Έφυγε ο τεράστιος Έλληνας συνθέτης Δήμος Μούτσης

Έφυγε σήμερα από τη ζωή ένας από τους κορυφαίους Έλληνες συνθέτες, ο σπουδαίος Δήμος Μούτσης σε ηλικία 86 ετών. 

Γεννήθηκε στον Πειραιά και άρχισε να σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών από την ηλικία των 7 ετών. Σε ηλικία 20 – 21 ετών τελείωσε τις μουσικές του σπουδές κερδίζοντας και το πρώτο βραβείο ως σολίστ στο βιολί. Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 60 γνώρισε τον Νίκο Γκάτσο και τον Μάνο Χατζιδάκι, σε ένα καφέ – ζαχαροπλαστείο που ήταν παλιό στέκι καλλιτεχνών της Αθήνας, όπου σύχναζαν και οι δύο.

Το 1967 άρχισε ο Νίκος Γκάτσος να δίνει στίχους του στον Μούτση και έτσι έγραψε τα πρώτα του τραγούδια. Το πρώτο τραγούδι του Μούτση ήταν το «Βρέχει ο Θεός». Είχε γράψει πρώτα αυτός την μουσική και ρώτησε ευγενικά τον Γκάτσο αν ήθελε να βάλει τους στίχους, όπως και έγινε. Το τραγούδι αυτό το ερμήνευσε ο Σταμάτης Κόκοτας.

Η συνεργασία Γκάτσου και Μούτση συνεχίστηκε με τραγούδια όπως «Μην μου χτυπάς τα μεσάνυχτα την πόρτα», «Πειραιώτισσα» με τον ίδιο ερμηνευτή, «Σ΄ έβλεπα στα μάτια» με την Βίκυ Μοσχολιού. Το 1969 με το «Αύριο πάλι» με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, «Με ένα παράπονο» με τον Μπιθικώτση αλλά και τον πρωτοεμφανιζόμενο Μανώλη Μητσιά (η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού ήταν από τον Μητσιά στην ταινία «Ένας μάγκας στα σαλόνια»).

Το 1970 ανέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις στο Μούτση, τη φροντίδα της ενορχήστρωσης και της μουσικής διεύθυνσης των τραγουδιών του στον δίσκο «Επιστροφή». Όλα σε στίχους Νίκου Γκάτσου και με ερμηνευτές τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και την πρωτοεμφανιζόμενη τότε Δήμητρα Γαλάνη. Στον δίσκο αυτό συμπεριλήφθηκαν τα τραγούδια του Χατζιδάκι «Μίλησε μου», «Φιλντισένιο καραβάκι», «Η πίκρα σήμερα», με ενορχηστρώσεις του Μούτση. Την ίδια εποχή ο Μούτσης συνεχίζει να γράφει επιτυχίες όπως το «Αυτά τα χέρια» (στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου) και το «Στην Ελευσίνα μια φορά» (στίχοι Βασίλη Ανδρεόπουλου) με ερμηνεία από τον Μητσιά.

Ύστερα από μία σειρά μεγάλων λαϊκών τραγουδιών, που έγραψε ο Μούτσης, ερμηνευμένων απο παλαιούς και νέους τραγουδιστές, όπως ο Μητσιάς και η Γαλάνη και τα άλμπουμ «Κάποιο Καλοκαίρι» και «Ένα Χαμόγελο», φτάνει στο «Άγιος Φεβρουάριος», που ηχογραφήθηκε στα τέλη του 1971 και κυκλοφόρησε αρχές του 1972. Στους στίχους ο Μάνος Ελευθερίου και ερμηνευτές οι Δημήτρης Μητροπάνος και Πετρή Σαλπέα. Ένα πολύ σημαντικό έργο που σφραγίζει όλη την πρώτη αυτή περίοδο, ανοίγοντας μάλιστα με αυτό το έργο, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, καινούργιους δρόμους στην Ελληνική δισκογραφία. Στον δίσκο «Άγιος Φεβρουάριος» εκτός από το ομώνυμο τραγούδι θα ακούσουμε κι άλλα μεγάλα τραγούδια όπως: «Κι αν φταίει κανείς», «Το σπίτι στην ανηφοριά», «Η σούστα πήγαινε μπροστά», «Άλλος για Χίο τράβηξε» και άλλα.

Το 1972 ο «Συνοικισμός Α» με στίχους κυρίως των: Γιάννη Λογοθέτη (που είχε και το ψευδώνυμο Γιάννης Μιχαηλίδης) αλλά και Γκάτσου, Ελευθερίου και Βαρβάρας Τσιμπούλη. Ερμηνευτές τους Αντώνης Καλογιάννης και Βίκυ Μοσχολιού (μουσική απ το θεατρικό έργο «50 χρόνια δάκρυα 50 χρόνια γέλιο»). Στο «Συνοικισμός Α» θα ακούσουμε αρκετές μεγάλες επιτυχίες όπως το πασίγνωστο «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε», «Έτσι ειν’ η ζωή» με την Μοσχολιού, «Στο παράθυρο αγναντεύοντας» με τον Καλογιάννη, το λαϊκό ορχηστρικό «Ο χορός της λεβεντιάς» κλπ. Το 1973 κυκλοφορούν οι «Στροφές», άλλη μια λαϊκή και συνάμα πολύ μελωδική δίσκογραφική δουλειά του Δήμου Μούτση. Με μόνη ερμηνεύτρια την Βίκυ Μοσχολιού και στίχους Πυθαγόρα, Λογοθέτη, Ελευθερίου, αλλά και Γκάτσου. Εκεί θα ακούσουμε επιτυχίες όπως: «Αγκαλιά και πλάι πλάι», «Και γειά χαρά», «Μια βραδιά στη Λάρισα», «Εγώ είμ’ εγώ» και το ατμοσφαιρικό «Στους μπαξέδες» που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Μάρκου Βαμβακάρη.

Το 1974 στη μεταπολίτευση, «Μαρτυρίες», που περιλάμβανε τα τραγούδια του Μούτση που είχε κόψει η λογοκρισία της χούντας σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, Γιάννη Λογοθέτη, Γιώργου Χρονά, Βαρβάρας Τσιμπούλη και του ίδιου του συνθέτη και τραγουδιστές το Μανώλη Μητσιά, τη Βασιλική Λαβίνα, σε μια από τις πρώτες δισκογραφικές της συμμετοχές και το Χρήστο Λεττονό. Το 1975 κυκλοφορεί την «Τετραλογία», ένας πρωτοποριακός κύκλος μελοποιημένης ποίησης βασισμένος σε ποιήματα των Κ.Π. Καβάφη, Κώστα Καρυωτάκη, Γιώργου Σεφέρη και Γιάννη Ρίτσου, με ερμηνευτές τον Μανώλη Μητσιά, τον Χρήστο Λεττονό και με την πρωτοεμφανιζόμενη τραγουδίστρια Άλκηστη Πρωτοψάλτη. Ακολούθησε το 1976 η «Εργατική συμφωνία», μουσική από το θεατρικό έργο του Γιώργου Σκούρτη «Απεργία». Το 1979 κυκλοφορεί το «Δρομολόγιο» πάνω σε στίχους του Νίκου Γκάτσου και με την ερμηνεία του Μανώλη Μητσιά. Στο «Δρομολόγιο» θα ακούσουμε κομμάτια όπως «Σαν τον Τσε Γκεβάρα», «Μακρυνή της αγάπης ώρα», «Ελλάδα Ελλάδα», «Στ΄ Αγιον Όρος» κλπ.

Το 1981 κυκλοφόρησε το «Φράγμα» σε στίχους Κώστα Τριπολίτη. Με τραγούδια όπως: «Δε λες κουβέντα», «Delenda est (Ερηνούλα μου) », «Γράμμα από τη λεγεώνα των ξένων», «Νταλίκα» κλπ. Τα λαϊκά τραγούδια του δίσκου τραγουδήθηκαν από την μεγάλη ρεμπέτισσα Σωτηρία Μπέλου με τον Δήμο Μούτση να τραγουδάει μόνο το ρεφρέν από το πασίγνωστο «Δε λες κουβέντα». Οι ηλεκτρικές μπαλάντες του δίσκου τραγουδήθηκαν από τον ίδιο τον συνθέτη. Στην ίδια δουλειά επίσης ο Δήμος Μούτσης τραγούδησε μαζί με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη το «Κουβεντούλες με τον Φρόιντ».

Το 1983 με το «Ενέχυρο» εγκαινιάζει την μοναχική πορεία. Το 1987 ακολουθεί το «Να!» που περιέχει και τα πολύ γνωστά του τραγούδια «Το όνειρο» και το «Μια φυσαρμόνικα που κλαίει». Το 1990 «Ταξιδιώτης του παντός» με τη Νανά Μούσχουρη, ο οποίος ήταν και ο τελευταίος δίσκος που έγραψε για άλλο τραγουδιστή πλην του ιδίου. Το 1994 επέστρεψε με το «Για Πούλημα Λοιπόν!» πάλι με στίχους και ερμηνεία δική του.

Το 1999 ο Δήμος Μούτσης συνεργάστηκε ξανά με τον Δημήτρη Μητροπάνο και την Δήμητρα Γαλάνη σε μια μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο στην οποία τραγούδησαν μαζί παλαιότερες και νεότερες επιτυχίες του μεγάλου δημιουργού. Μια πολυαναμενόμενη δουλειά του με ερμηνεύτρια τη Χαρούλα Αλεξίου δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ!

Στις ευρωεκλογές του 2019 ήταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΜέΡΑ25. Ο ίδιος κομματικός σχηματισμός ανέστειλε την κομματική ιδιότητα του Μούτση λόγω κατηγοριών που τον βάραιναν.

To βιογραφικό σημείωμα της επίσημης σελίδας του

Παιδί μιας παραδοσιακής Ελληνικής οικογένειας κάπου στον Πειραιά, που το μόνο περιουσιακό της στοιχείο ήταν η εξασφάλιση της καθημερινής επιβίωσης ο Δήμος Μούτσης, στα επτά του χρόνια «απαίτησε» να μάθει μουσική, κάτι αδιανόητο για ένα παιδί της εποχής που δεν ήταν ούτε πλούσιο, ουτε καν ζούσε σε περιβάλον που νάχε σχέση με τα μουσικά πράγματα! Όμως η «προηγμένης τεχνολογίας μάνα» τον έγραψε στον «Πειραϊκό Σύνδεσμο». Ξεκινώντας λοιπόν από κει, κάνοντας βιολί με τη γνωστή ποιήτρια και μεταφράστρια Ιουλία Ιατρίδη που ήταν και δασκάλα βιολιού και τελειώνοντας αργότερα τις μουσικές του σπουδες απ’ το Ωδείον Αθηνών μ’ ένα πρώτο βραβείο παμψηφεί, ο Δήμος Μούτσης ξεκινησε την περιπετειώδη ανησυχη και δημιουργική του διαδρομη στην ελληνική μουσική, προς τα τέλη της δεκαετίας του 60, εποχή ρευστή μεν πολιτικά αλλά ιδιαίτερα γόνιμη πνευματικά σε πολλούς τομείς. Ύστερα από μια ολόκληρη ιστορία μεγάλων λαϊκών τραγουδιών, 50 περίπου τον αριθμό, σε δίσκους 45 στροφών με συμμετοχή γνωστών, αλλά και πρωτοεμφανιζόμενων τραγουδιστών (Μητσιάς – Γαλάνη) φτάνει στο 1971, όπου με τον «Άγιο Φεβρουάριο», ένα πολύ σημαντικό έργο, τελειώνει νοηματικά και μορφολογικά, όλη την πρώτη αυτή περίοδο, ανοίγοντας μάλιστα μ’ αυτό το έργο, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, καινούργιους δρόμους στη μετέπειτα Ελληνική δισκογραφία. Ακολουθούν ακόμα 2 δίσκοι με λαϊκά τραγούδια, ο «Συνοικισμός Α» κι οι «Στροφές» και το ’74 με τη μεταπολίτευση, ένα ακόμα σημαντικό L.P. οι «Μαρτυρίες» με διάφορα σπουδαία τραγούδια, “κομμένα” μέχρι τότε από τη λογοκρισία.

Το 1975 επιχειρεί την «Τετραλογία», με πρωτοεμφανιζόμενη την Α. Πρωτοψάλτη, ένα αρκετά δύσκολο εγχείρημα, αποφασίζοντας να αναμετρηθεί με θηριώδη κείμενα της ελληνικής ποίησης (Καβάφη, Σεφέρη, Καρυωτάκη, Ρίτσο). Εδώ, έχει πολύ ενδιαφέρον να ακούσει κανείς αυτό το έργο, και στην ορχηστρική του εκδοχή. Αν αφαιρούσαμε δηλαδή τις φωνές, ίσως και να ‘παιρνε, μιάν άλλη διάσταση. Τίποτα απ’ όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν στον «πολύπαθο χώρο» της μελοποιημένης ποίησης δε μοιάζει μαζί του. Η εντυπωσιακή ενορχήστρωση (κι εδώ αποδεικνύεται ο σπουδαίος μουσικός) πολύπλοκη και πολύχρωμη, σε κάνει συχνά, όσο και αν φαίνεται απίστευτο, να ξεχνάς αυτούς τους στίχους, που είναι απ’ τους καλύτερους που γράφτηκαν στην ελληνική ποίηση, και να επικεντρώνεσαι μόνο στη μουσική. Kαι αυτό το μεγάλο επίτευγμα του Μούτση ελάχιστοι το τόλμησαν και ακόμα λιγότεροι το κατάφεραν. Ίσως γι’ αυτό σ’ όλες τις λίστες, που κατά καιρούς γίνονται από διάφορους ειδικόυς μελετητές κι’ ερευνητές της ελληνικής μουσικής, το απίστευτο αυτό έργο, κατέχει -δικαίως- μια απ’ τις πρώτες θέσεις στην τελική κατάταξη των σημαντικότερων κύκλων.

Ακολούθησε το 1976 η «Εργατική συμφωνία» μουσική απ’ το θεατρικό έργο του Γιώργου Σκούρτη «Απεργία», και το ’79 το «Δρομολόγιο». Όμως παρ’ όλα τα πολύ όμορφα τραγούδια που περιέχονταν στους δυο αυτούς κύκλους, και τις ενορχηστρωτικές εκπλήξεις της » Εργατικής συμφωνίας», για όσους γνωρίζουν καλά τον Μούτση και την μέχρι τότε δουλειά του, θα καταλάβουν πως εδώ, και για διαφορετικούς λόγους, σα να μην είχε ο ίδιος την πρωτοβουλία όλων των κινήσεων.

Κατ’ αρχήν, η πρώτη μεγάλη παύση (3 ολόκληρα χρόνια), κι ύστερα μια χαλάρωση, που κανείς δεν την περίμενε, και που ποτέ μέχρι τότε δεν είχε δείξει ο Μούτσης. «Φοβάμαι ότι θ’ αρχίσω να επαναλαμβάνομαι», είχε πει κάποτε, «Φοβάμαι και δεν το θέλω καθόλου» Και να το «Φράγμα» 1981 με τον Τριπολίτη. Μια στροφή 180 μοιρών, θα ‘ λεγε κανείς : «Ερηνούλα», «Γράμμα από τη λεγεώνα των ξένων», «Δε λες κουβέντα», κι ένας Μούτσης απ’ την αρχή. Μια ιδεολογική μουσική κι’ αισθητική πρόταση, που σ’ όλα τα επίπεδα είχε να προτείνει κάτι φρέσκο και νέο, και το πέτυχε. Και δικαιώθηκε στο χρόνο, και δημιούργησε «σχολή» ανοίγοντας συγχρόνως στον εαυτό του το δρόμο, γι’ αυτή την τόσο πολυσυζητημένη μετέπειτα, μοναχική του πορεία.

Για τους πάρα πολλούς ανθρώπους που εκτιμούν το έργο του Δήμου Μούτση, τη στάση του που θυμίζει το «Όσο μπορείς» του Καβάφη, ακόμα και την «Ηχηρή» σιωπή του που ανά πάσα στιγμή περιμένουμε να σπάσει και να μας αποκαλύψει το επόμενο του αριστούργημα, οι στίχοι του, η δραματικότητα και αγωνία στην ερμηνεία του, η μουσική που έγραψε στην προσωπική του τριλογία ΕΝΕΧΥΡΟ – ΝΑ…! – ΓΙΑ ΠΟΥΛΗΜΑ ΛΟΙΠΟΝ! , όλα αυτά μαζί και ιδιαίτερα, αποτελούν μιαν αρκετά ικανοποιητική εξήγηση για το ΓΙΑΤΙ έχει τόσα χρόνια να μας δώσει ένα καινούργιο κύκλο τραγουδιών.

Αυτό βέβαια καλύπτει τη μισή αλήθεια. Ίσως η άλλη μισή να κρύβεται σε μια παλαιότερη δήλωση του, που δείχνει την ταπεινότητα, το μέτρο και την αυτογνωσία με την όποια αντιμετωπίζει το έργο του: «Περνώντας ο καιρός, καταλαβαίνω πως η δουλειά μου γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Ίσως γιατί μου γίνεται πιο συνειδητή, ίσως γιατί από τιμιότητα, χρειάζομαι περισσότερες διευκρινήσεις»

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΤΣΩΝΑΚΗΣ

Δισκογραφία

Κάποιο καλοκαίρι 1968 Ένα χαμόγελο 1969 Άγιος Φεβρουάριος 1972 Συνοικισμός Α’ 1972 Στροφές 1973 Πρώτη Εκτέλεση 1973 Μαρτυρίες 1974 Τετραλογία 1975 Εργατική συμφωνία 1976 Το δρομολόγιο 1979 Φράγμα 1981 Ενέχυρο 1983 Να! 1987 Ταξιδιώτης του παντός 1990 Για πούλημα λοιπόν 1994

Επανακυκλοφορίες και Συλλογές

Ηρώδειο, Ζωντανή Ηχογράφηση 1999 Οι 100 μεγάλες ηχογραφήσεις του αιώνα – Τετραλογία 2000 Τα τραγούδια του Δήμου Μούτση (remasters) 2006 Ταξιδιώτης του παντός – 4 δεκαετίες τραγούδια (Κασετίνα) 2009

Σκέψεις του Δήμου Μούτση 

Όταν σκέφτομαι να γράψω, στην πραγματικότητα δεν κάνω τίποτες άλλο, πέρα απ το να προσπαθώ να μιμηθώ κάποια θαυμάσια μουσική, που όμως δεν υπάρχει…!

———–

Σκέψεις με αφορμή το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων» Όλοι αυτοί οι μεγάλοι, ο Μπαχ ο Μότσαρτ ο Μπετόβεν, μαζί με τον μεγάλο Σολωμό, τον Πάουντ, τον Έλιοτ, τον Παπαδιαμάντη και τον Καβάφη, όντως υπήρξαν πνευματικοί μου οδηγοί. Όμως μαζί τους, υπήρξαν και μερικοί άγνωστοι και ταπεινοί «που η Αθανασία (δεν) τους είναι χαρισμένη», και σκέφτομαι μήπως απ αυτούς, μπορεί να έμαθα και τα περισσότερα…!

https://www.youtube.com/watch?v=ISyjeAm91jg

Σε μιαν ανάπηρη Δημοκρατία τ αξιώματα μοιράζονται με κλήρο, για να δίνεται η εντύπωση της ισότητας

Πλάτωνας – φαύλες Πολιτείες –

https://www.youtube.com/watch?v=BWOCryt9jgc

Στο φίλο μου Αύγουστο Κορτώ 20-4-2015 Όταν στέκομαι μπροστά σ εν άδειο πεντάγραμμο, η ζωή μου φαίνεται βαρετή, ανούσια και μεγάλη. Κι όταν αργότερα διαβάζω τη μουσική πούγραψα πάνω σ αυτό, μου γίνεται μικρή, πολύ μικρή και δε με φτάνει..!

———–

«Η παιδεία είναι προβληματισμός, κι όχι εκλαϊκευμένες απαντήσεις σε δύσκολα ή εύκολα θέματα. Σήμερα διώχνουμε ορισμένες κοινωνικες προκαταλήψεις, κι αυτό το λέμε «απελευθέρωση», αλλα δεν ξέρουμε δυστυχώς ότι στην πραγματικότητα δεν κάνουμε τίποτες άλλο απ’ το να μπαίνουμε μέσα σε μιαν άλλη δουλεία εξίσου προκατειλημένοι κι εξίσου ανώριμοι!»

———–

«Οι πραγματικά μεγάλοι καλλιτέχνες, πολλες φορές είναι πάρα πολύ κακοί. Αλλά γι αυτό είναι και μεγάλοι»

———–

Δήμος Μούτσης 14-10-2014 Όσο κι αν τα πάθη μου, υπήρξαν και είναι βασικοί ρυθμιστές της ζωής μου, οδηγώντας με στο τέρμα μέσ από «φωτισμένες οδούς», παρ όλ αυτά δεν παύουν κάθε τόσο στο νου μου να έρχονται τούτα τα θαυμάσια λόγια: «Απ όλους τους δρόμους της ζωής, τίποτα δε βρήκα ν αξίζει περισσότερο, απ το μονοπάτι του αληθινού ανθρώπου»

———–

ΕΛΑ ΠΑΜΕ (αφιερωμένο)

Έλα πάμε να σου δείξω τους φίλους μου! Πρίγκιπες ναυαγούς κι αλήτες, νοσταλγούς της ομορφιάς κάθε παράδοξης νύχτας. Δεν είναι η αγωνία που παίζει! Μήτε τo πάθος που υγραίνει τα σκέλη σου! Τίποτα δεν είναι. Μόνο ένας Σταυρός του μαρτυρίου διαρκής, κι ένας έρωτας στο στόμα δυο πουλιών που τραγουδούνε, σε μια γλώσσα που καλά δεν εννοούνε Δήμος Μούτσης 9-2-2015

Οι εικόνες προέρχονται από το επίσημο site dimosmoutsis.gr