«Μην μας ξεχνάτε» – Είδαμε στο στρατόπεδο Παύλου Μελά ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ

«Από τον Τρόμο στην Αντίσταση – Ναζιστικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκη 1941-1944» – Τα γεγονότα επιστρέφουν στον τόπο που συνέβησαν με το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Κεραμιδιώτη

Η δεύτερη προβολή του ντοκιμαντέρ, στο πλαίσιο του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είχε ιδιαίτερη συμβολική σημασία. Xθες, 7 Μαρτίου, οι θεατές είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ σε ένα από τα κτήρια του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά, το οποίο κατά τη διάρκεια της κατοχής αποτέλεσε χώρο εγκλεισμού, βασανιστηρίων και μαζικών εκτελέσεων.

Η ατμόσφαιρα ήταν επιβλητική. Στην προβολή ήταν παρών ο Θόδωρος Βαλαχάς, ένας άνθρωπος που έχει ζήσει έγκλειστος στο στρατόπεδο, όταν ο ίδιος και η μητέρα του κρατήθηκαν ως όμηροι εξ αιτίας της αντιστασιακής δράσης του πατέρα του.

Στο κοινό, θεατές όλων το ηλικιών, κάποιοι που έχουν βιώσει την εμπειρία του πολέμου, άλλοι νεότεροι που προσπαθούν να πλάσουν στο μυαλό τους τις εικόνες των τραγικών χρόνων που έζησαν οι συγγενείς τους. Μετά την προβολή, συνομίλησαν με ενθουσιασμό και συγκίνηση με τον σκηνοθέτη, Γιώργο Κεραμιδιώτη.

Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει την ιστορία που εκτυλίχθηκε στο ίδιο το μέρος της χθεσινής προβολής του από 1941 μέχρι το 1944. Ο σκηνοθέτης προσεγγίζει τη θεματολογία πολύπλευρα, έχοντας σαν βάση της αφήγησής του τις μαρτυρίες από τα ημερολόγια όσων έζησαν στο στρατόπεδο, ως αιχμάλωτοι των ναζί. Τα συγκλονιστικά γραπτά αποκτούν φωνή στις σκηνές όπου οι ηθοποιοί που συμμετέχουν στο ντοκιμαντέρ τα απαγγέλλουν,  με τα γυρίσματα να έχουν γίνει στους σημερινούς χώρους του πρώην στρατοπέδου.

Από εκεί και πέρα οι τρόποι αφήγησης και τεκμηρίωσης ανοίγουν. Η αναπαράσταση της ιστορίας συντελείται, επίσης, από πλάνα και φωτογραφίες αρχείου από το ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν στο στρατόπεδο, αναλύσεις από ιστορικούς και επιστήμονες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συζητήσεις νέων από την Ελλάδα και τη Γερμανία, πλάνα από το σύγχρονο τοπίο των δύο χωρών, ακόμα και από μαρτυρίες Ελλήνων που πρόδωσαν τους συμπατριώτες τους.

Ο Θόδωρος Βαλαχάς, περιγράφοντας με ψυχραιμία τα βιώματά του, δηλώνει πως «δεν θυμάται να φοβάται» και όταν αναφέρεται στους αιχμαλώτους που οδηγούνταν προς εκτέλεση τους θυμάται να φωνάζουν «Μην μας ξεχνάτε». Στη συνέχεια, παρουσιάζεται να συζητά με νέα παιδιά για τις σημερινές συνθήκες που υποβαθμίζουν την ανθρώπινη ζωή και για τους τρόπους που όλοι μπορούμε να αντισταθούμε.

Οι ιστορίες από τον πόλεμο είναι ανθρώπινες. Και οι ανθρώπινες ιστορίες είναι συνυφασμένες με την αγάπη, πολύ περισσότερο, είναι η αγάπη. Γι’ αυτό δεν μπόρεσαν να λείψουν και οι ιστορίες των ζευγαριών που προέταξαν τον έρωτά τους κόντρα στις δυσμενείς συνθήκες. Κάποιες από αυτές, μάλιστα, κρατούν μέχρι και σήμερα.

Το ντοκιμαντέρ, μέσω του παρελθόντος, συνομιλεί με το παρόν και το μέλλον. Έτσι, παρουσιάζει έντονο προβληματισμό σε σχέση με την σημερινή άνοδο της ακροδεξιάς παγκοσμίως, με μια διαφορετική εκδοχή του παραδοσιακού φασισμού. Μας καλεί να ξεχάσουμε την ιδέα του «καλού τέλους» του πολέμου και παράλληλα, να θυμόμαστε διαρκώς πως η ιστορία συνεχίζεται και πολλές φορές το παρόν έχει άμεση σχέση με το παρελθόν.

Στο τέλος της προβολής του ντοκιμαντέρ, ο Θόδωρος Βαλαχάς έδωσε τα συγχαρητήριά του στο σκηνοθέτη για το θάρρος του. Ο Γιώργος Κεραμιδιώτης με τη σειρά του, αφού έλαβε το θερμό χειροκρότημα και τα συγχαρητήρια του κοινού, δήλωσε πως σκοπός του ήταν να προσδώσει «παιδαγωγική και όχι διδακτική» χροιά στο έργο του.

Είναι αξιοσημείωτη η αύξηση των παραγωγών ιστορικών ντοκιμαντέρ που θέτουν στο επίκεντρο τον ΄Β Παγκόσμιο πόλεμο, τόσο σε ποσότητα όσο και στους τρόπους που προσεγγίζεται και αναπαρίσταται η ιστορία. Ίσως τα οπτικοακουστικά μέσα των ταινιών τεκμηρίωσης να μας βοηθούν διαχειριστούμε το συλλογικό τραύμα του παρελθόντος.

Διαδικασία επίπονη, αλλά απαραίτητη προκειμένου να μην οδηγηθούμε στην ιστορική λήθη.