Κοινωνικό Ιατρείο Θεσσαλονίκης: Μια ιστορία αλληλεγγύης στο 18ο ΦΝΘ

Προτιμούμε να είμαστε αλληλέγγυοι ή… μόνοι; Οι κινηματογραφιστές του ντοκιμαντέρ ''Solitaire ou Solidaire?'' θέτουν την ερώτηση στο κοινό του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και μας αφήνουν να δώσουμε μόνοι μας την απάντηση.

Άννα Ποδάρα

15 Μαρτίου 2016, 7:31 πμ

κοινωνικό-ιατρείο-θεσσαλονίκης-μια-ι-99098

Άννα Ποδάρα

15 Μαρτίου 2016, 7:31 πμ

Δυο από τους συντελεστές του ντοκιμαντέρ: Σταυρούλα Πουλημένη (δεξιά), Ειρήνη Καραγκιοζίδου (αριστερά)

Μπορεί η αλληλεγγύη να αποτελέσει το «φάρμακο» για τον ανθρώπινο πόνο; Κι αν ναι, πώς αντιδρούμε σε περιόδους ανθρωπιστικής κρίσης: Προτιμούμε να είμαστε αλληλέγγυοι ή… μόνοι; Το ερώτημα δεν είναι –πλέον- ρητορικό. Και η απάντηση δεν βρίσκεται σε σκονισμένα βιβλία κοινωνιολογίας αλλά στην ίδια την ελληνική πραγματικότητα. Οι κινηματογραφιστές του ντοκιμαντέρ ”Solitaire ou Solidaire?” θέτουν την ερώτηση στο κοινό του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και μας αφήνουν να δώσουμε μόνοι μας την απάντηση. Παρακολουθούμε μαζί τους, βήμα προς βήμα, την ανάπτυξη του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης, μιας τεράστιας προσπάθειας αλληλεγγύης, που ξεκίνησε από γιατρούς της πόλης μας και αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση σε όλη τη χώρα.

Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης (ΚΙΑ)

Το 2011, σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα ξεκινούν απεργία πείνας 300 μετανάστες που εργάζονται στη χώρα μας, ζητώντας άσυλο και νομιμοποίηση. Πρόκειται για σημείο-σταθμό στο ζήτημα του μεταναστευτικού στην Ελλάδα. Δίπλα τους συγκεντρώνονται αλληλέγγυοι γιατροί από διάφορες ειδικότητες, για να τους φροντίσουν και να τους περιθάλψουν. 44 μέρες μετά, το υπουργείο Εσωτερικών υποχωρεί, οι μετανάστες κερδίζουν το άσυλο και η απεργία λύνεται… Στη Θεσσαλονίκη, όμως, η ομάδα των αλληλέγγυων γιατρών δεν χάνεται. Και κάπως έτσι, ξεκινάει, εν μέσω οικονομικής κρίσης, μια από τις σπουδαιότερες ιστορίες αλληλεγγύης στην Ελλάδα. Οι γιατροί της Θεσσαλονίκης αποφασίζουν να συνεχίσουν να προσφέρουν σε όσους τους χρειάζονται, Έλληνες και μετανάστες που δεν είναι ασφαλισμένοι και δεν έχουν δικαίωμα στη περίθαλψη. Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης γεννιέται…

Χωρίς να αποτελεί ΜΚΟ, χωρίς να παίρνει χρήματα από ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και χωρίς να έχει επιζητήσει ποτέ την δημοσιότητα, το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης (ΚΙΑ) προσφέρει από το 2011 μέχρι σήμερα δωρεάν καθημερινά ιατρική περίθαλψη σε χιλιάδες συμπολίτες μας. Περίπου 150 γιατροί προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους και οι δωρεές πολιτών και διαφόρων φορέων προσφέρουν τα απαραίτητα χρήματα που χρειάζονται για να λειτουργήσει αυτή η αυτοδιαχειριζόμενη προσπάθεια.

Το ντοκιμαντέρ ”Solitaire ou Solidaire?/ Μόνος ή Αλληλέγγυος;”

Με τον ίδιο τρόπο που δημιουργήθηκε το Κοινωνικό Ιατρείο, φτιάχτηκε και το ντοκιμαντέρ που κάνει πρεμιέρα την Τετάρτη, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η Σταυρούλα, η Αιμιλία, η Ειρήνη, και η Κική, χωρίς καμία επίσημη πηγή εσόδων, έφτιαξαν αυτό το ντοκιμαντέρ θυσιάζοντας ελεύθερο χρόνο και δουλειές και βρίσκοντας εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης. Έκαναν κάποια πάρτι ενίσχυσης για το ντοκιμαντέρ και δημιούργησαν επίσης μια καμπάνια crowdfunding, στην οποία ανταποκρίθηκαν γνωστοί και άγνωστοι με μοναδικό κίνητρο την… αλληλεγγύη! Η Σταυρούλα Πουλημένη, μάχιμη ρεπόρτερ δρόμου της πόλης μας, βρέθηκε στα γεγονότα του 2011, ακολούθησε το ΚΙΑ από την γέννηση του και μας εξηγεί:

Η ιδέα για το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε ουσιαστικά μαζί με την ιδέα για το Κοινωνικό Ιατρείο, έτσι δεν είναι;

H ιδέα για το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε με την δημιουργία του Κοινωνικού Ιατρείου Θεσσαλονίκης μετά την λήξη της απεργίας πείνας των 300 μεταναστών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ήταν ένας αγώνας για την νομιμοποίηση όλων των μεταναστών, για μια ζωή με δικαιώματα και αξιοπρέπεια και ταυτόχρονα αποτέλεσε την βασική αφορμή για την δημιουργία του ιατρείου. Ο αποκλεισμός ολοένα και περισσότερων από το ΕΣΥ αρχικά να αφορούσε τους μετανάστες χωρίς χαρτιά στη συνέχεια όλους τους ανασφάλιστους.

Να θυμίσουμε πως η Ελλάδα είχε μπει ήδη στο στόχαστρο των μέτρων λιτότητας με τους πιο αδύναμους να εξωθούνται στο περιθώριο. Αμέσως μετά την απεργία πείνας, και καθώς το δημόσιο σύστημα υγείας κατέρρεε, το ιατρείο κλήθηκε να εξυπηρετεί τις ανάγκες πολιτών, μεταναστών και Ελλήνων που βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς ασφαλιστική κάλυψη. Εμείς βρισκόμασταν ως αλληλέγγυοι στην απεργία πείνας και έχουμε καταγράψει κάποιες σημαντικές στιγμές του αγώνα εκείνου και στη συνέχεια προσπαθήσαμε να μπούμε και στην ζωή του κοινωνικού ιατρείου.

Όλοι έχουμε ακούσει για το Κοινωνικό Ιατρείο αλλά λίγοι ξέρουμε τι ακριβώς δουλειά γίνεται εκεί…

Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης παρέχει εδώ και τρία χρόνια πρωτοβάθμια περίθαλψη σε ανασφάλιστους συμπολίτες μας που βρήκαν κλειστές τις πόρτες του ΕΣΥ. Στο ιατρείο λειτουργεί παθολογικό παιδιατρικό, νευρολογικό, ψυχιατρικό , οδοντιατρικό και φαρμακείο (από το οποίο ο ανασφάλιστος θα παίρνει κατευθείαν την απαραίτητη αγωγή του) Τα μέλη του ΚΙΑ όλα αυτά τα χρόνια μέσω δημόσιων καλεσμάτων και σε συνεντεύξεις σε ραδιόφωνα και εφημερίδες ζητούσαν και ζητούν από τους πολίτες της Θεσσαλονίκης να παραχωρήσουν τα φάρμακα που τα έχουν στο σπίτι, δεν έχουνε λήξει και δεν τους χρειάζονται πια.

Καθημερινά το επισκέπτονται Έλληνες και μετανάστες όλων των ηλικιών που μέσα στα χρόνια της κρίσης έχασαν την ασφάλειά τους . Τα μέλη του Κοινωνικού Ιατρείου τα χρόνια αυτά πάλεψαν και συνεχίζουν να παλεύουν για το δικαίωμα στην πρόσβαση όλων των πολιτών στην υγεία ανεξαρτήτως φύλου, φυλής και οικονομικής-ασφαλιστικής κατάστασης.

Ποιους επιλέξατε για πρωταγωνιστές στο ντοκιμαντέρ σας;

Οι πρωταγωνιστές μας είναι ασθενείς του ιατρείου αλλά και αλληλέγγυοι, μέλη του ΚΙΑ που συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή. Είναι άνθρωποι που σε μια κρίσιμη στιγμή για την ζωή τους βρήκαν τις πόρτες του ΕΣΥ κλειστές και απευθύνθηκαν στο ιατρείο και εκεί συνάντησαν ανθρώπους που το μόνο κίνητρό τους ήταν να κρατήσουν τον κόσμο ζωντανό μέσα στην κρίση αλλά και να δώσουν έναν πολιτικό αγώνα για το δικαίωμα στην υγεία. Η ιστορία δηλαδή εξελίσσεται σε κομμάτια από τις ιστορίες των ανθρώπων, ασθενών και μελών του ΚΙΑ. Σε κάποιες περιπτώσεις ασθενείς κατάφεραν να περάσουν και στην άλλη θέση συμμετέχοντας στις δράσεις του ΚΙΑ και παίρνοντας ενεργό ρόλο στη ζωή του.

Κάτι που θυμάσαι από τα γυρίσματα;

Από τα γυρίσματα θυμόμαστε τις ώρες στο Κοινωνικό Ιατρείο, τα βλέμματα των ανθρώπων στην αναμονή, τις καταφάσεις και τις αρνήσεις τους να μας μιλήσουν, το αίσθημα της ενοχής που δυστυχώς μαζί με άλλα δεινά έφερε η πολιτική της λιτότητας, δηλαδή τα θύματα της κρίσης να νοιώθουν ένοχα για την κατάσταση που έχουν περιέλθει. Εντύπωση μου προκάλεσε όμως και η προσπάθεια της ίδιας της συλλογικότητας να αντέξει παρά τα αντικειμενικά και υποκειμενικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δομές αλλά και άρνησή της να χρηματοδοτηθεί από το κράτος, φορείς και εκκλησία.

Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο κατά τη δημιουργία αυτού του ντοκιμαντέρ;

Το πιο δύσκολο ήταν να μπορέσουν να ανοιχτούν οι άνθρωποι και να μιλήσουν λίγο παραπάνω για τη ζωή τους. Όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι και ό, τι πιο εύκολο να εκθέσεις το πρόβλημα της υγείας σου μπροστά στην κάμερα, αλλά και την απορία σου, μιας και πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν να διαθέσουν χρήματα σε ένα σύστημα υγείας που συνεχώς τους ζητά να δώσουν από αυτά που δεν έχουν. Υπήρξαν αρκετές φορές που κάποιοι ασθενείς μίλησαν για λίγο και έπειτα το μετάνιωσαν ή άλλοι που δεν ήθελαν να μας βάλουν μέσα στο σπίτι τους γιατί ενδεχομένως ντρέπονταν για την εικόνα του. Προσπαθούσαμε να τους κάνουμε να καταλάβουν ότι όλοι είμαστε στην ίδια μοίρα, αλλά συχνά δεν ήταν εύκολο.

Ποιες είναι οι διαφορές του να καταγράφεις μια ιστορία στο χαρτί (ρεπορτάζ) από το να το παρουσιάζεις με εικόνες;

Είναι μεγάλες, σχεδόν χαώδεις. Έπρεπε πάντοτε να έχουμε στο μυαλό μας ότι αυτό που θέλουμε να πούμε ή μια πληροφορία δημοσιογραφικού τύπου που θέλουμε να μεταφέρουμε, πρέπει να καταφέρουμε να το δείξουμε μέσα από την εικόνα, πράγμα πιο σύνθετο και σίγουρα διαφορετικό. Το χιλιοειπωμένο ρητό ότι «μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις» επιβεβαιώνεται στην περίπτωση των ντοκιμαντέρ, αλλά αυτό είναι που κάνει και θελκτική την διαδικασία αυτή. Είναι ένα παιχνίδι «οικονομίας», το οποίο αποτελεί πάντοτε μια πρόκληση και σίγουρα εντελώς διαφορετικό από τον γραπτό λόγο.

Υπάρχει κάποια ιστορία από όλες αυτές που καταγράψατε που σε έκανε να σκεφτείς αλλιώς;

Όλες οι ιστορίες έχουν την αξία τους και κυρίως γιατί αποτυπώνουν τον τρόπο που οι ίδιοι ασθενείς γνωρίζουν μαθαίνουν την αλληλεγγύη, έναν διαφορετικό τρόπο, ίσως και τον μοναδικό που μας επιτρέπει να στεκόμαστε στα πόδια μας στους καιρούς της κρίσης και της κοινωνικής απομόνωσης.