Σαν πρόκες καρφώνονται οι ρίμες — Η ραπ Θεσσαλονίκη

«Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις. Να μην τις παίρνει ο άνεμος». Από τον Μανόλη Αναγνωστάκη στη ραπ σκηνή της Θεσσαλονίκης, οι στίχοι του ποιητή έρχονται και κουμπώνουν στις διεισδυτικές ρίμες των ράπερ της πόλης που συζητά εδώ και χρόνια ολόκληρη η χώρα. Γράφουν την αστική αντι – ποίηση των ημερών μας, κυκλοφορούν σε γνωστά στέκια χωρίς να κουβαλάνε σταριλίκι, μετράνε εκατομμύρια views στο YouTube χωρίς να ανήκουν στο δυναμικό καμίας δισκογραφικής εταιρείας.

 Όχι, το κοινό τους δεν είναι μόνο ορδές οργισμένων εφήβων που καταριούνται προκαταβολικά τη ζωή που –ακόμη – δεν έζησαν. Όχι, η θεματολογία τους δεν αγγίζει τα φτιαγμένα αυτοκίνητα και τις πλαστικές γυναίκες. Όχι, σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτοί που νομίζεις. 

Στα τραγούδια τους η Θεσσαλονίκη γίνεται Σαλούγκα, Σκαλόνικα ή Ξεσσαλόνικα και στους δρόμους καιροφυλακτούν τα αδιέξοδα που κληρονομεί κάθε γενιά από την προηγούμενη με τον Θερμαϊκό στο φόντο. Η πόλη είναι η μάνα και το σπίτι όλων, η υγρασία το φίλτρο που δεν αντέχεται αλλά γοητευτικά την χαρακτηρίζει, η πολυπολιτισμική Ιστορία της είναι το σωτήριο ποντάρισμα που στο τέλος την εξαγνίζει. 

Η δεκαετία της κρίσης αποτυπώνεται στα κομμάτια τους. Είναι γραμμένη με το αίμα μιας στρατιάς ανθρώπων που έπαψε να ονειρεύεται, που φτωχοποιήθηκε και παροπλίστηκε, που βαδίζει στο άγνωστο ψάχνοντας να βρει και να εδραιώσει τη θέση της στον κόσμο. «12ωρο κάθε μέρα, δουλεύουμε για ψίχουλα / οι πλούσιοι μας λένε να τα βλέπουμε όλα ψύχραιμα / μάθαμε να ζούμε στης Ευρώπης τη φαβέλα / μάθαμε να αντέχουμε πέρα για πέρα». 

Κι αν οι παραπάνω στίχοι του Τζαμάλ («Φαβέλα», 2015) δεν αντιπροσωπεύουν αποκλειστικά τη Θεσσαλονίκη αλλά ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, οι αναφορές στη Μοναστηρίου, στη Ροτόντα, στα «blues της Σαλονίκης στη δικιά μου εκδοχή» που τραγουδά λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, είναι ενδεικτικές της μουσικής γεωγραφίας του είδους. Από τα δυτικά μέχρι τα ανατολικά, η πόλη είναι πανταχού παρούσα. Είναι ο διαρκής εφιάλτης και ταυτόχρονα το αχνό φως στο τέλος ενός σκοτεινού τούνελ. Και οι γειτονιές, από τη Νεάπολη μέχρι το Πανόραμα, ενώνονται στις ρίμες των ράπερ, γίνονται το ρυθμικό ηχητικό ψηφιδωτό του σήμερα. 

Στο παρόν επετειακό τεύχος της Parallaxi επιλέξαμε να αναφερθούμε σε πέντε εκπροσώπους της ραπ σκηνής της Θεσσαλονίκης. Λίγο μετά τα τριάντα τους χρόνια, λίγο πριν τα σαράντα τους, βιώνουν την πόλη στην ουσία της και οι αναφορές τους σε αυτή χαρακτηρίζουν τα κομμάτια τους. Είναι οι καλλιτέχνες της διπλανής πόρτας που γράφουν με ενσυναίσθηση και ραπάρουν με περίσσιο πάθος. 

ΤΖΑΜΑΛ

https://www.youtube.com/watch?v=GuDqHwoCGl0

«Απ’ της Νεάπολης το διώροφο μέχρι την άλλη άκρη / σέβονται τ’ όνομά μου και στο πιο μικρό παρκάκι / τα παπούτσια μου πετάξτε στο καλώδιο όταν λείψω / τη γενιά μου αγάπησα κι ίσως ξαναγυρίσω» («Στην Ταράτσα», 2015). Μεγαλωμένος στο Φάληρο, δίπλα στο Ράδιο Σίτυ, ιδρυτικό μέλος των Βορείων Αστεριών, ο Τζαμάλ υπήρξε τυπικός έφηβος τη δεκαετία του ’90 –όπως αυτοχαρακτηρίζεται – με αδυναμία στον ΠΑΟΚ, τον Σιδηρόπουλο και τις Τρύπες. Στίχοι για τη φτώχεια, λέξεις αντιφασιστικές, η δουλειά του αναζητά δικαιοσύνη για εκείνους που αδικούνται και διέξοδο για εκείνους που παγιδεύονται. «Κάποτε στη Θεσσαλονίκη / σε δύο εκατομμυρίων ψυχών αποθήκη / έζησαν μάγκες / ζωή γεμάτη ανάγκες / παράνομοι και νόμιμοι όλοι στις ίδιες βάρκες» («Φτύναμε αίμα», 2015). 

ΛΕΞ

Μπορεί να τον χαρακτηρίζουν ποιητή του περιθωρίου, όμως ο ίδιος – σε μία από τις ελάχιστες συνεντεύξεις που έχει δώσει και τη βρίσκει κανείς στο YouTube – δηλώνει πως αισθάνεται αντι – ποιητής που γράφει για αντιήρωες. Ο ΛΕΞ, ένας από τους πέντε των Βορείων Αστεριών, με σόλο πορεία από το 2010, γεμίζει στάδια και ανοιχτά θέατρα με 10.000 άτομα κάθε ηλικίας που βρίσκουν στα κομμάτια του καθρεφτίσματα της αμφισβήτησης που κουβαλούν, ακόμη ή ήδη, εντός τους. «Ξέρω πώς είναι να μη θέλεις να ξυπνήσεις / στις υποφωτισμένες γειτονιές της Σαλονίκης» («2017») λέει ο ΛΕΞ και μοιάζει πράγματι ένας από «τους τελευταίους γήινους μέσα στις πολυκατοικίες». Στους στίχους του «η υγρή Θεσσαλονίκη είναι το σπίτι μας» και το Σέιχ Σου, ο Λευκός, η Ανθέων, ο Βαρδάρης, είναι όλα τους έρημα τις νύχτες και ασφυκτικά γεμάτα – και συνάμα άδεια από νόημα – τις μέρες. «Μ΄ακούν στα γήπεδα, στα μπαρ και στα περίπτερα / μα υπάρχουν κάποιες μέρες που δε με γεμίζει τίποτα» («Κριμ»). Ο ΛΕΞ μιλάει σε εκείνους που νιώθει ότι πραγματικά τον αφουγκράζονται, για εκείνους νιώθει ότι κουβαλά ευθύνη. 

ΜΙΚΡΟΣ ΚΛΕΦΤΗΣ

Ο Μικρός Κλέφτης, που ζει στη γειτονιά της Ρωμαϊκής Αγοράς αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λήμνο, ήταν επίσης στα Βόρεια Αστέρια. Ο θεματικός άξονας των στιχουργικών του αναζητήσεων είναι κοινός με εκείνον του ΛΕΞ και του Τζαμάλ, αλλά την ίδια ώρα ο καθένας τους ξεχωρίζει από χιλιόμετρα μακριά. Στα κομμάτια του η Θεσσαλονίκη είναι ευχή («αν εκεί νιώθεις σπίτι, τότε εκεί ανήκεις / πριν τη βροχή θέα πανοραμική στη Νίκης» – «Βρέχει») και κατάρα («Η πόλη που δεν κοιμάται μα μένει μονίμως υπνωτισμένη» – «Βασιλιάδες του τίποτα»). Η Ηρακλείου, η Μητροπόλεως, η Εθνικής Αμύνης, είναι όλοι δρόμοι που δένουν σε στίχους δημιουργώντας έξυπνες εκπλήξεις («είσαι ο μόνος που το IQ του κατεβαίνει σαν την Εθνικής Αμύνης» – «Οράματα») και τα μεταφορικά όρια της πόλης χαρτογραφούνται με μια πίκρα («Μεγάλα παιδιά, μικρή η πόλη / για όσα δεν έχουμε γίναμε ονειροπόλοι» – «Εμιράτα»). Ο Μικρός Κλέφτης τραγουδά με δυναμισμό για όσους πατούν επανεκκίνηση συνεχώς σε βλέψεις και διαθέσεις. 

12ος ΠΙΘΗΚΟΣ

Από το 1996 μέχρι και σήμερα, ο 12ος Πίθηκος, το χαμογελαστό παιδί της ραπ, ασχολείται όχι μόνο με τη μουσική αλλά και με ολόκληρη τη φιλοσοφία και την κουλτούρα του είδους. Υπήρξε μέλος στην πρώτη ομάδα Break Dance που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, τη Freak style Rockets, και έκανε τα πρώτα του graffiti μικρός στο Πάρκο Χαμένων Πατρίδων στην Καλαμαριά («Όχι παιδί από σαλόνι, κοπρίτης από Σαλόνικα / ξέρεις τώρα, κανονικά και βρώμικα και μόνιμα» – «Ξεσσαλόνικα», 2011). Αυτή είναι η γειτονιά του σταθερά και συνειδητά, από τα παιδικά του χρόνια έως τώρα, ο τόπος που συγκεντρώνει τους αγαπημένους του ανθρώπους σε μια μικρή απόσταση («Γυρίζω πίσω στη Σαλόνικα, Ανατολικά / κάπου ανάμεσα σε Βότση μάγκα και Καλαμαριά» – «Η Βόλτα», 2014). Συμπληρώνει 15ετία στη δισκογραφία και συνεχίζει να χαμογελά πλατιά πάνω σε ταράτσες πολυκατοικιών για χάρη των επιτυχημένων του βίντεο κλιπ («Ο δρόμος γράφει για μας / αυτό είναι απ’ τα παιδιά της γειτονιάς / δε μ’ ενδιαφέρει πόσο φθηνά το πουλάς / το ραπ μας ήταν πάντα για μας» – «Για εμάς», 2019). 

ΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΛΗ

Για τον Λόγο Απειλή το ραπ είναι άπειρες κουβέντες με τον εαυτό του που κατέληξαν σε απαντήσεις για το «εμείς» κι έτσι συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο σε μια φράση τον πυρήνα του συγκεκριμένου μουσικού είδους. Γεννημένος το 1987 στην Κοζάνη, έβγαλε το πρώτο του cd το 2006, έχει υπάρξει μέλος των συγκροτημάτων «Ladose» και «Απέχεις» και είναι επίσης ιδρυτικό μέλος του ανεξάρτητου label ‘’I am Hip Hop’’. Λόγος πυκνός, καταγγελτικός, που κρατά ζωντανούς ρυθμούς και προβληματισμούς με συνέπεια όλα αυτά τα χρόνια («Μέσα απ’ την Σκαλόνικα, μέσα από το χάος φως / ψάχνουμε να βρούμε, κανείς από μας ατάραχος» – «Σκαλόνικα» feat. Sadomas, 2017). 

*Γραμμένο για το τεύχος των 30 χρόνων της Parallaxi

** Δείτε περισσότερα κείμενα του επετειακού τεύχους με ένα κλικ ΕΔΩ