67 αριστουργήματα κατεβαίνουν στο κέντρο

της Μαρίας Τσαντσάνογλου

Διευθύντριας του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Ο Γιώργος Κωστάκης στο διαμέρισμά του στη Μόσχα, Photo Igor Palmin

Την έκθεση «Πέρα από την Κοινή Λογική» με έργα ρωσικής πρωτοπορίας από τη συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που εγκαινιάζουμε σήμερα στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αξίζει να την επισκεφτεί κανείς για δύο λόγους αλλά και για έναν τρίτο λόγο με ειδικό βάρος.

Γκούσταβ Κλούτσις- ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Το βήμα του ρήτορα. Η ομιλία του Λένιν, 1922

1) Δεν είναι θέμα απλής καλλιέργειας να γνωρίζουμετην πολιτιστικήκληρονομιάτης πόληςστην οποία ζούμε. Έχει ζωτική σημασία γιατί η γνώση αυτή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ίδια την πολιτιστική μας ανάπτυξη. Η συλλογή Κωστάκη που από το 1997 έχει έδρα της τη Θεσσαλονίκη και το ΚΜΣΤ είναι ένα μεγάλο και αναπόσπαστο τμήμα αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Όταν βρίσκονταν σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για την αγορά της, ένας Έλλην πολιτικός είχε πει«μα αυτά είναι ρώσικα, τί τα θέλουμε;» Η πολύ μεγάλη διαπολιτισμική αξία που θα είχε για την πόλη και για το πολιτιστικό της κύρος η απόκτηση μιας «μη εθνικής» συλλογής τέχνης δεν ήταν εξαρχής και τόσο αυτονόητο επιχείρημα γι αυτό και η απόκτησή της μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο προνοητική επένδυση στον χώρο της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα. Η κατοχή μιας σπουδαίας συλλογής έργων της ρωσικής πρωτοπορίας – της μεγαλύτερης τέτοιας συλλογής εκτός Ρωσίας – από ένα ελληνικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης αλλάζει τα δεδομένα στην εικαστική πολιτιστική πολιτική της Ελλάδας. Είναι γεγονός ότι η συλλογή Κωστάκη μας έχει βάλει όλους σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαπολιτισμική διαδικασία προβολής αυτής της σπουδαίας ρωσικής τέχνης που είναι ένα αναπόσπαστο και πολύ σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής τέχνης του 20^ου αιώνα. Η συλλογή έχει πλέον την μεγαλύτερη από κάθε άλλη συλλογή σύγχρονου πολιτισμού κινητικότητα στο εξωτερικό και ένα πλούσιο ερευνητικό και εκθεσιακό πρόγραμμα για τα επόμενα χρόνια. Είμαστε, λοιπόν, πράγματι ιδιαίτερα ευτυχισμένοι που μπορούμε να συμβάλουμε στην περαιτέρω άμβλυνση των συνοριακών γραμμών μέσω αυτής της πολιτιστικής διάδοσης. Και παρόλα αυτά υπάρχουν πολλοί που δεν γνωρίζουν τη συλλογή. Η κάθοδος ενός μέρους της, μικρού αλλά καίριου, στο κέντρο της πόλης ελπίζω να αποτελέσει αφορμή για επίσκεψη.

Αλεξάντρ Ρότσενκο- ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Κατασκευή σε λευκό-Ρομπότ, 1920

2) Η έκθεση «Πέρα από την Κοινή Λογική» δανείζεται το όνομά της από ένα γνωστό μανιφέστο της ρωσικής πρωτοπορίας που τιτλοφορείται «Χαστούκι στο Κοινό Γούστο». Μέσα από τέσσερις βασικές ενότητες παρουσιάζουμε την προσπάθεια των καλλιτεχνών αυτής της συγκλονιστικής περιόδου που ξεκινά περίπου το 1910 και ολοκληρώνεται στις αρχές της δεκαετίας του 1930 να ανατρέψουν την παραδοσιακή αντίληψη για την αισθητική α) καταργώντας ολοκληρωτικά την αναπαράσταση και την οπτική των αντικειμένων, β) εφαρμόζοντας νέους τρόπους εκπαίδευσης για την τέχνη, γ) δανείζοντας την τέχνη τους στους μηχανικούς, τους σχεδιαστές και τους αρχιτέκτονες για να αλλάξουν με την σειρά τους την αισθητική της καθημερινής ζωής και δ) προτείνοντας συχνά ουτοπικούς αλλά σίγουρα συναρπαστικούς τρόπους συνεργασίας της τέχνης με την επιστήμη και την τεχνολογία. Είναι τόσο επίκαιρα τα θέματα αυτά και στην εποχή μας που μέσα από την έκθεση προσφέρονται κίνητρα για να σκεφτεί κανείς πώς θα μπορούσαν ακόμη και σήμερα να αξιοποιηθούν για την μαζική παραγωγή οι ιδέες και οι προτάσεις της ρωσικής πρωτοπορίας.

Σόλομον Νικρίτιν-ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Η γυναίκα που ουρλιάζει, 1928

3) Η συλλογή Κωστάκη έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Στη βάση αυτή το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα μουσεία της Ευρώπης. Παρά τις δόξες μας στο εξωτερικό, στον τόπο μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις οικονομικές δυσκολίες που βιώνει σήμερα ο πολιτισμός. Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κατορθώνει οριακά να καλύψει τις ανάγκες του και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αναγκάστηκε το καλοκαίρι να αναστείλει τη λειτουργία του και να εκπέμψει SOS. Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη σύγχρονου πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο που στη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκε το πρώτο μουσείο σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, μέσα από την πρωτοβουλία και τις προσπάθειεςτωνίδιωντων πολιτών. Οι δημιουργικές και καινοτόμες ιδέες είναι πολλές και σε μεγάλο βαθμό τις βλέπουμε να εφαρμόζονται. Για να πετύχουν όμως χρειάζονται αλληλοϋποστήριξη, αλληλεγγύη και πρωτοβουλίες. Έτσι, η έκθεση αυτήέχει και έναν επιπλέον συμβολικό χαρακτήρα. Επισημαίνει την βούληση των δύο μουσείων για συνεργασία με τρόπο τέτοιο πουδεν θα συρρικνώνει την εκθεσιακή και εκπαιδευτική δραστηριότητά τους αλλά αντίστοιχα θα βρίσκει βιώσιμες λύσεις πολιτιστικής ανάπτυξης σε ιδιαίτερα δύσκολες εποχές. Κι ελπίζουμε ότι αυτή η συμβολική ανταλλαγή των συλλογών των δύο μουσείων θα είναι μόνον η αρχή μιας δυναμικής συνεργασίας.

Γκούσταβ Κλούτσις-ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Δυναμική Πόλη, 1921

Αλεξάντρ Ρότσενκο-ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Αφαίρεση-Ρήγμα,  τέλη δεκαετίας 1920

Λιουμπόβ Ποπόβα-ΚΜΣΤ Συλλογή Κωστάκη, Αφαίρεση τέλη δεκαετίας 1920

*Διάρκεια έκθεσης: 23 Ιανουαρίου-8 Μαΐου 2016 Μέρες & ώρες λειτουργίας: Πέμπτη 10:00-22:00, Παρασκευή 10:00-19:00, Σάββατο 10:00-18:00, Κυριακή 11:00-15:00. Ξεναγήσεις κάθε Πέμπτη στις 18.00 & κάθε Κυριακή στις 12:00. Ανοιχτές για το κοινό με το εισιτήριο εισόδου. Διάρκεια: ~ 60’ Εισιτήρια: 4€ γενική είσοδος, 2€ φοιτητές, εκπαιδευτικοί, άνεργοι,  πολύτεκνοι και άνω των 65, 2€ ομάδες σχολικές, 3€ ομάδες ενηλίκων. Ισχύουν ατέλειες Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: Ομάδες μέχρι 25 άτομα, κατόπιν ραντεβού τ. 2310 240002, mmca.education@gmail.com. Διάρκεια: ~ 90’ Ξενόγλωσσες ξεναγήσεις (αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά) σε οργανωμένες ομάδες, κατόπιν ραντεβού.