Η δεύτερη ζωή των τραγικών σωσιβίων των προσφύγων

Μια πειραματική αρχιτεκτονική εγκατάσταση με ανακυκλωμένα σωσίβια των προσφύγων του Αιγαίου στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ

του Νίκου Καλογήρου, προέδρου του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΠΣ ΑΠΘ

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και το Μεταπτυχιακό Τμήμα Περιβαλλοντικού Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, το Πρόγραμμα Διά Βίου Μάθησης με αντικείμενο «Βιώσιμες αρχιτεκτονικές υλοποιήσεις». Στόχος του προγράμματος ήταν να ενημερωθούν οι ενδιαφερόμενοι για τις νέες συνθήκες μελέτης και εφαρμογής των αρχιτεκτονικών προτάσεων που έχουν σήμερα σημαντικά αλλάξει. Νέα δομικά συστήματα με σύνθετες προδιαγραφές υλοποίησης, βιωσιμότητας και κατασκευής δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο σχεδιασμού και κατασκευής. Στην Ελλάδα εξακολουθούν ακόμη να εφαρμόζονται οι τεχνικές παραδοσιακού εργοταξίου με δεδομένη τη μικρή και κατακερματισμένη αρχιτεκτονική παραγωγή. Στο διεθνή χώρο οι συνθήκες υλοποίησης διακεκριμένων εφαρμογών προσομοιάζουν περισσότερο με τεχνικές ναυπηγείου ή εργοστασίων.

Είναι πιθανόν η παρούσα οικονομική κρίση να δώσει το έναυσμα για έναν ταχύ εκσυγχρονισμό που θα απαιτεί από τον αρχιτέκτονα γνώσεις εφαρμογής και συντονισμού σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες. Στο πρόγραμμα επιδιώχθηκε η εμβάθυνση γνώσεων σε θέματα υλοποίησης και εφαρμογής των κατασκευών. Τα αντικείμενα που αναλύθηκαν περιλαμβάνουν παραδείγματα αξιόλογων υλοποιήσεων σε όλες τις κλίμακες.

Στη διδασκαλία συμμετείχαν γνωστοί αρχιτέκτονες και μηχανικοί της πόλης, ακαδημαϊκοί και επαγγελματίες (Κώστας Αντωνίου, Σταύρος Βεργόπουλος, Έλλη Γεωργιάδου, Νίκος Καλογήρου, Πέτρος Καπλανίδης, Εντι Κάστρο, Πέτρος Μακρίδης, Κώστας Νικολαΐδης και Καρολίνα Εντουαρντς, Ρένα Σακελλαρίδου, Πάνος Τζώνος, Θέμης Χατζηγιαννόπουλος). Στις παρουσιάσεις τους σχολίασαν τα προβλήματα  που προκύπτουν στη δύσκολη φάση της υλοποίησης των αρχιτεκτονικών προτάσεων. Το ειδικό θέμα της μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα υλοποίησης του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος» έγινε η παρουσίαση της ειδικής ερευνητικής εργασίας της Φωτεινής Κάλφα. Για την τελευταία ημέρα του προγράμματος προσκλήθηκαν οι αρχιτέκτονες από την Αθήνα Ανδρέας Κούρκουλας και Μαρία Κοκκίνου για να σχολιάσουν κριτικά τις προτάσεις του εργαστηρίου που διοργανώθηκε στο Δια Βίου Πρόγραμμα ενώ παράλληλα έδωσαν ανοιχτή διάλεξη με θέμα: «Θέατρο-Σινεμά».

Στο πλαίσιο του προγράμματος διοργανώθηκε με την επίβλεψη και τη βοήθεια των αρχιτεκτόνων Νίκου Καλογήρου, Εντι Κάστρο, Έλλης Γεωργιάδου και Θέμη Χατζηγιαννόπουλου ομαδικό εργαστήριο με αντικείμενο μία πειραματική, φιλική προς το περιβάλλον κατασκευή. Ιδιάιτερες ευχαριστίες οφείλονται στους αρχιτέκτονες Κώστα Νικολαΐδη και Καρολίνα Έντουαρντς για τη βοήθεια και τη φιλοξενία του εργαστηρίου το Σαββατοκύριακο.Συμμετείχαν οι νέοι αρχιτέκτονεςΚωνσταντίνα Αντωνιάδη, Αικατερίνη Γιαννακοπούλου, Αναστάσιος Γκοντούδης, Ευτυχία Ζαφείρη, Αικατερίνη Λαδά, Σοφία Μαυρουδή, Στυλιανή Παπαδοπούλου, Δωροθέα Πιτσούλη, Μιχαήλ Τζιαμπάζης, Ελευθερία Τουλουπάκη.

Η ομάδα κλήθηκε να σχεδιάσει εναλλακτικές λύσεις και να υλοποιήσει μία πειραματική αρχιτεκτονική εγκατάσταση αξιοποιώντας ανακυκλωμένα σωσίβια και τμήματα από τα σκάφη που εγκαταλείπουν οι πρόσφυγες στις ακτές του Αιγαίου. Το υλικό συγκεντρώθηκε και παραχωρήθηκε από το Δήμο Λέσβου.

Η χρήση αυτού του συναισθηματικά φορτισμένου υλικού έχει ως ευρύτερο στόχο να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για το προσφυγικό πρόβλημα και για την αξιοποίηση αυτών των ιδιότυπων τοξικών υλικών που συσσωρεύεται στις ακτές που έρχονται τα κύματα των μετακινούμενων. Οι διάφορες παραλλαγές των στεγάστρων σχεδιάστηκαν με τη χρήση προπλασμάτων (μακετών) και δύο επιλέχθηκαν να κατασκευαστούν πειραματικά σε φυσικό μέγεθος στους ανοικτούς χώρους του ΑΠΘ. Στοιχεία από την προσέγγιση αυτή θα μπορούσαν να δώσουν την αφορμή για μονιμότερες κατασκευές εάν υπάρξουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς.