Μία έκθεση στη Θεσσαλονίκη για τα “Ιερά και Όσια” στην τέχνη

Η τέχνη οφείλει να είναι ελεύθερη. Ως έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος, να λειτουργεί ως πλατφόρμα για την ανάδειξη διαφορετικών απόψεων, συναισθημάτων και εμπειριών.Οι καλλιτέχνες θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να εκφράζουν τις ιδέες τους, ακόμα και αν αυτές οδηγούν σε προκλητικά ή συνταρακτικά έργα.

Αυτά είναι μερικά από τα λόγια για την έκθεση με τίτλο “Τέχνη και Λογοκρισία – Ιερά και Όσια” που παρουσιάζεται στο Ορατός – exhibition room στη Σφέτσου από σήμερα το απόγευμα στις 19.00 όπου θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια, ενώ λίγο αργότερα θα παρουσιαστεί η performance “ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ” (Κ. Φωτιάδης).

Η προσβολή ιερών συμβόλων μέσω έργων τέχνης είναι ένα ευαίσθητο και πολύ συζητούμενο θέμα. Στην πλειονότητα των χώρων με ελευθερία έκφρασης, καλλιτέχνες έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις ιδέες τους, ακόμα και αν αυτές είναι τολμηρές και αμφιλεγόμενες. Ωστόσο, η προσβολή ιερών συμβόλων μπορεί να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις λόγω του πολιτισμικού, θρησκευτικού ή κοινωνικού τους βάρους, οδηγώντας πολλές φορές την επίσημη εξουσία στην επιβολή λογοκρισίας του καλλιτεχνικού παραγόμενου.

Πρόσφατη η μνήμη της λογοκρισίας στο έργο της Γεωργίας Λαλέ στη Νέα Υόρκη, με εντολή του Έλληνα υπουργού λόγω… προσβολής του συμβόλου της ελληνικής σημαίας, επειδή η Ελληνίδα εικαστικός μετέτρεψε τη σημαία σε ροζ συμβολίζοντας τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα.

Το θέμα της λογοκρισίας, τόσο στη χώρα μας όσο και παγκόσμια ανοίγει κάθε φορά που ένα νέο συμβάν έρχεται να θυμίσει την σκοτεινη εποχή μας. Αυτό και την ελευθερία στην τέχνη προσπαθεί να αποδώσει αυτή η νέα έκθεση στη Θεσσαλονίκη που ξεκινάει από σήμερα και απευθύνεται σε όλους εκείνους που βλέποντας τέχνη, αποζητούν να δουν πολλά περισσότερα από την ψυχαγωγία.

“Η έκθεση είναι μία συνέχιση κατά κάποιο τρόπο δράσεων που ξεκίνησαν από τότε που δόθηκε διαταγή από τον Γεραπετρίτη να κατεβεί ένα έργο τέχνης από την Νέα Υόρκη, της Λαλέ, μίας φίλης καλλιτέχνιδας που έχει εκθέσει και στη Θεσσαλονίκη” αναφέρει σε επικοινωνία μας ο Βασίλης Καρκατσέλης, εικαστικός και φωτογράφος. “Ευτυχώς η Λαλέ απέσυρε τότε και το δεύτερο έργο της που ήταν σχετικό με αυτό και έτσι διατηρήθηκε μία αξιοπρέπεια από μεριάς των καλλιτεχνών. Από εκεί και πέρα πήρε μία δημοσιότητα το θέμα, και από τότε ξεκινήσαμε μία διαδικασία. Εγώ τη σημαία τη μετέτρεψα σε πάρα πολλά πράγματα διαφορετικά και μάλιστα τις παρουσίασα σε διάφορα σημεία, κάτι που θα το δείτε και σε αυτή την έκθεση. Την ίδια στιγμή συνεννοηθήκαμε και άλλοι καλλιτέχνες και από τη μία δημιουργήσαμε μία σειρά αφισών με σημαίες και αναφορές σε συγκεκριμένα γεγονότα. Έχουμε πολλά να δει κάποιος. Κι ένα πολύ ωραίο κείμενο, έχουμε μία σημαία της Θεσσαλονίκης με τη δική μου Θεσσαλονίκη, σκηνές δηλαδή από τον δικό μου χώρο, έχουμε μία ελληνική σημαία, τρισδιάστατη, από origami φτιαγμένη, έχουμε σε χιαστή δύο σημαίες για την συμφιλίωση δύο «θανατηφόρων» ομάδων της Θεσσαλονίκης, του ΠΑΟΚ και του ΑΡΗ, όπου όμως ξεκολλήσαμε τα σήματα και ράφτηκαν το ένα στη σημαία της άλλης ομάδας” συμπληρώνει ο σπουδαίος εικαστικός που συμμετέχει στην έκθεση.

Σχετικά με τι θα δει ο θεατής στην έκθεση, αναφέρει: “Με αυτή την έκθεση θέλουμε να πούμε πως τα πιστεύω είναι πιστεύω, αλλά ο καθένας μπορεί γι’ αυτά να πει και να κάνει ο, τι θέλει σε εισαγωγικά. Αυτά τα σύμβολα πάντοτε μπορούν να λειτουργήσουν σαν σύμβολα αλλά μπορούν να μιλήσουν και για άλλα πράγματα με πολύ χειρότερο τρόπο ή καλύτερο. Δηλαδή, αυτή που δήθεν είναι υπέρ των συμβόλων, δεν κάνουν τίποτα γι’ αυτά που υποκρύπτονται πίσω από τα σύμβολα. Μία ωραία σημαία τότε με τα Τέμπη ήταν μία ελληνική σημαία με τις γραμμές που είχαν φύγει όπως τα βαγόνια του τρένου

Δυστυχώς αισθανόμαστε ότι δεν προστατευόμαστε από τον πολύ κόσμο ή ανάποδα. Η δουλειά μας μπορεί να κάνει πολύ λίγο επέμβαση στην κοινωνία και άρα η κοινωνία είναι έρμαιο άλλων πραγμάτων, άρα κι εμείς δεν κάνουμε τίποτα. Αγωνιζόμαστε για το τίποτα. Αυτό είναι μία κρυφή πληγή. Η έκθεση λοιπόν γίνεται για να θυμίζει κάποιες αρχές και κάποιες αξίες. Και στην προκειμένη, έχουμε βάλει τα «Ιερά και τα Όσια» και φυσικά, τη λογοκρισία. Στην έκθεση έχουμε και πέτρες, η μία είναι από το χωριό του υπουργού που έδωσε τις διαταγές, η άλλη είναι από την Πρεσβεία της Νέας Υόρκης και τα λοιπά.”

Απόσπασμα από το κείμενο για την έκθεση, με τίτλο Απέναντι στη ρητορική της σιωπής και τη λογοκρισία, του Τριαντάφυλλου Τρανού:

“Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κατέχουν άριστα την συνταγή: ανακατεύουν επίτηδες τις συνέπειες της πολύμορφης κρίσης, τους θανάτους των μεταναστών και των προσφύγων, τα αμοντάριστα πλάνα με τις ανατριχιαστικές σκηνές ή τις φωτογραφίες του σακατεμένων και των νεκρών ενός πολέμου με τις οικονομικές ειδήσεις ή τη Γιουροβίζιον αλλά και τις λεπτομερείς ανταποκρίσεις από πάσης φύσεως τελετές, γάμους, κηδείες και βαφτίσια επωνύμων.

«Σε ό, τι αφορά στον πόνο των άλλων, έγραφε για το γραφιστικό έργο του Francisco Goya η Susan Sontag, «… η τέχνη του φαίνεται ότι αποτελεί σημείο καμπής στην ιστορία της ηθικής και προκαλεί συναισθήματα θλίψης βαθιά, πρωτότυπα και απαιτητικά».

Η Sontag εξηγεί την σημερινή παρακμή της δυναμικής που ανέπτυξε κάποτε η οπτική του Goya και υιοθετήθηκε αργότερα από τον μοντερνισμό ως τη θλιβερή κατάσταση μιας κοινωνίας που ζει σε ηδονοβλεπτική απόσταση από την εμπειρία της πραγματικότητας.

Ο Goya στη σειρά των χαρακτικών «Συμφορές του Πολέμου», σειρά που θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία για τη μάχη που πρέπει να δοθεί από τους καλλιτέχνες κατά της απάθειας σήμερα, απεικονίζει τη φρίκη της εισβολής του Ναπολέοντα στην Ισπανία το 1808, κατά την διάρκεια της οποίας οι Γάλλοι στρατιώτες βασάνιζαν απάνθρωπα τους φτωχούς Ισπανούς αγρότες που συναντούσαν στο δρόμο τους. Παρά την συμπάθειά του για τον Ναπολέοντα ο Goya απάντησε σε αυτές τις βάρβαρες πράξεις με την, ως τότε πρωτοφανή για έργα τέχνης, οπτική σκληρότητα των χαρακτικών του.

Τα έργα αποσύρθηκαν με βασιλική απόφαση και απαγορεύτηκε η δημοσίευσή τους σε όλη τη διάρκεια της ζωής του Goya λόγω των αμφιλεγόμενων και ανησυχητικών ιδιοτήτων τους.”

Αν και η λογοκρισία είναι γνωστή ως κατασταλτική πρακτική από τους Ρωμαϊκούς χρόνους ήδη, αυτή η πράξη υπήρξε ίσως η πρώτη μιας σειράς ανάλογων πράξεων επιδεικτικής λογοκρισίας τακτικής φύσεως απέναντι σε έργα τέχνης την περίοδο της Νεωτερικότητας.

Λίγα λόγια για την έκθεση που προέκυψε από το κατέβασμα της «ροζ σημαίας» εντολή ενός υπουργού, από την Ελληνική πρεσβεία στη Νέα Υόρκη:

“Τα «Ιερά και Όσια» ως αρχετυπικά πρότυπα των ανθρώπινων κοινωνιών συγκροτούν έναν κοινό κώδικα εξιδανικευμένων πεποιθήσεων και συμπεριφορών. Σκοπός της τέχνης διαχρονικά είναι η προσέγγιση και αναψηλάφηση των υψηλών αυτών αξιών με σκοπό την επικαιροποίηση τους στην εκάστοτε σύγχρονη συνθήκη. Η προσβολή ιερών συμβόλων μέσω έργων τέχνης είναι ένα ευαίσθητο και πολύ συζητούμενο θέμα. Στην πλειονότητα των χώρων με ελευθερία έκφρασης, καλλιτέχνες έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις ιδέες τους, ακόμα και αν αυτές είναι τολμηρές και αμφιλεγόμενες. Ωστόσο, η προσβολή ιερών συμβόλων μπορεί να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις λόγω του πολιτισμικού, θρησκευτικού ή κοινωνικού τους βάρους, οδηγώντας πολλές φορές την επίσημη εξουσία στην επιβολή λογοκρισίας του καλλιτεχνικού παραγόμενου.

Η τέχνη οφείλει να είναι ελεύθερη. Ως έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος, η τέχνη λειτουργεί σαν μια πλατφόρμα για την ανάδειξη διαφορετικών απόψεων, συναισθημάτων και εμπειριών. Οι καλλιτέχνες θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να εκφράζουν τις ιδέες τους, ακόμα και αν αυτές οδηγούν σε προκλητικά ή συνταρακτικά έργα”.

Στην έκθεση συμμετέχουν: Βλαχίδου Κωνσταντία , Καρκατσέλης Βασίλης, Μπάτζιου Κατερίνα, Πομάκης Γιάννης, Σταμενίτης Γιάννης, Σταύρου Εβίτα, Φωτιάδης Κωνσταντίνος.

Πληροφορίες: H ομαδική έκθεσή, με τίτλο “Τέχνη και Λογοκρισία – Ιερά και Όσια” παρουσιάζεται στο Ορατός – exhibition room (Σφέτσου 2, Θεσσαλονίκη, περιοχή Δωδεκανήσου, τηλ. 231 054 5828). Εγκαίνια την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου 2024, από τις 19.00′.

Performance : ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ (Κ. Φωτιάδης) στις 20.00′.

Διάρκεια έως 4 Φεβρουαρίου 2024 (Ώρες επισκέψεων: 19.00-23.00)