O πολιτισμός διασωληνωμένος

Λέξεις: Βίκη Φραγκούδη

Πολιτισμός. Μια έννοια πολυδιάστατη και πολυσήμαντη, με άμεση κοινωνική χροιά. Ανάλογα με το είδος της κοινωνίας, τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού, την τοποθεσία του στον χάρτη αλλά και τις ιστορικές συγκυρίες και την χρονική συνθήκη, ο πολιτισμός ορίζεται διαφορετικά και εκφράζεται ποικιλοτρόπως.

Για τον Αμερικάνο, πολιτισμός είναι οι πολύβοες πλατείες, που έχουν κατακλυστεί με διαφημστικές οθόνες και ταχυφαγεία σε κάθε γωνία τους. Για τον Βραζιλιάνο πολιτισμός είναι οι ατέλειωτες παραλίες και η σάμπα. Για τον Γάλλο, πολιτισμός είναι ένα καλό κρασί, παλαιωμένο σε βαρέλι με μυρωδιές από κόκκινα φρούτα και δρύ. Για τον Γερμανό, πολιτισμός είναι το να μην πετάς στην γόπα σου στο πεζοδρόμιο.

Για τον Έλληνα, τι είναι πολιτισμός; Η πιο σίγουρη απάντηση που έχουμε όλοι στον νου μας είναι ότι-μαζί με τον τουρισμό- αποτελεί την βαριά βιομηχανία της χώρας μας. Τουρίστες, Acropolis, souvlaki, Plaka, Monastiraki. Και μένουμε εκεί, στα επιφανειακά, σε ένα πρώτο επίπεδο που θέλει τον πολιτισμό να μας πλουτίζει. Απλά, λιτά, καθημερινά.

Όμως, ο πολιτισμός στην χώρα μας είναι κάτι πέρα και πάνω από το πασιφανές οικονομικό όφελος. Είναι τα θέατρα, που πασχίζουν χρόνια τώρα να “παράγουν πολιτισμό” με απλήρωτες πρόβες, συντελεστές που τα κάνουν όλα και συμφέρουν, με μικρές, εναλλακτικές ομάδες που προσπαθούν να δώσουν μια νέα πνοή σ’αυτό που σπούδασαν και καταλήγουν να δουλεύουν στο souvlaki για να υπηρετήσουν την τέχνη τους. Είναι τα μουσεία, που πασχίζουν εξίσου να επιβιώσουν και να προσελκύσουν το κοινό με νέες, καινοτόμες δράσεις για παιδιά και ενήλικες. Είναι οι χορευτές, που κάνουν βίντεο σε πλατφόρμες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να βγάλουν το μεράκι τους. Είναι οι κινηματογράφοι και οι ανεξάρτητοι παραγωγοί ταινιών (μικρού ή μεγάλου μήκους δεν έχει σημασία), που ξενυχτούν ολόκληρα μερόνυχτα για εντοπίσουν τρόπους και budget για ακριβό εξοπλισμό, για “Ζητείται ηθοποιός για ταινία…αμοιβή δεν θα υπάρξει”- όπως ούτε φυσικά για τους ίδιους. Είναι εκείνα τα παιδιά με την κιθάρα και το ντροπαλό βλέμμα, που οι γονείς τους τους θέλουν δικηγόρους, γιατρούς, οικονομολόγους ενώ οι ίδιοι σκαρώνουν μόνοι τους τραγούδια και δηλώνουν ότι “δεν είναι αυτά για μένα”, σκύβοντας το κεφάλι. Είναι τέλος, οι συγγραφείς που πασχίζουν με μια αυτοέκδοση να δώσουν ένα κομμάτι της ψυχής τους τυπωμένο σε μια Α4, να μοιράσουν σε ανθρώπους που δεν ξέρουν μια εικόνα από ένα δάσος, έναν ήχο ξαφνικό, την μυρωδιά από χαρτί φρεσκοκομμένο…

Τώρα που είμαστε σε καραντίνα, σκεφτείτε λίγο την ζωή σας χωρίς πολιτισμό. Χωρίς τραγούδια και παραστάσεις online, χωρίς μουσική να σπάει την μονοτονία του “Μένουμε σπίτι”, χωρίς βιβλία και ταινίες, χωρίς διαδικτυακές περιηγήσεις και θεματικές ξεναγήσεις σε μουσεία και βιβλιοθήκες. Και τώρα, αναλογιστείτε παρακαλώ, τα μέτρα που πάρθηκαν για την βιωσιμότητα αυτού του τομέα στην χώρα μας. Δεν έχουν κωδικό δραστηριότητας εστίασης, άρα δεν δικαιούνται αποζημίωσης. Δεν εμπίπτουν ούτε στους μηχανικούς, αρχιτέκτοντες άρα ούτε από εκεί δικαιούνται κάτι. Φυσικά, δεν αποτελούν επιστημονικό κλάδο, άρα;

Ο πολιτισμός, στην χώρα που τον γέννησε, βρίσκεται διασωληνωμένος με ελάχιστες ελπίδες επιβίωσης. Δεν αρκεί το χειροκρότημα στο μπαλκόνι- αυτό είναι ένα είδος αλληλεγγύης που έχουμε κρυφά- ίσως και κάπως ένοχα, σαν κοινό μυστικό- όλοι όσοι μοιραζόμαστε μια τέχνη με το κοινό μας. Δεν αποτελεί ανάγκη βιολογική, αλλα ψυχολογική, άρα μια ανάγκη ζωτικής σημασίας στους καιρούς που ζούμε. Και δυστυχώς, παραμένει σε κρίσιμη κατάσταση…