Τρεις Ελληνίδες στο Βερολίνο αποτυπώνουν την παραμόρφωση εν μέσω πανδημίας

Μια επίκαιρη έκθεση λαμβάνει χώρα στο Βερολίνο, στην γκαλερί “BcmA”, και αν είσαι φίλος της Τέχνης, μάθε πως θα έχεις την ευκαιρία να περιηγηθείς σε αυτήν από τον καναπέ σου για αρκετές ημέρες ακόμα.

Ο λόγος για την έκθεση «Lusus Naturae», στην οποία συμμετέχουν, μάλιστα, 3 Ελληνίδες καλλιτέχνιδες με έργα μικρού μεγέθους για όσα βλέπουμε και ζούμε σήμερα.

Μια δουλειά με κεντρικό θέμα την παραμόρφωση και το τερατόμορφο εν μέσω πανδημίας.

Απίστευτες καλλιτεχνίες 50 συνολικά ανθρώπων μέσα από τη γλυπτική, τη ζωγραφική, το σχέδιο, το κολάζ και υβριδικές μορφές έργων τέχνης.

Επιπλέον, μια αλληγορία του όγκου των πληροφοριών που λαμβάνουμε σήμερα και μια προσπάθεια κατάδειξης πολλών άλλων ζητημάτων που διακρίνουμε με κάθε ευκαιρία γύρω μας.

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Βανέσα Σούλη, μιλά στην Parallaxi τόσο για το έργο των τριών Ελληνίδων όσο και για την έκθεση εν γένει.

Iδού όσα απαντά στις απορίες μας:

Πόσες και ποιες Ελληνίδες καλλιτέχνιδες συμμετέχουν στην έκθεση; Με ποιον τρόπο αυτές αποτυπώνουν την παραμόρφωση στα έργα τους;

Οι τρεις Ελληνίδες ζωγράφοι που προσκάλεσα για αυτήν την έκθεση είναι η Στέλλα Καπεζάνου, η Δήμητρα Μπουρίτσα και η Χριστίνα Φοίτου.

Και με τις τρεις έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν. Το έργο της Καπεζάνου είναι πολύ ιδιαίτερο λόγω του ποπ χαρακτήρα, της ζωηρής του αφηγηματικότητας και της λεπτομερούς τεχνικής του. Μου αρέσει πολύ ο ειρωνικός τόνος στα έργα της, ο τρόπος που σατιρίζει τον πλαστικό, «παραμορφωμένο» εαυτό που δείχνουμε ενίοτε προς τα έξω.

Η Μπουρίτσα είναι αυτό που θα λέγαμε «ανερχόμενο αστέρι» και συνθέτει μεγάλους πίνακες με εντυπωσιακά χρώματα και σκηνές, σαν βγαλμένες από παραμύθι. Τα έργα της μας ταξιδεύουν, καθώς είναι αδύνατον να σταματήσει κανείς να κοιτάει το έργο μέχρι να ανακαλύψει και την τελευταία του λεπτομέρεια. Στο έργο της Φοίτου, διακρίνει κάποιος πάντα μια ένταση αλλά και μια κίνηση, αρμονικά συνδυασμένες πότε με παστέλ και πότε με έντονα αντιθετικά χρώματα. Το έργο της έχει ανθρωποκεντρικά θέματα, αυτοβιογραφικά στοιχεία και θα λέγαμε ότι είναι ένα είδος «παραστατικού εξπρεσσιονισμού».

Οι εικονικές σκηνές της Καπεζάνου, οι σουρρεάλ συνθέσεις της Μπουρίτσα και οι εξπρεσσιονιστικοί χοροί της Φοίτου σίγουρα έχουν να κάνουν πολύ με το θέμα έμμεσα και άμεσα. Η καθεμιά το συναντάει αλλιώς. Η Καπεζάνου περιγελά την πλαστή ταυτότητα της κοινωνίας και του ατόμου, η Μπουρίτσα το χρησιμοποιεί ως σημείο εκκίνησης για την δημιουργία φαντασιακών κόσμων και η Φοίτου χρησιμοποιεί την παραμόρφωση ως τεχνική και ως μέθοδο πρόσβασης στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής.

Θα μπορούσατε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες για τη χρήση του όρου «LUSUS NATURAE»;

Ο όρος lusus naturae προέρχεται από τη λατινική και έχει τις ρίζες του στις αρχές του 17ου αιώνα όταν χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει αντικείμενα καθώς και υβριδικά πράγματα τα οποία η επιστήμη εκείνης της εποχής δεν μπορούσε να εξηγήσει με τα μέσα που διέθετε. Η μετάφραση θα λέγαμε πως ισοδυναμεί με το ‚Sport of Nature‘ δηλαδή στα ελληνικά «κάμωμα της φύσης». Μιλάμε λοιπόν για πράγματα που θα συναντούσε κανείς στις γνωστές Wunderkammer ή σε άλλες συλλογές «εξωτικών» και άλλων αντικειμένων, συχνό φαινόμενο για εκείνες τις εποχές. Το «lusus naturae» θα λέγαμε ότι είναι το οτιδήποτε το οποίο επείχε από τη νόρμα, που ήγειρε την φαντασία και την περιέργεια και μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μπορούμε π.χ. να φανταστούμε παραμορφωμένα αντικείμενα, ζώα, φυσικά ευρήματα όπως ορυκτά κελύφη κτλ.

Πώς αποτυπώνουν οι υπόλοιποι καλλιτέχνες την παραμόρφωση;

Ο καθένας έχει την δική του φωνή, θέση και αισθητική. Κατάλαβα όμως όσο επέλεγα τα έργα και τους καλλιτέχνες ότι η παραμόρφωση και η μεταμόρφωση είναι βασικοί πυρήνες καλλιτεχνικής έμπνευσης για πολλούς. Πολλοί μάλιστα το αποδίδουν όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στην τεχνική. Για παράδειγμα στους ανάγλυφους πίνακες του Δανού René Holm ή στα υβριδικά έργα της Susanne Schwirdewahn.

Mέσα από την έκθεση θα θέλατε να τονίσετε, όπως λέτε, τον όγκο των πληροφοριών που υπάρχουν σήμερα. Με ποιο τρόπο γίνεται αντιληπτό αυτό στα έργα;

Πιστεύω πως αυτό αποτυπώνεται σε πολλά από τα έργα θεματικά, αλλά κυρίως στον τρόπο που είναι τοποθετημένα. Κάθε έργο έχει την δική του ιστορία και αισθητική και εκφράζει μια προσέγγιση σε ένα διαφορετικό θέμα. Το ότι κρέμονται όλα τόσο κοντά το ένα στο άλλο, προκαλεί μια αίσθηση «υπερπληροφόρησης». Η αφθονία χρωμάτων και σκηνών, μας κάνει να νιώθουμε ότι τα έργα μας «παρακολουθούν» και αυτό το συναίσθημα είναι πολύ βασικό στην εποχή των social media, big data και των fake news.

Πώς η έκθεση επικρίνει την «ομορφιά» και την «ασχήμια», την παραμόρφωση και την «κανονικότητα» στις μέρες μας; Θα μπορούσατε να μας δώσετε συγκεκριμένα παραδείγματα μέσα από έργα;

Νομίζω πως η έκθεση είναι στο τέλος μια ωδή στην ομορφιά, στην κάθε ομορφιά, κανονική ή μη, που δημιουργείται μέσα από αυτήν την επικριτικότητα που χαρακτηρίζει πολλά από τα έργα. Για παράδειγμα, τα έργα της Joanna Buchowska, που δείχνουν μια παραμορφωμένη βερσιόν του γνωστού πρωταγωνιστή της ταινίας του Lynch ‚Elephant Man‘ σε διάφορες μοναχικές στιγμές, τονίζει το ερώτημα εάν τελικά η ασχήμια και η παραμόρφωση πρέπει να είναι κριτήρια απομόνωσης του ατόμου από την κοινωνία.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα έργα του Grigori Dor όπου παρατηρούμε κατακερματισμένες φιγούρες όμορφων γυναικών, ένας τέλειος κόσμος που όμως γρήγορα αποδεικνύεται ψεύτικος. Ένα τρίτο παράδειγμα είναι τα έργα της Justine Otto και της Eglė Otto, όπου λειτουργούν ως κριτική στα φυλετικά ταμπού και στον συμβατικό τρόπο αντίληψης του φύλου στην κοινωνία.

Πώς ο ψηφιακός κόσμος φαίνεται να επηρεάζει / παραμορφώνει κάποιον μέσα από την έκθεση;

Πολύ σημαντική για αυτό το θέμα είναι η κριτική της Katharina Arndt, η οποία στο έργο της ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τις επιπτώσεις του ψηφιακού κόσμου στη ζωή και την ταυτότητά μας. Στα έργα της βλέπει κανείς χιουμοριστικές φιγούρες να βγάζουν σέλφι, να στέλνουν μηνύματα από το κινητό ενώ βρίσκονται στην παραλία, απορροφημένοι στο Εγώ και την συσκευή τους.

Επίσης, στα έργα της Mascha Maumova, και της Semra Sevin που θίγουν την ναρκισσιστική αντίληψη του εαυτού μας μέσα και έξω από τον ψηφιακό κόσμο, μπορούμε να δούμε προσεγγίσεις του θέματος. Πιστεύω πως ο ψηφιακός κόσμος και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διευρύνουν την απόσταση μεταξύ «κανονικού» και «ψηφιακού» εαυτού και είναι σημαντικό να υπάρχει τέχνη που θεματοποιεί αυτό το κοινωνικό φαινόμενο.

Θα μπορούσατε να δώσετε ένα παράδειγμα έργου που αποτυπώνει πώς η δύναμη της εικόνας επηρεάζει τους φόβους;

Νομίζω στα έργα του Jim Avignon και της Claudia Chaseling το βλέπουμε αυτό. Ο Avignon αποτυπώνει μια φιγούρα της οποίας το κεφάλι είναι ένας υπολογιστής τον οποίο προγραμματίζει ένα κακόβουλο βαμπίρ. Η Chaseling έργο της κατακρίνει την ανάμειξη της Δύσης στους πολέμους της Ανατολής και στα τοξικά απόβλητα που αυτοί οι πόλεμοι προκαλούν. Στο συγκεκριμένο έργο, βλέπουμε ένα σύνδεσμο που οδηγεί σε ένα άρθρο που επεξηγεί την ανάμειξη Αμερικής και Νάτο σε διάφορες εμπόλεμες ζώνες σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Η Chaseling δουλεύει χρόνια σε αυτή τη θεματική και δραστηροποιείται διεθνώς. Επίσης, τα έργα του Andrew Gilbert ασχολούνται με την προπαγάνδα περί αποικιοκρατίας και πως αυτή μας οδηγεί να βλέπουμε συνανθρώπους μας ως κάτι «ξένο», με συνέπεια να το φοβόμαστε.

Tελικώς οι καλλιτέχνες δείχνουν να συμφωνούν ή να διαφωνούν ως επί το πλείστον αναφορικά με το θέμα της παραμόρφωσης;

Πιστεύω πως δεν πρόκειται για ένα θέμα στο οποίο μπορεί κανείς να πει ότι συμφωνεί ή διαφωνεί. Ο κόσμος μας αλλάζει, η κουλτούρα παγκοσμοιοποιείται και οι ψηφιακές μας συνήθειες αλλάζουν. Σίγουρο είναι πάντως πως το θέμα είναι παρόν άμεσα ή έμμεσα σε όλα τα έργα και αποτελεί βασικό θέμα στην δουλειά του κάθε καλλιτέχνη ξεχωριστά. Αγαπώ την ποικιλία σε αυτήν την έκθεση και τα τόσα θέματα που έρχονται στο τραπέζι μέσα από τα έργα. Ειδικά τώρα με το θέμα του Covid, νομίζω οι σκέψεις περί μεταμόρφωσης και υβριδισμού έχουν ενταθεί καθώς όλοι αναρωτιόμαστε τι μας περιμένει.

Λίγα λόγια για τη Βανέσα Σούλη

Η Βανέσα Σούλη, γεννήθηκε το 1992 στην Αθήνα, ζει και εργάζεται στο Βερολίνο, ενώ είναι ανεξάρτητη επιμελήτρια και συγγραφέας. Από το 2017 επιμελείται εκθέσεις διεθνώς και γράφει για γνωστά περιοδικά. Έχει εργαστεί, μεταξύ άλλων, στο Μουσείο Barberini, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη και στο Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών της Αθήνας. Αυτής τα ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την εποχή του «ανθρωποκενίου» και τη σχέση της λογοτεχνίας με την τέχνη.

Λίγα λόγια για το Βerlin con mucho Arte

Το Βerlin con mucho Arte (BcmA) ιδρύθηκε το 2010 από τον Ricardo de Larrea για την προώθηση της διαπολιτισμικής συνεργασίας μεταξύ Γερμανών και διεθνών καλλιτεχνών, σχεδιαστών και δημιουργών ταινιών. Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ανερχόμενους καλλιτέχνες προκειμένου να εκθέσουν τα έργα τους και να εργαστούν συλλογικά. Στην γκαλερί σημαντική είναι η συμβολή των Wolfgang Flad και Jeroen Cremers.

*Λόγω του πολύ θετικής ανταπόκρισης, η έκθεση θα παραταθεί έως τα τέλη του Φλεβάρη. Όλες οι πληροφορίες και μια 3D περιήγηση στο χώρο της γκαλερί εδώ.