Εικόνες: Μία βόλτα στην 60η Μπιενάλε Βενετίας

Τα 60 χρόνια συμπληρώνει φέτος η Διεθνή Έκθεσης Τέχνης, γνωστή ως Venice Biennale Arte μια από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη.

Με τίτλο “Foreigners Everywhere – Stranieri Ovunque” ως τις 24 Νοεμβρίου η κεντρική έκθεση φιλοξενεί καλλιτέχνες πολλοί από τους οποίους παρουσιάζουν για πρώτη φορά το έργο τους σε τόσο μεγάλο κοινό και αποτελείται από δύο τμήματα: το «Nucleo Contemporaneo» (Contemporary Nucles), με έργα από ιθαγενείς και queer καλλιτέχνες, καθώς και το «Nucleo Storico» (Historical Nucleos), αφιερωμένο στα μοντέρνα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ου αιώνα, τα οποία άκμασαν στην Ασία, την Λατινική Αμερική, την Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Στα εθνικά περίπτερα – κτήρια οι χώρες που συμμετέχουν παρουσιάζουν το έργο των καλλιτεχνών που επιλέχθηκαν να εκπροσωπήσουν την χώρα τους. Παράλληλα σε πολλά σημεία της πόλης, σε κάποια κτήρια πραγματικά έργα τέχνης από μόνα τους, φιλοξενούνται παράλληλες εκθέσεις με δωρεάν είσοδο. Αν συμπεριλάβει κανείς το μουσείου Γκουγκενχάημ και την περιοδική έκθεση του για τον Κοκτώ την μεγαλύτερη που έχει παρουσιαστεί ποτέ για τον εν λόγο καλλιτέχνη καθώς και την αναδρομική έκθεση στο έργο του Αμερικάνου εικαστικού Ρόμπερτ Ιντιάνα μέχρι το τέλος του έτους η Βενετία θα είναι η πιο ενδιαφέρουσα εικαστικά πόλη της Ευρώπης.

Όλα ξεκινούν στις 19 Απριλίου 1893 όταν το δημοτικό συμβούλιο της Βενετίας, για να εορτάσει τα είκοσι πέντε χρόνια γάμου του βασιλιά, πήρε την απόφαση να οργανώσει μια έκθεση τέχνης. Τελικά η έκθεση πραγματοποιήθηκε δυο χρόνια αργότερα. Χτίστηκε τότε ένα κτήριο στην περιοχή Καστέγιο και προσκλήθηκαν καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έπρεπε να παρουσιάσουν ο καθένας δύο ανέκδοτα έργα τους.

Από τις 22 Απριλίου έως τις 22 Οκτωβρίου του 1895 η πρώτη παγκόσμια έκθεση τέχνης της πόλης της Βενετίας δέχτηκε 200 000 επισκέπτες. Το 1897 οργανώθηκε δεύτερη έκθεση με πρωτοβουλία του δημάρχου Φιλίπο Τζιρμάνι. Από εκείνη τη στιγμή η έκθεση ονομάστηκε Μπιενάλε. Τη δεκαετία του 1930 καθιερώθηκαν παράλληλα με την έκθεση για τις εικαστικές τέχνες, το Μουσικό Φεστιβάλ (1930), το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ (1932) και το Θεατρικό Φεστιβάλ (1934), ενώ από το 1938 η έκθεση τέχνης συνδέθηκε με την απονομή ειδικών βραβείων.

Η Μπιενάλε διακόπηκε κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για έξι χρόνια και επανήλθε το 1948. Λόγω της πανδημίας του κορονοϊού το 2020, αποφασίστηκε η ματαίωση της Μπιενάλε που ήταν προγραμματισμένη για το 2021 και ο εκ νέου προγραμματισμός της για το 2022. Η Μπιενάλε της Βενετίας διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια στο λεγόμενο Κεντρικό Χώρο Εκθέσεων στα Giardini και στο Arsenale καθώς επίσης και σε άλλους χώρους (παλάτια, εκκλησίες, γκαλερί) στην υπόλοιπη Βενετία.

Με πάνω από 130 εκθέσεις για όλα τα γούστα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έκθεση φωτογραφικών πορτραίτων του Peter Hujar με τίτλο «Portrait in Life and Death» στα οποία απεικονίζονται φίλοι και συνεργάτες του πολλοί από τους οποίος έγιναν με τα χρόνια διάσημοι.

Ο ίδιος υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός την δεκαετία του 60 και 70 μέχρι τον πρόωρο θάνατο που το 1980 από επιπλοκές του AIDS.

Στο αίθριο του μεγαλύτερου εμπορικού κέντρου της πόλης παρουσιάζεται το Anonymus Project “Best Regards” του Lee Shulman μια συλλογή παλιών φωτογραφιών της δεκαετίας του 1960 που περιγράφουν με γλαφυρότητα τους Αμερικανούς της επαρχίας σε στιγμές ξενοιασιάς.

Στο Palazzo Smith Mangilli Valmarana μεταξύ των άλλων εκθεμάτων παρουσιάζεται το βίντεο «The Spirit of Maritime Crossing» στο οποίο πρωταγωνιστεί η Μαρίνα Αμπράμοβιτς υποδυόμενη τον εαυτό της. Από τις πιο εντυπωσιακές εγκαταστάσεις σε ένα χώρο δίπλα από το Παλάτι των Δόγηδων το «Every day War» αποτελείται από 3 βίντεο τα οποία προβάλλονται σε οθόνες που έχουν στηθεί σε τηλεοράσεις δωματίων. Μια τραπεζαρία, ένα σαλόνι, ένα εφηβικό δωμάτιο και ένα καθιστικό. Τα βίντεο είναι ταυτόχρονα ο καθρέφτης του έξω κόσμου, προβολές εν είδη ειδήσεων αλλά και η πραγματικότητα μέσα στο χώρο, αναπαράγοντας μια ατμόσφαιρα ανησυχίας μέσα στην γαλήνη μέσο ενός επικείμενου πολέμου.

Στην κύρια έκθεση της Μπιενάλε στα περίπτερα των χωρών μπορεί κανείς να βρει όλες τις νέες τάσεις που ενσωματώνονται στην τέχνη. Βίντεο, τρισδιάστατοι κόσμοι, διαδραστικότητα, γλυπτά, ζωγραφική πολλά από τα οποία πραγματεύονται μελλοντολογικά σενάρια, φανταστικούς κόσμους στο διάστημα και προτάσεις ζωής μετά την καταστροφή του κόσμου.

Θα σταθούμε στην Ελληνική συμμετοχή με τίτλο «Ξηρόμερο». Κατά την παραμονή στο Ελληνικό περίπτερο αρκετοί ήταν αυτοί που επισκέφθηκαν το χώρο δεν το προσπέρασαν, τους κέντρισε το ενδιαφέρον ώστε να παρακολουθήσουν την εξέλιξη του. Το «Ξηρόμερο» σε σύλληψη των Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλου με συνδημιουργούς την Έλια Καλογιάννη, τον Γιώργο Κυβερνήτη, τον Κώστα Χαϊκάλη, τον Φώτη Σαγώνα και σε επιμέλεια του Πάνου Γιαννικόπουλου θέτει στο επίκεντρό του την ελληνική επαρχία και τα πανηγύρια.

Ένα μηχάνημα άρδευσης – τα λεγόμενα ποτιστικά – περιστρέφεται και λειτουργεί ως ο ρυθμιστής της ζωής στο περιβάλλοντα χώρο. Δίνει νερό, ορίζει το τέμπο και το ρυθμό των τραγουδιών που αναβιώνουν το κλίμα που έχει ένα πανηγύρι, είναι η καρδιά ενός σώματος το οποίο αγκαλιάζει φωνές, φυσιογνωμίες όπως ο λαχειοπώλης, ο φωτογράφος, η πωλήτρια του Χαλβά Φαρσάλων – γιατί σε όλα τα πανηγύρια πουλάνε Χαλβά; – το παιδί με το τουμπερλέκι και τον πάγκο με τα παιχνίδια. Το πανηγύρι είναι η μοναδική στιγμή που μια μικροκοινωνία θα βρεθεί μαζί για να επιδείξει δημόσια το κοινωνικό της στάτους κάνοντας ένα διάλλειμα από τις αγροτικέ εργασίες. Τα πανηγύρια καθ όλη την διάρκεια του καλοκαιριού ορίζουν την αρχή την μέση και το τέλος της εργασίας στα χωράφια. Αν και αρκετοί το επικρίναν φάνηκε να δικαιώθηκε ως επιλογή γιατί τράβηξε το ενδιαφέρον των επισκεπτών.

Μεταξύ όλων αυτών των εκθέσεων η Μπιενάλε παρουσιάζει μια μεγάλη αναδρομική του Robert Indiana με τίτλο «The Sweet Mystery”. Ο γνωστός Αμερικάνος εικαστικός που υιοθέτησε ως επίθετο τον τόπο καταγωγής του, είναι μεταξύ ο δημιουργός ενός από τα γνωστότερα γλυπτά στον κόσμο, (αυθεντικά και μη) τα οποία κοσμούν μουσεία, πλατείες, πάρκα σε δεκάδες πόλεις. Διαθέτει και η Θεσσαλονίκη και θα το βρείτε έξω από το One Salonika. Πρόκειται για την περισσότερο αντεγραμμένη μορφή της λέξης Love στην ιστορία της τέχνης. Η έκθεση παρουσιάζει μερικά από τα γνωστότερα γλυπτά του με υλικά όπως ξύλο, μέταλλο, ανακυκλώσιμα σκουπίδια αλλά και κάποιες από τις πρώιμες κατασκευές του που σπάνια έχουν εκτεθεί. Φυσικά υπάρχει το πρώτο αυθεντικό Love και κάποιες παραλλαγές του.

Και αν όλα αυτά δεν είναι αρκετά στην Βενετία θα βρει κανείς το σπίτι μουσείο της Πέγκυ Γκούγκενχάιμ της διασημότερη γυναίκας συλλέκτριας στο οποίο μπορεί να δει μια σειρά από έργα του Πόλοκ, Πικάσο, Νταλί, Ερνστ, Μαγκρίτ, Μαν Ρέι, Κλέε, Μιρό και από την Ελλάδα του αγαπητού και διεθνώς αναγνωρισμένου γλύπτη Τάκη. Το σπίτι, οι κήποι με τα γλυπτά, το αίθριο και το καφέ είναι από μόνα τους ένα πραγματικό κόσμημα. Η ζωή και η πορεία της θυμίζει κατά πολύ τον δικό μας Αλέξανδρο Ιόλα.

Δυστυχώς για εμάς το σπίτι και η πολιτιστική του κληρονομιά λεηλατήθηκε έπεσε θύμα του Αυριανισμού σε αντίθεση με τους Ιταλούς που αξιοποίησαν την δική τους συλλέκτρια δημιουργώντας ενα από τα πλέον επισκέψιμα μουσεία σύγχρονης τέχνης.

Παράλληλα αναδρομική έκθεση με τίτλο «Jean Cocteau: The Juggler’s Revenge» αποτελεί την μεγαλύτερη και πιο πλήρη έκθεση για την ζωή και το έργο του Jean Cocteau. Σχέδια, αφίσες, εξώφυλλα, κοσμήματα, ταπετσαρίες, ιστορικά ντοκουμέντα, βιβλία, περιοδικά, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ και ταινίες σε σκηνοθεσία του Cocteau, περιγράφουν την ανάπτυξη της μοναδικής και άκρως προσωπικής αισθητικής αυτού του πολύπλευρου καλλιτέχνη, παράλληλα με τα κυριότερα σημεία της πολυτάραχης καριέρας και προσωπικής του ζωής.

Μέχρι το Νοέμβριο η Βενετία θα αποτελεί τον παράδεισο της σύγχρονης τέχνης. Μια μοναδική εμπειρία να απολαύσει κανείς εκτός από τις εκκλησίες, τα πανέμορφα και γραφικά κανάλια, τα νησιά Μουράνο και Μπουράνο μοναδικές και σπουδαίες εκθέσεις τέχνης.