Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950: Η Ελλάδα της εποχής των πολέμων
Η έκθεση Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950. Ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα, σκιαγραφεί την πολιτιστική και εικαστική πραγματικότητα της περιοδού Κατοχής και Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα.
Μια ιστορία, καλλιτεχνών και έργων που ακροβατούν ανάμεσα στο ιστορικό γίγνεσθαι και τις φρικαλεοτητές ίσως της πιο σκοτεινής περίοδου της Ελληνικής Ιστορίας, τολμά να αφηγηθεί το Goethe-Institut Thessaloniki σε συνδιοργάνωση με το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης και το Deutsches Historisches Museum του Βερολίνου.
Η έκθεση με τίτλο “Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950. Ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα”, επιχειρεί να αποτυπώσει την πολιτιστική και εικαστική πραγματικότητα, όπως και τις διάφορες εκφράσεις της, κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα.
Η έκθεση αποτελεί μια σπουδή σε μια εποχή που η ανθρωπότητα βρίσκεται στο μεταίχμιο της ζωής και του θανάτου, μια εποχή σκληρή για καλλιτέχνες. Έτσι, παρόλο που μεγάλος αριθμός έργων της περιόδου 1940-1950 έχει χαθεί ή καταστραφεί, στην έκθεση παρουσιάζεται ένας πλούτος και μια βαθύτατα προσωπική κραυγή του ανθρώπου, τόσο μπροστά στη φρίκη του πολέμου, όσο και μπροστά στο θαύμα της φύσης και της ζωής. Η στάση των καλλιτεχνών και των πνευματικών ανθρώπων, χωρίς να χαρίζεται ποτέ στον κατακτητή, στον βασανιστή, στον σφετεριστή, στον εκμεταλλευτή, χωρίς να ενδίδει ποτέ στη χυδαιότητα και το αίσχος που αποτελούν καθημερινά βιώματα των ανθρώπων σ’ όλη αυτή τη δεκαετία, διατηρεί ανοιχτό ένα παράθυρο φωτός μέσα στη γενική συσκότιση και αποδέχεται με μεγάλη γενναιοδωρία και τον πιο δύσκολο διάλογο, προκειμένου να ξορκίσει το μίσος, τη μισαλλοδοξία και το θάνατο που κυριαρχούν.
Η επιλογή των εκθεμάτων, ως προς τη συμβολή του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα έργων (ζωγραφική, σχέδια, χαρακτική, φωτογραφία, γλυπτική, αφίσες, γελοιογραφία, βίντεο, φιλμς, λευκώματα), τεκμηρίων (έγγραφα ιδιωτικών και δημόσιων αρχείων, εκδόσεις, αντικείμενα, επιστολές, ντοκιμαντέρ) και εκφράσεων (λογοτεχνικά κείμενα, μαρτυρίες κτλ), τόσο ως άμεσες μαρτυρίες και συμμετοχή στα γεγονότα, όσο και ως διαφοροποιημένες αφηγήσεις μέσα στο χρόνο.
Επίσης, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι μέρος ερευνητικής προσπάθειας επικεντρώνεται στη Θεσσαλονίκη, με την ιδιαιτερότητα της γεωπολιτικής της θέσης, της προπολεμικής κοσμοπολίτικης κοινωνίας της, της βιομηχανικής υπόστασης της οικονομίας της και την ιστορία του Ολοκαυτώματος των Εβραίων κατοίκων της.
Σε αυτό το κομμάτι είναι καταλυτική η συμβολή του Εβραϊκού Μουσείου που περιλαμβάνει ανέκδοτα ιστορικά τεκμήρια (έγγραφα, φωτογραφίες, μαρτυρίες), σε τέσσερα μέρη: Το πρώτο μέρος αφορά τη δεκαετία του 1930 και αναφέρεται στις δημογραφικές και γεωγραφικές αλλαγές που επηρέασαν τον εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης, στον τοπικό αντισημιτισμό, την εκλογική και πολιτική συμπεριφορά του εβραϊκού πληθυσμού, καθώς και στην επιχειρηματική και οικοδομική δραστηριότητά του. Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει νέα τεκμήρια για τις εξελίξεις στη Θεσσαλονίκη κατά τη γερμανική κατοχή: Την υψηλότερη θνησιμότητα που έπληξε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στην περίοδο του λιμού, τον έλεγχο της Ισραηλιτικής Κοινότητας από τις γερμανικές αρχές, τον τοπικό δοσιλογισμό, την αποδόμηση του εβραϊκού νεκροταφείου καθώς και την καταναγκαστική εργασία που επιβλήθηκε στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και τα λύτρα για την εξαγορά της. Το τρίτο μέρος παρουσιάζει τεκμήρια για χρονικό του εκτοπισμού των εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα του θανάτου, την οριοθέτηση των γκέτο, το διαμετακομιστικό στρατόπεδο Μπαρόν Χιρς, την λεηλασία των εβραϊκών περιουσιών καθώς και τη «διαγραφή» των εβραίων από τα τοπικά μητρώα. Το τέταρτο μέρος περιλαμβάνει φωτογραφίες επιζώντων και συνεντεύξεις από εβραίους της Θεσσαλονίκης γεννημένους μετά το 1941.
*Διάρκεια έκθεσης: 7 Δεκεμβρίου 2016 – 26 Φεβρουαρίου 2017, Χώρος: Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (εντός ΔΕΘ-HELEXPO)
Tην Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2016, την πρώτη μέρα λειτουργίας της έκθεσης το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί από τους επιμελητές της έκθεσης στις 11.30 και στις 18.00.
Μέρες & ώρες λειτουργίας: Πέμπτη 10:00-22:00, Παρασκευή 10:00-19:00, Σάββατο 10:00-18:00, Κυριακή 11:00-15:00.
Ξεναγήσεις – Εργαστήρια – Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: κατόπιν ραντεβού T. 2310 240002, [email protected].
