Συμμετοχικός σχεδιασμός στην Ελλάδα

Λέξεις: Χρήστος Λαζάρου

Εδώ και αρκετά χρόνια, πολλές ομάδες ανθρώπων με αριστερές πεποιθήσεις έχουν κάνει τη φωνή τους να ακουστεί και οι ιδέες τους κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος παρότι τα φαινόμενα μπορεί να δείχνουν κάτι διαφορετικό (π.χ. η εκλογή του Donald Trump το 2016). Γενικότερα φαίνεται ότι εξαπλώνεται μια ιδεολογία ανεκτικότητας, οικολογίας και συλλογικής  έκφρασης. Το δεδομένο αυτό έχει επηρεάσει και τον κλάδο της τέχνης και του design με την εμφάνιση αυτού που ονομάζουμε “Συμμετοχικός σχεδιασμός”.

Το φαινόμενο αυτό είναι μια αντίληψη που προτρέπει τον καλλιτέχνη, τον αρχιτέκτονα ή τον πάσης φύσεως σχεδιαστή να εισάγει στη δημιουργική διαδικασία της δουλειάς του τον κόσμο και τους καθημερινούς ανθρώπους με ενεργό ρόλο μάλιστα. Ουσιαστικά ο δημιουργός εξασκεί το έργο του αφού πρώτα ακούσει με θρησκευτική ευλάβεια τις απόψεις και τις επιθυμίες του κοινού του. Πολλές φορές συμβαίνει να γίνεται και γενικό brainstorming, όπου το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί ένα συνονθύλευμα ιδεών από το κοινό και τον καλλιτέχνη.

Η ιδεολογία αυτή είναι πολύ σωστή στις περισσότερες περιπτώσεις και γενικά θεωρείται αναγκαίο ο σχεδιασμός να ξεκινά και να τελειώνει σύμφωνα με τις ανάγκες των ατόμων στα οποία θα προωθηθεί το τελικό προϊόν. Τρανό παράδειγμα της αναγκαιότητας του feedback στο σχεδιασμό είναι το έργο του Ελβετού αρχιτέκτονα Le Corbusier στην ινδική πόλη Chandigarh.

Συγκεκριμένα, του είχε ανατεθεί να σχεδιάσει ένα εκτεταμένο πολεοδομικό συγκρότημα με δυτικού τύπου προδιαγραφές. Το αποτέλεσμα αν και ήταν εντυπωσιακό αισθητικά, απέτυχε παταγωδώς καθώς οι ντόπιοι Ινδοί κάτοικοι διέθεταν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο ζωής που δεν ταίριαζε στην αρχιτεκτονική του Le Corbusier. Φέρνω σαν παράδειγμα το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι μετέτρεψαν τα μπαλκόνια τους σε τουαλέτες.

Είναι λοιπόν αποδεκτή από όλους η σημασία του συμμετοχικού σχεδιασμού. Τι συμβαίνει όμως στην Ελλάδα. Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, η χώρα μας έχει εφαρμόσει εδώ και πολλές δεκαετίες μια εκδοχή του συστήματος του συμμετοχικού σχεδιασμού.

Με λίγα λόγια, το τσιμεντένιο χάος των ελληνικών αστικών κέντρων, τα ατελείωτα μπαλκόνια με τα σκουριασμένα κάγκελα και τα θολά τζάμια, όλη αυτή η μίζερη Μοντερνιστική αισθητική που κατέστρεψε τις πόλεις μας είναι προϊόν των επιθυμιών του ελληνικού κοινού για γρήγορη δόμηση, φτηνό σχεδιασμό και αναρχία παράλληλα με τη φίμωση της έμπνευσης των Ελλήνων αρχιτεκτόνων. 

Η άποψη μου είναι πως ο λαός της χώρας μας δεν διαθέτει ακόμα την κατάλληλη παιδεία για να συνεισφέρει στον συμμετοχικό σχεδιασμό. Καλό θα ήταν να ακουστεί αυτή τη φορά η φωνή των ανθρώπων που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην υπηρεσία του design και της αστικής αισθητικής και λειτουργικότητας.