Η Θεσσαλονίκη υποδέχεται τα σπάνια μνημεία της Σαρδηνίας

Το Βερολίνο, η Αγία Πετρούπολη, η Θεσσαλονίκη και η Νάπολη είναι οι σταθμοί μιας συναρπαστικής έκθεσης αφιερωμένης στον αρχαίους μεγαλιθικούς πολιτισμούς της Σαρδηνίας, ανάμεσά στους οποίους ο πολιτισμός των Νουράγκι, που για πρώτη φορά βρίσκεται στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής και θα έχουμε την ευκαιρία να την θαυμάσουμε από κοντά από την Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου, μέχρι την Κυριακή 15 Μαΐου 2022 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

28 κιβώτια γεμάτα ιστορία, έφτασαν στη Θεσσαλονίκη, το πρωί της Πέμπτης, από την Αγία Πετρούπολη με μνημεία από την Σαρδηνία, ένα νησί στην καρδιά της Μεσογείου, που αποτελεί το σταυροδρόμι μοναδικών πολιτισμών που εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο έντονης επιστημονικής συζήτησης και έρευνας. Η Αυτόνομη Περιφέρεια της Σαρδηνίας συνεχίζοντας το πολυετές πρόγραμμα Πολιτισμικής Κληρονομιάς και Τουρισμού, αφιερωμένο στην αρχαιολογία, διοργανώνει μια μεγάλη έκθεση που ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη και μεταφέρει την ιστορία του τόπου σε άλλους πολιτισμούς με σπάνια εκθέματα.

«Οποίοι πάνε εκεί εντυπωσιάζονται από τα μνημεία, αλλά δεν είναι ένας πολιτισμός που είναι πολύ γνωστός. Ακόμα δηλαδή και οι αρχαιολόγοι που δεν ασχολούνται με τη συγκεκριμένη περίοδο και τη συγκεκριμένη περιοχή, που έχει μία ιδιάζουσα ταυτότητα, δεν τον γνωρίζουνε. Πολλοί συνάδελφοι και κόσμος, πρώτη φορά άκουσαν το όνομα τώρα, με την έκθεση. Είναι ενθουσιασμένοι που θα δουν αυτά τα αντικείμενα που δεν ταξιδεύουν συχνά και ειδικά ο γίγαντας που δεν έχει ξαναβγεί ποτέ από τη χώρα του» αναφέρει στην Parallaxi η Αγγελική Κουκουβού, αναπληρώτρια προϊσταμένη του Μουσείου και ξεναγός μας στο making of της έκθεσης.

«Είναι μία διεθνής διοργάνωση που φιλοξενείται σε μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και αισθανόμαστε μεγάλη χαρά και περηφάνια πού είναι και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης ένα από αυτά. Ανάμεσα στο Neues Museum του Βερολίνου, στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης και στο μουσείο MANN της Νάπολη, είναι σημαντικό πως βρίσκεται  και το μουσείο της Θεσσαλονίκης. Η διοργάνωση βασίζεται σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, από την περιφέρεια της Σαρδηνίας. Τρία μουσεία της, συνεργάζονται, το Nuoro, το Sassari και το Cagliari και μας φέρνουν να φιλοξενήσουμε 188 αντικείμενα τα οποία είναι από την προϊστορία και την πρωτο-ιστορία της Σαρδηνίας και με νήμα τον Μεγαλιθισμό, την τακτική δηλαδή τις χρήσης των μεγάλων λίθων, φτάνουμε στους νουράγκι.» συμπληρώνει η κ. Κουκουβού

Η Σαρδηνία είναι ένα νησί στην καρδιά της Μεσογείου, του οποίου ο σημαντικός ρόλος στις προϊστορικές και πρωτο-ιστορικές επαφές και ανταλλαγές μεταξύ πολιτισμών αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο από τους διεθνείς μελετητές, τόσο στον χώρο της Μεσογείου, της Mare Nostrum,  όσο και στις σχέσεις της με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, καθώς και με την Εγγύς Ανατολή. Ένα νησί που γνώρισε πριν από χιλιάδες χρόνια την ανάπτυξη πρωτότυπων πολιτισμών με μοναδικά μνημεία, που χαρακτηρίζουν μέχρι σήμερα το τοπίο της Σαρδηνίας. Κατάλοιπα και υλικές μαρτυρίες γοητεύουν και προκαλούν γενιές ολόκληρες επισκεπτών και μελετητών να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματα και τη σημασία τους και να ανασυνθέσουν τα έθιμα και τις τελετουργίες των πληθυσμών του παρελθόντος.

Ο γίγαντας, ένα σπάνιο και μοναδικό έκθεμα που «υποδέχεται» το κοινό στην αίθουσα της έκθεσης ως επίτιμος καλεσμένος, είναι η πρώτη φορά, όπως αναφέρει και παραπάνω η αναπληρώτρια προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Μουσείου, που ταξιδεύει εκτός συνόρων ώστε να φιλοξενηθεί σε Μουσεία του κόσμου. Πρόκειται για  έναν από τους πολεμιστές του Mont’e Prama, ένα εξαιρετικό έκθεμα του Εθνικού Μουσείου του Κάλιαρι, για πρώτη φορά θα ταξιδέψει εκτός συνόρων και φιλοξενηθεί σε μουσεία της Ευρώπης. Ο «πυγμάχος», όπως είναι γνωστός, είναι ύψους 190 εκατοστών και βάρους περίπου 300 κιλών. Τα αγάλματα του Mont’e Prama βρέθηκαν σε θραύσματα κατά τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες του 1975-1979 και έχουν επανασυναρμολογηθεί μέσω εξαιρετικά λεπτομερειακών εργασιών αποκατάστασης με εκπληκτικά αποτελέσματα (το πρώτο από τα οποία την περίοδο 2007-2011). Τα αγάλματα αυτά, σχηματικές αναπαραστάσεις σε γεωμετρικό ύφος, απαράμιλλο στην ποικίλη καλλιτεχνική και μνημειακή κληρονομιά της Σαρδηνίας είναι ακόμη ανοιχτά σε διαφορετικές ερμηνείες, ενώ θα παρατηρήσετε πως πρόκειται για ένα ογκώδες αντικείμενο τέχνης που μοιάζει να κουβαλάει πάνω του την ιστορία και τις συνήθειες του πολιτισμού του, ανοίγοντας τον ορίζοντα των επισκεπτών και προετοιμάζοντας τους για το μεγαλοπρεπές οδοιπορικό που ακολουθεί στους διαδρόμους της έκθεσης.

Οι τάφοι “domus de Janas” (σπίτια των νεράιδων) της Νεολιθικής και Χαλκολιθικής περιόδου, τα εμβληματικά ειδώλια των «μητέρων-θεών», η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική των νουράγκι, χαρακτηριστική της Εποχής του Χαλκού στο νησί, οι συλλογικές ταφές, γνωστές ως «ταφές των γιγάντων», οι σχέσεις μεταξύ μακρινών πολιτισμών και τα εντυπωσιακά νουραγκικά μπρούντζινα ειδώλια που αναπαριστούν γυναίκες, άνδρες, πολεμιστές και ζώα, στα αφιερωματικά ξίφη, στις μικρογραφίες κτιρίων και πλοίων και στους εκπληκτικούς και επιβλητικούς Πολεμιστές του Mont’e Prama, αυτo-απεικονίσεις του μυθικού νουραγκικού παρελθόντος, που ωστόσο δημιουργήθηκαν αρκετά αργότερα, στην Εποχή του Σιδήρου φιλοξενούνται από την Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου και για τρεις περίπου μήνες στη Θεσσαλονίκη σε έναν σπουδαίο χώρο που μέσω και των έξι μεγάλων οθονών που τοποθετήθηκαν στους διαδρόμους, μετατρέπεται η επίσκεψη σε μία ξεχωριστή εμπειρία που μοιάζει με ταξίδι σε ένα αρχαίο και άγνωστο πολιτισμό.

Η έκθεση αποτελεί την τελευταία δράση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος Πολιτισμικής Κληρονομιάς και Τουρισμού για την αρχαιολογία της Σαρδηνίας στη Μεσόγειο, με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο ξεκίνησε το 2017 με ένα σημαντικό διεθνές συνέδριο και τη διοργάνωση έκθεσης στην πόλη του Κάλιαρι το 2019, με θέμα «Πολιτισμοί και η Μεσόγειος». Η τελευταία διοργανώθηκε με τη συνεργασία των μουσείων που φιλοξενούν τώρα τη νέα μεγάλη έκθεση: το Εθνικό Μουσείο Προϊστορίας & Πρωτο-ιστορίας του Βερολίνου, το Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης.

Προσφέρει μια επισκόπηση της έρευνας, μέσω σημαντικών ευρημάτων από τα αρχαιολογικά μουσεία του Κάλιαρι, του Νουόρο και του Σάσσαρι και με τη βοήθεια εκπαιδευτικών και πολυμεσικών βοηθημάτων, μακετών υπό κλίμακα και τρισδιάστατων αναπαραστάσεων, θα επιτρέψει στους επισκέπτες να εξερευνήσουν και να εμβαθύνουν την γνώση τους όσον αφορά στο ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο. Επιπλέον, μέσα από τις συλλογές των Μουσείων που θα φιλοξενήσουν την έκθεση, επιχειρείται ο διάλογος με τους σύγχρονους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, ώστε να αναδειχθούν οι διασυνδέσεις, οι επαφές, αλλά και οι διαφορές τους.

Αυτή η προσπάθεια αποτυπώνεται και στον συνοδευτικό κατάλογο της έκθεσης, μία συνέκδοση των Skira / IlCigno GG Editori, σε 5 διαφορετικές γλώσσες: ιταλικά, αγγλικά, γερμανικά, ρωσικά και ελληνικά.

«Νομίζω θα γίνει πολύ ωραία δουλειά, έχει μεταφραστεί και όλος ο κατάλογος στα ελληνικά της έκθεσης και επίσης σημαντικό είναι ότι για αυτή την έκθεση η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν και θα γίνονται οργανωμένες ξεναγήσεις» συμπληρώνει η κ. Κουκουβού

«Τα νουράγκι είναι μεγάλες πυργόσιμες κατασκευές που έδωσαν το όνομά τους σε ολόκληρο τον πολιτισμό της αρχαίας Σαρδηνίας. Έναν πολιτισμό που κρύβει πολλά μυστήρια, που σχετίζεται πολύ στενά με την λαϊκή παράδοση και με τους μύθους και τους θρύλους του ίδιου του νησιού. Οι κάτοικοι, επειδή αυτά δεσπόζουν στο χώρο και λειτουργούν ως τοπόσημα, αισθάνονται μία έντονη σύνδεση με τους προγόνους τους ή αλλιώς αυτούς που βρίσκονταν πριν από αυτούς στο νησί. Για αυτό ακριβώς ενώ από το 1000 πχ σταμάτησαν να κατασκευάζονται νουράγκι, φαίνεται ότι υπήρχε η επίδραση τους σε όλα τα μετέπειτα χρόνια. Δηλαδή, μεταβάλλονταν σε ιερά, γίνονταν σημεία συνάντησης, γίνονταν ομοιώματα των νουράγκι όπου τα δίνανε σαν προσφορές στα ιερά και στους βωμούς. Ήτανε δηλαδή για αυτούς σύμβολα. Πιστεύω ότι είναι μία έκθεση που συνδυάζει και τον αρχαίο τους πολιτισμό και την κληρονομιά τους, και τα συνδέει πολύ στενά με το μνημείο, με το τοπίο της Σαρδηνίας αλλά είναι επίσης σημαντικό γιατί τόπος και μνημεία δεν γίνονται τόσο συχνά και αφήνουν ανεξίτηλα τα ίχνη τους πάνω στον ίδιο το χώρο που όσο και να θέλουμε να τα παραβλέψουμε αισθανόμαστε μία οικειότητα και συνεχίζουν έτσι να υπάρχουν. Αυτό το καταφέρνει η έκθεση και επίσης ωραίο είναι ότι με αυτά τα έξι βίντεο εξηγεί πολλά, έχουν σαν ξεναγό ένα από αυτά τα ειδώλια, έχει αναπαραστάσεις, έχει πολύ έντονες εικόνες. Είναι ένα οδοιπορικό σε όλα αυτά τα μέρη που δεν είναι παραθαλάσσια αλλά τα περισσότερα είναι στα βουνά κι αυτό έχει τη σημασία του»

Ο μεγαλιθισμός -η πρακτική της κατασκευής κτιρίων με ογκώδεις πέτρες- είναι το νήμα που ξετυλίγει την ιστορία της Σαρδηνίας και επιλέχτηκε από τους επιστημονικούς επιμελητές της έκθεσης, Federica Doria, Stefano Giuliani, Elisabetta Grassi, Manuela Puddu και Maria Letizia Pulcini, με συντονιστή τους Bruno Billeci και Francesco Muscolino, και τη συμμετοχή των Manfred Nawroth, Yuri Piotrovsky, Αγγελικής Κουκουβού και Paolo Giulierini. Αυτή η πρακτική του μεγαλιθισμού χαρακτήρισε το νησί για μεγάλο χρονικό διάστημα, από τη Νεολιθική Περίοδο έως την Εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου, και εξακολουθεί να σηματοδοτεί το τοπίο της Σαρδηνίας μέσα από την κληρονομιά του Νουραγκικού πολιτισμού, στην οποία περιλαμβάνονται σχεδόν 7000 πύργοι, γνωστοί ως «νουράγκι».

Η έκθεση «Σαρδηνία, μεγαλιθικό νησί. Από τα μενχίρ στα νουράγκι: ιστορίες από λίθο στην καρδιά της Μεσογείου» οργανώνεται από την Περιφέρεια Σαρδηνίας-Τμήμα Τουρισμού, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Κάλιαρι και την Περιφερειακή Διεύθυνση Μουσείων της Σαρδηνίας –σε συνεργασία με τα τέσσερα μουσεία που τη φιλοξενούν– υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών & Διεθνούς Συνεργασίας (MAECI) και του Ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού (MIC), τη συνεργασία της Fondazione di Sardegna και τη Villaggio Globale International που έχει αναλάβει την οργάνωση και τον γενικό συντονισμό.

Η έκθεση έχει λάβει το Μετάλλιο της Προεδρίας της Ιταλικής Δημοκρατίας.

Δείτε επίσης: