Τα δακρυσμένα και άγρια μάτια της Πέτρα Φον Καντ

Είδα την ταινία του Φασμπίντερ στα χρόνια ογδόντα, που ανακαλύπταμε μετά μανίας το διαφορετικό σινεμά της Ευρώπης. Αργότερα, στις προβολές  που  οργανώναμε για χρόνια με την parallaxi στο Μακεδονικόν την ξαναείδα όρθιος, γιατί η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Δεν την είχα δει στο θέατρο. Ούτε στην θρυλική παράσταση της Μπέτυς Αρβανίτη, ούτε σε κείνη της Άντζελας Μπρούσκου στο Εθνικό. Σημείο αναφοράς  μου λοιπόν μόνο η  ταινία. Που το σενάριο της ο Φασμπίντερ έγραψε σε μια πτήση από το Λος Άντζελες στη Γερμανία και που στο νου του, τους έξι γυναικείους ρόλους σκόπευε να βάλει να παίξουν γυναίκες. Τελικά επέλεξε τη μούσα του Χάνα Σίγκουλα και τις  υπόλοιπες για να αποδώσουν αυτό το μύθο του έρωτα που ο ίδιος χαρακτήρισε δίνοντας κατευθείαν και την σκηνική οδηγία ως Obsessive Love Disorder (Εμμονική Ερωτική Διαταραχή). Μια ασθένεια.

Σε ένα αστικό σαλόνι της Δυτικής Γερμανίας, τη δεκαετία του 1970, έξι γυναίκες, που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές παίζουν η κάθε μια το ρόλο της στην ερωτική ιστορία της διάσημης σχεδιάστριας μόδας Πέτρα Φον Καντ. “Πιστεύω πως ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να χρειάζεται έναν άλλον άνθρωπο, αλλά… δεν έχει μάθει πώς να ζει μαζί με τον άλλον”. Γύρω από αυτή τη διαπίστωση, ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ ύφανε “Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ”

Τρίτη βράδυ στην έρημη μετά τις γιορτές και παγωμένη πόλη. Ελάχιστοι άνθρωποι κυκλοφορούν. Το κτίριο  έρημο και σκοτεινό, όμως στο Φουαγιέ πάνω από την Κεντρική Σκηνή, πίσω από τις βαριές κουρτίνες που είναι τραβηγμένες υπάρχει κινητικότητα. Μια γυναίκα, η Μαντλένε, η πιστή υπηρέτρια-ερωτική σκλάβα-γραμματέας της αυταρχικής σχεδιάστριας Πέτρα υποδέχεται τους λιγοστούς ανθρώπους που ανεβαίνουν μέχρι εκεί και μπαίνουν στο έρημο φουαγιέ. Είναι μια από τις τελευταίες πρόβες πριν την πρεμιέρα του Σαββάτου. Ο Χάρης (Πεχλιβανίδης) και η Κορίνα (Βασιλειάδου) ρυθμίζουν τεχνικές λεπτομέρειες. Σε λίγο τα φώτα σβήνουν. Καθόμαστε και το πέρασμα ξεκινά. Η Αγγελική Παπαθεμελή, ένα από τα πιο ταλαντούχα κορίτσια αυτής της πόλης και του ελληνικού θεάτρου φορά επί σκηνής την περούκα και το κοστούμι της Πέτρα και μεταμορφώνεται στην αυταρχική αφέντρα που σε λίγη ώρα θα χάσει, για χάρη του αδιέξοδου έρωτα τα προνόμια της επιβολής και θα υποταχθεί στο παιχνίδι της αισθησιακής νεαρής γυναίκας, της Κάριν.

Στη σκηνή ελάχιστα αντικείμενα. Όλα 70ς, στο ύφος της εποχής του έργου. Μια γραφομηχανή, ένα πικ-απ, ένα πορτοκαλί παλαιού τύπου τηλέφωνο. Ρωτώ τις 3 ταλαντούχες  κυρίες των σκηνικών και των κοστουμιών, Διδώ Γκόγκου, Ελένη Κανακίδου, Σόνια Σαμαρτζίδου πως δούλεψαν:

Μας επηρέασε πολύ ο υποβλητικός χώρος του Φουαγιέ. Αλλά και η ταινία φυσικά, το σενάριο. Τις υπόλοιπες πηγές τις βρήκαμε αργότερα ψάχνοντας. Η εποχή και το τι ενδιαφέρει από τότε σήμερα. 

Στη σκηνή τις επόμενες δυο ώρες θα παρελάσουν μια σειρά ρούχα-αναφορές στο άνισο ερωτικό παιχνίδι των γυναικών που εναλλάσσεται. Από ένα φόρεμα με δυο τρύπες στη θέση των θηλών που μοιάζουν με μάτια που παρακολουθούν τα πάντα μέχρι ένα φόρεμα με αβυσσαλέο σκίσιμο στα πόδια της Πέτρα και οι ξανθιές περούκες των βίντεο κλιπ των 80ς. Πλατίνα και δάκρυα. Το σκηνικό κάποια στιγμή θα μεταμορφωθεί σε πασαρέλα. Άλλωστε η Πέτρα είναι σχεδιάστρια μόδας, είναι ο φυσικός της χώρος.

Ένα κομμάτι λοιπόν της μουσικής που έγραψε ο Μίνως Μάτσας θυμίζει πασαρέλα. Νευρικός ρυθμός για το γρήγορο πήγαινε έλα των κοριτσιών. Ο Μίνως Μάτσας, ένας από τους πιο ταλαντούχους νέους Έλληνες συνθέτες στο σινεμά και το θέατρο, που κουβαλά όνομα βαρύ όσο η ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας είναι πλάι μας στην πρόβα και παρακολουθεί, σημειώνει, κάνει στο μυαλό του τις τελικές διορθώσεις.

Η ατμόσφαιρα του έργου είναι αναμφισβήτητα μπαρόκ. Έτσι το ήθελε ο Φασμπίντερ. Δεν μπορείς να  το παραβλέψεις αυτό. Έτσι δούλεψα και γω βάζοντας ένα τσέμπαλο να παίζει, αλλά ενσωματώνοντας και άλλους ήχους της παράστασης. Τα πλήκτρα τις γραφομηχανής, τα ψαλίδια, το κριτς κράτς των δίσκων του πικ-απ που κάθε τόσο καταφεύγει η Πέτρα. Τον κόσμο της κυρίας. Ένα ερωτικό θέμα επίσης. Έχτισα ένα κόσμο γύρω της, βοηθά και ο άδειος χώρος,  η κίνηση τους. Η μουσική δρα υποσυνείδητα πιστεύω, και επιβάλει και υποβάλει. Και στο τέλος την αποδωμώ, χαλάω ότι έχω φτιάξει, μου λέει.

Ο Χάρης και η Κορίνα είναι στην τσίτα. Η πρώτη τους συνεργασία με το ΚΘΒΕ, έχει προηγηθεί εκείνη με το Εθνικό, η παρουσία τους για τρία χρόνια στο κέντρο Ίψεν στο Σιέν της Νορβηγίας με παραγγελίες, άλλες δουλειές τους. Σημειώνουν διαρκώς πράγματα, ανεβοκατεβάζουν τη στάθμη της μουσικής, μιλούν σιωπηλά με τις πρωταγωνίστριες τους.

Στο πρόγραμμα της παράστασης έγραψαν: Στα Πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ παρακολουθούμε έναν κόσμο γυναικών που έχουν εσωτερικεύσει τα κυριαρχικά μοντέλα εξουσίας και τα αναπαράγουν σε όλες τις πιθανές μεταξύ τους σχέσεις. Με συγκινεί και με θυμώνει ταυτόχρονα η επιταγή του έργου για ένα “μαζί” των ανθρώπων που συνεχώς αποτυγχάνει. Πώς απομονώνονται οι άνθρωποι και πώς τα καταφέρνουν τόσο καλά σ’ αυτό; Πώς μεταμορφώνονται (μεταμορφωνόμαστε) τόσο συχνά σε αυτό που κατηγορούν (κατηγορούμε); Ποιο είναι, τελικά, το τίμημα της ελευθερίας στις σχέσεις μας με τους άλλους; Το έργο, μαζί με όλα τα ζητήματα που ανοίγει, θα ήταν δυσβάσταχτο χωρίς ένα μοίρασμα και έτσι, από εδώ και στο εξής, η παράσταση αφιερώνεται από πλευράς μου στην ορμή των νεοφώτιστων, στις ευκαιρίες που χάνονται, στη μάχη της συνύπαρξης, στην άνευ όρων αγάπη που μιλά σε γλώσσα ακατάληπτη, στη σιωπή μπροστά στην ομορφιά. Σε αυτό το μυστήριο γράφει η Κορίνα Βασιλειάδου.

Αφήσαμε τη λαγνεία για κατάκτηση να σπαταλήσει τον περιορισμένο χρόνο μας. Επιτρέψαμε την ιδιοτελή αγάπη να διαλύσει και την παραμικρή ηλιαχτίδα ειλικρίνειας που μπορεί να μας έχει απομείνει. Αρεσκόμαστε στο να ακούμε και να λέμε ψέματα, γιατί αυτό κρύβει ακόμα πιο πολύ –και πιο έξυπνα– τη φοβισμένη μικρότητά μας. Οι ίδιοι θολώσαμε τα μάτια μας, γιατί η πραγματικότητα μας εμποδίζει να συνεχίσουμε να ζούμε όπως γνωρίζουμε, υποταγμένοι σε εφήμερες ανούσιες συνήθειες. Τοποθετήσαμε τη συμβίωση με τον άλλον σε ρομαντικές αφηγήσεις και επιλέξαμε την επιβίωση για οδηγό μας. Κυνηγάμε μέρα με τη μέρα στόχους που θεωρούμε ότι έχουν ανοδική πορεία, γιατί έτσι αντιλαμβανόμαστε την πρόοδο, την ευτυχία. Βουτηγμένοι στην ημιμάθεια μετατρέψαμε το οξυγόνο σε λάσπη – και αυτό δεν μας ενοχλεί. O κόσμος του Φασμπίντερ. Ο κόσμος μας. «Καληνύχτα και Καλή Τύχη» γράφει ο Χάρης Πεχλιβανίδης.

Η πρώτη ώρα κυλά αργά, με σιωπές και υπονοούμενα. Με προσμονές. Στη δεύτερη το πράγμα αλλάζει. Τα πρόσωπα μπαίνουν στον τρελό χορό της πτώσης του κόσμου της Πέτρα. Θύτες και θύματα εναλλάσσονται. Τα πράγματα θα φτάσουν στα όρια. Οι εικόνες θα γίνουν ακραίες, άλλωστε ακραίο δεν είναι και το παιχνίδι του έρωτα; Τα υπόλοιπα δεν θα σας τα πω. Το ΚΘΒΕ παρουσιάζει τα περιβόητα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ στον εμβληματικό χώρο του Φουαγιέ του, απέναντι από το Λευκό Πύργο από αυτό το Σάββατο. Μια παράσταση που νομίζω πως θα προκαλέσει και θα συζητηθεί. Αλλιώς τι αξίζει το θέατρο;

Η παράσταση είναι λόγω των τολμηρών σκηνών της αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους.  

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας Σκηνοθεσία: Κορίνα Βασιλειάδου, Χάρης Πεχλιβανίδης Σκηνικά – Κουστούμια – Σκηνικά Αντικείμενα: Διδώ Γκόγκου, Ελένη Κανακίδου, Σόνια Σαμαρτζίδου Μουσική Σύνθεση: Μίνως Μάτσας Κίνηση: Σοφία Παπανικάνδρου Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος Βοηθοί σκηνοθέτη: Ιωάννα Ντάτση, Μαρία Μεντερίδου Φωτογράφιση παράστασης: Τάσος Θώμογλου Οργάνωση Παραγωγής: Εύα Κουμανδράκη Στο ρόλο της Πέτρα φον Καντ η Αγγελική Παπαθεμελή. Παίζουν: Ιφιγένεια Δεληγιαννίδη (Βαλερί φον Καντ), Στεφανία Ζώρα (Γκάμπι φον Καντ), Ειρήνη Κυριακού (Κάριν Τιμμ), Μαριάνθη Παντελοπούλου (Μαρλένε), Ρεβέκκα Τσιλιγκαρίδου (Σιντονί φον Γκράζεναμπ). «ΤΑ ΠΙΚΡΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑ ΦΟΝ ΚΑΝΤ» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας Σκηνοθεσία: Κορίνα Βασιλειάδου & Χάρης Πεχλιβανίδης Έναρξη: 20 Ιανουαρίου 2018 ΦΟΥΑΓΙΕ ΤΗΣ ΕΜΣ