κατατάσσονται στον κλάδο ΔΕ των αποφοίτων Λυκείου αλλά σε αυτόν το νέο, που θα αναγνωρίζει τους τίτλους σπουδών τους, τόσο ακαδημαϊκά όσο και μισθολογικά.

Πλην των πέντε σχολών που θα ανωτατοποιηθούν, οι τίτλοι σπουδών στις υπόλοιπες ανώτερες επαγγελματικές σχολές (πλέον ΑΣΚΕ) θα παραμένουν στο επίπεδο 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, ωστόσο δημιουργείται ένας «διάδρομος» ώστε οι κάτοχοι των πτυχίων αυτών να αποκτούν πρόσβαση στο επίπεδο 6, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται όσοι διαθέτουν πτυχία ανώτατης εκπαίδευσης από πανεπιστήμια. Αυτό προβλέπεται να γίνεται μέσα από κατατακτήριες εξετάσεις στο νέο ΑΕΙ, ωστόσο ακόμα δεν έχουν δημοσιευτεί διευκρινίσεις για το πόσες θα είναι οι θέσεις και αν θα έχουν δικαίωμα συμμετοχής οι απόφοιτοι από όλες τις ΑΣΚΕ.

Οι προβληματισμοί του Σωματείου Εργαζομένων Στον Χώρο Του Χορού

Σε επικοινωνία της με την Parallaxi, η Μίνα Ανανιάδου, χορεύτρια και πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στον Χώρο του Χορού (ΣΕΧωΧο), μεταφέρει τους προβληματισμούς της κοινότητας των χορευτών για το υπό διαμόρφωση νομοσχέδιο.

Όπως εξηγεί, το σωματείο συναντήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου με την Γ.Γ. Σύγχρονου Πολιτισμού, Ελένη Δουνδουλάκη. Η συνάντηση έγινε με χρονικά μεγάλη απόσταση από την κατάθεση, από μεριάς του σωματείου, το Μάρτιο του 2023, ενός εννιασέλιδου υπομνήματος με τις ελάχιστες θέσεις και όρους του. Πλέον, με την ανακοίνωση του νομοσχεδίου κάνουν μία πρώτη αποτίμηση και προετοιμάζουν τις διεκδικήσεις τους από εδώ και πέρα, μέχρι την ψήφιση του νομοσχεδίου.

«Θεωρούμε ότι η διαβούλευση με τους καλλιτέχνες ήταν, αν όχι ανύπαρκτη, ελλιπέστατη» σχολιάζει. «Πέρα από την κατάθεση του υπομνήματος το 2023 και την πρόσφατη συνάντηση στο ΥΠΠΟ, δεν υπήρξε καμία άλλη κίνηση ουσιαστικής επεξεργασίας, ιδίως από το Υπουργείο Παιδείας. Για εμάς, η πραγματική και απαραίτητη διαβούλευση —και όχι η τυπική online διαδικασία που παρέχεται πριν την ψήφιση ενός νομοσχεδίου— θα ήταν μία πολύμηνη και ανοιχτή ζύμωση με εκπροσώπους της εκπαιδευτικής, ακαδημαϊκής και καλλιτεχνικής κοινότητας, κατά τη σύνταξη του νομοσχεδίου και όχι κατόπιν ολοκλήρωσης αυτής, ώστε να φτάσουμε στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διαφάνεια και συμπερίληψη.

» Επίσης, μας προβληματίζει η ένταξη κάτω από κοινή ομπρέλα ενός πανεπιστημίου τόσων διάσπαρτων γεωγραφικά και κτιριακά σχολών. Αναμένουμε και επ’ αυτού το πώς θα εξασφαλιστεί η εύρυθμη σύνδεση και λειτουργία τους κάτω από την κοινή διοικητική στέγη της ΑΣΠΤ, χωρίς η εμπειρία φοίτησης να καταστεί αποσπασματική. Στα δημοσιευμένα Δελτία Τύπου της κυβέρνησης αναφέρεται ότι το νέο πανεπιστήμιο “θα συνδυάζει την καλλιτεχνική δημιουργία και πράξη με τη θεωρία και την έρευνα, θα ενισχύει τη διακαλλιτεχνικότητα”. Για να συμβούν τα ανωτέρω, πρέπει να υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων και επιπλέον να αναδιαρθρωθεί ριζικά το έως τώρα περιεχόμενο και πρόγραμμα σπουδών των εν λόγω σχολών, για να ανταποκριθεί στις ερευνητικές και επιστημονικές προοπτικές του ακαδημαϊκού γίγνεσθαι. Αυτή είναι άλλωστε η διαφοροποίηση της ανώτερης από την πανεπιστημιακή εκπαίδευση».

Ακόμα, η πρόεδρος του Σωματείου δηλώνει ότι «Είμαστε σε αναμονή σχετικά με τον αριθμό των εισακτέων και το περιεχόμενο των εισαγωγικών εξετάσεων», και μεταφέρει την ετοιμότητα του σωματείου να παρέμβει με διάλογο και κριτική σε αυτά τα ζητήματα, εφόσον το κρίνει απαραίτητο: «Για τον αριθμό των εισακτέων, τονίσαμε στην επιτροπή την ανάγκη να διασφαλιστεί ένας ικανοποιητικός αριθμός, σε συνδυασμό με έναν σοβαρό αριθμό φοιτητών από κατατακτήριες. Δεδομένου ότι δεν θα υπάρχει άλλο αντίστοιχο ΑΕΙ, πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα στο να υπάρχουν επαρκείς θέσεις για ενδιαφερόμενους από όλη τη χώρα, χωρίς όμως να θυσιάζεται η ποιότητα των σπουδών και η λειτουργικότητα των εγκαταστάσεων. Τέλος ένα σοβαρό ζήτημα υπό εξέταση είναι η διαδικασία και τα κριτήρια πρόσληψης των διδασκόντων. Έχουμε αναλυτικές προτάσεις και θέσεις. Όλα αυτά τα θέματα αναμένουμε να ανοίξουν κι άλλο στη διημερίδα που διοργανώνουμε 2 & 3 Νοεμβρίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και να συμπεριληφθούν στο στάδιο σύνταξης του νέου νομοσχεδίου».

Με το παρόν νομοσχέδιο, ο χορός εισάγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στην ανώτατη εκπαίδευση, κάτι που αποτελεί διεκδίκηση δεκαετιών. «Μπροστά σε αυτή τη συγκυρία, δεν νοείται να εξεταστεί κάτι τέτοιο κάτω από τόσο ελλιπείς συνθήκες διαλόγου και ζύμωσης, χωρίς μια εκτεταμένη και δομημένη διαδικασία διαβούλευσης με αντιπροσώπευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, των συλλογικών οργάνων καθώς και των διδακτικών, καλλιτεχνικών και ακαδημαϊκών κοινοτήτων», συμπληρώνει η πρόεδρος του Σωματείου.

Σε γενικές γραμμές, η εντύπωση που αποκομίσαμε, μιλώντας και με την κ. Ανανιάδου, είναι ότι με την απλή ανωτατοποίηση των πέντε σχολών προωθείται μία λύση χαμηλού κόστους και αρκετά σφιχτού ελέγχου από μεριάς κυβέρνησης. Εκτιμάται πως για το νέο ίδρυμα δεν θα κατασκευαστούν καθόλου νέες εγκαταστάσεις. Επίσης, τα αρμόδια υπουργεία διατηρούν ανοιχτό δίαυλο κυρίως με τις υπάρχουσες διοικήσεις των πέντε ιδρυμάτων (τις οποίες εποπτεύουν τα ίδια), αφήνοντας απέξω την καλλιτεχνική, εκπαιδευτική και συ συνδικαλιστική κοινότητα, οι οποίοι έχουν συχνά διαφορετικά πολιτικά προτάγματα και αντιλήψεις για τη δημόσια παιδεία.

Ένα ακόμα ζήτημα για το οποίο παραμένει σε εγρήγορση το σωματείο είναι ο διορισμός της πρώτης διοίκησης στο νέο ΑΕΙ. Όπως διευκρινίστηκε στη συνάντηση της επιτροπής με το Σωματείο, η ΑΣΠΤ θα καταλήξει να είναι αυτοτελής με αυτοδιοίκητη δομή. Ωστόσο, καθότι αποτελεί τελείως νέο ΑΕΙ, η πρώτη της διοίκηση θα ασκείται από μία Διοικούσα Επιτροπή απευθείας διορισμένη από την κυβέρνηση. «Εγείρεται από πλευράς μας μεγάλος προβληματισμός για το ποια θα είναι τα κριτήρια και η σύνθεση της επιτροπής αυτής, και για πόσο καιρό θα βρίσκεται στο ρόλο διοίκησης», λέει η κ. Ανανιάδου. «Αυτή η πρώτη επιτροπή θα έχει βαρύνοντα ρόλο, τώρα στην αρχή, για τη διάρθρωση των τμημάτων, το πρόγραμμα σπουδών, τις συλλογικές διαδικασίες και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Για αυτό, έχουμε ήδη ζητήσει να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες για αυτά τα θέματα, όπως και να εκπροσωπηθούν μέλη των καλλιτεχνικών σωματείων μέσα στη διοίκηση».

Παράλληλα, το σωματείο εκφράζει τον προβληματισμό του και για το κενό που θα αφήσει η ανωτατοποίηση των πέντε σχολών στη δημόσια ανώτερη καλλιτεχνική εκπαίδευση. Ειδικά στον τομέα του χορού, δεν θα απομείνει πλέον καμία ανώτερη κρατική σχολή.

Τέλος, η κ. Ανανιάδου αναφέρεται και στη μελέτη σκοπιμότητας πάνω στην οποία «πάτησε» το σχέδιο νόμου που κυοφορείται. Η συγκεκριμένη μελέτη διενεργήθηκε από την εταιρεία PWC, με απευθείας ανάθεση περίπου 37.000€. «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δούμε το περιεχόμενό της, ώστε να κρίνουμε τα ευρήματά της και το πώς αυτά οδηγούν στη λύση που επέλεξαν τα συναρμόδια υπουργεία. Μέχρι στιγμής, η μελέτη δεν μας έχει κοινοποιηθεί».

Οι επόμενες κινήσεις του σωματείου

Το επόμενο διάστημα, το Σωματείο βρίσκεται εν αναμονή του προγραμματισμού συνάντησης —που έχει αιτηθεί εδώ και έναν μήνα— με τους αντίστοιχους υπουργικούς εκπροσώπους και τους αρμόδιους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, για τα παραπάνω θέματα όπως και για το επίμαχο ζήτημα της σύνδεσης ανώτερης με ανώτατη βαθμίδα σπουδών.

Επιπλέον έστειλε αίτημα στο Υπουργείο Παιδείας διεκδικώντας την εκπροσώπηση του ίδιου και των υπόλοιπων συλλογικών οργάνων στη Διοικούσα Επιτροπή που θα διαμορφωθεί.

Τέλος, αυτό το Σαββατοκύριακο, 2 και 3 Νοεμβρίου, διοργανώνει διημερίδα στο Πάντειο (αμφιθέατρο  Σάκης Καράγιωργας Ι) με στρογγυλές τράπεζες, προβολές ντοκιμαντέρ και εργαστήρια, προκειμένου να δημιουργήσει ένα ανοικτό χώρο διαλόγου για το εν λόγω ζήτημα. Το πλήρες πρόγραμμα μπορείτε να το βρείτε εδώ.